Την ανάγκη να ενισχυθεί ο ρόλος της επισκευής των αγαθών στην αγορά προς όφελος των καταναλωτών εκφράζει ο σοσιαλδημοκράτης ευρωβουλευτής René Repasi, την ώρα που η δαπάνη για το καταναλωτικό κοινό λόγω της επιλογής της αντικατάστασης αντί της επισκευής ενός προϊόντος εκτιμάται σε σχεδόν 12 δισ. ευρώ τον χρόνο.
Σύμφωνα με τον Repasi, η επιλογή της επισκευής ενός αγαθού μπορεί να οδηγήσει στην εξοικονόμηση χρημάτων για το καταναλωτικό κοινό, καθώς η επισκευή ενός προϊόντος και δη μιας συσκευής είναι συνήθως μια διαδικασία φθηνότερη έναντι της αγοράς ενός καινούργιου προϊόντος, ενώ ταυτόχρονα απαιτείται ανάληψη δράσης για τη διασφάλιση μιας βιώσιμης ανάπτυξης και τον περιορισμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Και αυτό γιατί αρκετά συχνά τα προϊόντα που απορρίπτονται, είναι συνήθως βιώσιμα αγαθά που μπορούν να επισκευαστούν, χωρίς να χρειαστεί να καταλήξουν πρόωρα στα σκουπίδια, επιβαρύνοντας το περιβάλλον.
Να σημειωθεί εδώ ότι τις τελευταίες δεκαετίες συχνά δίνεται προτεραιότητα στην αντικατάσταση αντί της επισκευής όταν τα προϊόντα καθίστανται ελαττωματικά, ενώ τα κίνητρα που παρέχονται στους καταναλωτές για επισκευή των προϊόντων τους μετά τη λήξη της νόμιμης εγγύησης είναι ανεπαρκή.
«Εργαζόμαστε για να διασφαλίσουμε ότι οι καταναλωτές στην Ευρώπη θα έχουν τη δυνατότητα να ζητούν την επισκευή των αγαθών τους. Είναι κάτι που το περιμένουν όλοι», διαβεβαίωσε το πρωί της Τετάρτης ο René Repasi, στο πλαίσιο ενημέρωσης Τύπου για το σχέδιο έκθεσης που αφορά στο «δικαίωμα επισκευής» που τίθεται σε ψηφοφορία στην επιτροπή Εσωτερικής Αγοράς και Προστασίας των Καταναλωτών του Ευρωκοινοβουλίου.
Μεταξύ των βασικών παραμέτρων που συζητώνται στο σχέδιο έκθεσης, εξετάζεται η πιθανότητα οι καταναλωτές να μπορούν να αιτηθούν ακόμη και τη λήψη δανείου για την κάλυψη της επισκευής ενός προϊόντος. «Για να έχει νόημα το δικαίωμα της επισκευής κάποιος πρέπει να μπορεί να ανταπεξέλθει οικονομικά», εξήγησε ο σοσιαλδημοκράτης ευρωβουλευτής - εκ των εισηγητών του σχεδίου έκθεσης. Ταυτόχρονα, διατύπωσε την αναγκαιότητα να ενισχυθεί ο ανταγωνισμός στην αγορά σε όρους επισκευής, προς όφελος πάντοτε των καταναλωτών.
Οι ευρωβουλευτές συμφωνούν ότι ένα αποτελεσματικό δικαίωμα επισκευής πρέπει να αφορά στον κύκλο ζωής ενός προϊόντος και να λαμβάνει υπόψη τον σχεδιασμό του προϊόντος, τη δεοντολογική παραγωγή του, την τυποποίηση και την ενημέρωση των καταναλωτών, συμπεριλαμβανομένης της επισήμανσης σχετικά με τη δυνατότητα επισκευής και τις δημόσιες συμβάσεις. Οι ευρωβουλευτές επιθυμούν τα προϊόντα να σχεδιάζονται ώστε να έχουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής, να επισκευάζονται με ασφάλεια και τα μέρη τους να αφαιρούνται εύκολα. Πιστεύουν ότι το σωστό «δικαίωμα επισκευής» θα πρέπει να παρέχει στους επισκευαστές και στους καταναλωτές δωρεάν πρόσβαση σε πληροφορίες επισκευής και συντήρησης.
Όσον αφορά στις ψηφιακές συσκευές, οι ευρωβουλευτές υποστηρίζουν ότι οι επικαιροποιήσεις λογισμικού θα πρέπει να είναι αναστρέψιμες και να μην οδηγούν σε μειωμένη επίδοση, για παράδειγμα, των «έξυπνων» κινητών συσκευών. Θα πρέπει να διατίθενται για ελάχιστη χρονική περίοδο και οι καταναλωτές θα πρέπει να ενημερώνονται πλήρως για τη διαθεσιμότητα των επικαιροποιήσεων κατά τη στιγμή της αγοράς.
Πρακτικές που περιορίζουν αδικαιολόγητα το δικαίωμα επισκευής ή οδηγούν σε απαρχαίωση θα μπορούν να θεωρηθούν ως «αθέμιτες εμπορικές πρακτικές» και να απαγορεύονται βάσει του δικαίου της ΕΕ.
Τι προβλέπει η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
Τον περασμένο Μάρτιο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε πρόταση για το «δικαίωμα επισκευής» μετά από πολυάριθμες εκκλήσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για νομοθετική ρύθμιση με σκοπό την ενίσχυση του δικαιώματος των καταναλωτών στην επισκευή, όπως είχε διατυπωθεί σε σχετικό ψήφισμα από τον Απρίλιο του 2022.
Η πρόταση εισάγει το «δικαίωμα επισκευής» για τους καταναλωτές, τόσο εντός όσο και πέραν της νόμιμης εγγύησης. Στο πλαίσιο της νόμιμης εγγύησης, οι πωλητές θα υποχρεούνται να προσφέρουν επισκευή, εκτός εάν αυτή είναι ακριβότερη από την αντικατάσταση.
Πέραν της νόμιμης εγγύησης, οι καταναλωτές θα έχουν στη διάθεσή τους μια νέα δέσμη δικαιωμάτων και εργαλείων ώστε η επισκευή να αποτελεί εύκολη και προσβάσιμη επιλογή:
-Δικαίωμα των καταναλωτών να αξιώνουν επισκευή από τους παραγωγούς, για προϊόντα που είναι τεχνικώς επισκευάσιμα βάσει της ενωσιακής νομοθεσίας, όπως πλυντήρια ρούχων ή τηλεοράσεις. Αυτό θα διασφαλίσει ότι οι καταναλωτές γνωρίζουν πάντα σε ποιον να απευθυνθούν όταν επιλέγουν να επισκευάσουν τα προϊόντα τους, και ταυτόχρονα θα ενθαρρύνει τους παραγωγούς να αναπτύξουν περισσότερο βιώσιμα επιχειρηματικά μοντέλα.
-Υποχρέωση των παραγωγών να ενημερώνουν τους καταναλωτές σχετικά με τα προϊόντα που υποχρεούνται να επισκευάζουν οι ίδιοι.
-Διαδικτυακή πλατφόρμα αντιστοίχισης επισκευών για τη σύνδεση των καταναλωτών με επισκευαστές και πωλητές ανακαινισμένων αγαθών στην περιοχή τους. Η πλατφόρμα θα επιτρέπει τις αναζητήσεις ανά τοποθεσία και πρότυπα ποιότητας, βοηθώντας τους καταναλωτές να βρίσκουν ελκυστικές προσφορές και ενισχύοντας την προβολή των επισκευαστών.
-Ευρωπαϊκό έντυπο πληροφοριών επισκευής, το οποίο θα μπορούν να ζητούν οι καταναλωτές από οποιονδήποτε επισκευαστή και το οποίο θα εξασφαλίζει διαφάνεια όσον αφορά τους όρους επισκευής και την τιμή, ενώ θα διευκολύνει τους καταναλωτές να συγκρίνουν τις προσφορές επισκευής.
-Θα αναπτυχθεί ευρωπαϊκό πρότυπο ποιότητας για τις υπηρεσίες επισκευής, που θα βοηθήσει τους καταναλωτές να εντοπίζουν τους επισκευαστές που δεσμεύονται για υψηλότερη ποιότητα. Αυτό το πρότυπο «εύκολης επισκευής» θα είναι ανοικτό σε όλους τους επισκευαστές σε ολόκληρη την ΕΕ που επιθυμούν να δεσμευτούν για ελάχιστα πρότυπα ποιότητας, για παράδειγμα με βάση τη διάρκεια ή τη διαθεσιμότητα των προϊόντων.
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή «με την εν λόγω πρόταση διασφαλίζεται ότι περισσότερα προϊόντα επισκευάζονται στο πλαίσιο της νόμιμης εγγύησης και ότι οι καταναλωτές έχουν στη διάθεσή τους ευκολότερες και φθηνότερες επιλογές για την επισκευή προϊόντων που είναι τεχνικώς επισκευάσιμα (όπως ηλεκτρικές σκούπες ή, σύντομα, ταμπλέτες και έξυπνα τηλέφωνα) μετά τη λήξη της νόμιμης εγγύησης ή όταν το αγαθό σταματήσει να λειτουργεί λόγω φθοράς.
Η πρόταση θα καταστήσει την επισκευή ευκολότερη και οικονομικά αποδοτικότερη για τους καταναλωτές, σε αντίθεση με την αντικατάσταση των αγαθών. Επιπλέον, η αύξηση της ζήτησης θα οδηγήσει σε τόνωση του τομέα των επισκευών, παρέχοντας παράλληλα κίνητρα στους παραγωγούς και στους πωλητές για την ανάπτυξη πιο βιώσιμων επιχειρηματικών μοντέλων».
H πρόταση αντιμετωπίζει τα εμπόδια που αποθαρρύνουν τους καταναλωτές από την επισκευή για λόγους ταλαιπωρίας, έλλειψης διαφάνειας ή δυσκολίας πρόσβασης σε υπηρεσίες επισκευής. Κατά συνέπεια, ενθαρρύνει την επισκευή ως πιο βιώσιμη επιλογή κατανάλωσης, η οποία συμβάλλει στην επίτευξη των κλιματικών και περιβαλλοντικών στόχων στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.
Η πραγματικότητα σε αριθμούς
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Ευρωκοινοβουλίου, το 79% των πολιτών της ΕΕ πιστεύουν ότι οι κατασκευαστές πρέπει να υποχρεούνται να διευκολύνουν την επισκευή των ψηφιακών συσκευών ή την αντικατάσταση των επιμέρους εξαρτημάτων τους, ενώ το 77% θα προτιμούσε να επιδιορθώνει τις συσκευές του αντί να αγοράζει νέες.
Η εν λόγω πρωτοβουλία εκτιμάται ότι θα αποφέρει 4,8 δισ. ευρώ σε ανάπτυξη και επενδύσεις στην ΕΕ.
Ταυτόχρονα το 77% των Ευρωπαίων αισθάνονται προσωπική ευθύνη για ανάληψη δράσης με στόχο τον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής. Συχνά τα απορριφθέντα προϊόντα είναι βιώσιμα αγαθά που μπορούν να επισκευαστούν αλλά καταλήγουν πρόωρα στα σκουπίδια, με αποτέλεσμα 35 εκατομμύρια τόνους αποβλήτων, 30 εκατομμύρια τόνους πόρων και 261 εκατομμύρια τόνους εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κάθε χρόνο στην ΕΕ.
Ωστόσο, συχνά οι καταναλωτές θεωρούν δύσκολη την επισκευή. Η πρωτοβουλία «δικαίωμα επισκευής» συμπληρώνει αρκετές άλλες προτάσεις που υπέβαλε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την επίτευξη βιώσιμης κατανάλωσης καθ' όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής ενός προϊόντος, καθορίζοντας το πλαίσιο για ένα πραγματικό «δικαίωμα επισκευής» σε ολόκληρη την ΕΕ.
Η παρούσα πρόταση αποτελεί μέρος του ευρύτερου στόχου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να καταστεί η Ευρώπη η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος έως το 2050. Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο εάν οι καταναλωτές και οι επιχειρήσεις καταναλώνουν και παράγουν με πιο βιώσιμο τρόπο.
Τα επόμενα βήματα
Μετά την ψήφισή της από την επιτροπή Εσωτερικής Αγοράς και Προστασίας των Καταναλωτών του Ευρωκοινοβουλίου, η έκθεση για το «δικαίωμα επισκευής» θα τεθεί προς ψηφοφορία στη σύνοδο της ολομέλειας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις 20-23 Νοεμβρίου.
Εφόσον το Συμβούλιο εγκρίνει τη θέση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, μπορούν να ξεκινήσουν οι συνομιλίες για την τελική μορφή της νομοθεσίας.
