Τους πιο επεκτατικούς εμπορικούς περιορισμούς εδώ και έναν αιώνα αναμένεται να ανακοινώσει σε λίγες ώρες ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, σε ένα ταραχώδες επεισόδιο που ανατρέπει το μεταπολεμικό παγκόσμιο εμπορικό σύστημα και εγείρει σοβαρούς οικονομικούς κινδύνους.
Η «Ημέρα Απελευθέρωσης», όπως έχει επανειλημμένως χαρακτηρίσει τη σημερινή 2α Απριλίου, είναι εδώ, εν μέσω πολλών ερωτηματικών για το εάν εν τέλει οι δασμοί Τραμπ θα επιτύχουν το μεγαλεπήβολο σχέδιο του Αμερικανού προέδρου να αποκαταστήσει την χρυσή εποχή των ΗΠΑ και να καταστήσει την χώρα μεταποιητική υπερδύναμη.
Είναι επίσης η στιγμή που η Ευρώπη ήλπιζε ότι θα μπορούσε να αποφύγει, προτείνοντας προληπτικά διάφορα μέτρα για να κατευνάσει τον Τραμπ και να αποφύγει μια οικονομική δίνη χωρίς, ωστόσο, επιτυχία.
Τα υπό εξέταση σχέδια Τραμπ
Τα σχέδια της κυβέρνησης να επιβάλει αυτό που ο Τραμπ αποκαλεί ανταποδοτικούς δασμούς έχουν αφήσει επενδυτές, επιχειρήσεις, κυβερνητικούς αξιωματούχους και καταναλωτές σε ολόκληρο τον κόσμο να προσπαθούν να μαντέψουν τι μέλλει γενέσθαι όταν ανέβει στο βήμα στις 11 το βράδυ ώρα Ελλάδας στο πλαίσιο εκδήλωσης στο Λευκό Οίκο. Οι συζητήσεις φτάνουν στο τέλος, με το μέγεθος και το εύρος ωστόσο των νέων εισφορών να τελούν ακόμη υπό συζήτηση.
Η έλλειψη λεπτομερειών μέχρι στιγμής σχετικά με τη δομή, το μέγεθος και τους στόχους των νέων δασμών προκαλεί σύγχυση, με τα σενάρια να βρίθουν.
«Οι προτεινόμενοι αμοιβαίοι δασμοί της κυβέρνησης Τραμπ σημαίνουν διαφορετικά πράγματα για διαφορετικούς ανθρώπους», ανέφερε στο Bloomberg ο Ρομπ Σαμπαράμαν της Nomura Holdings. «Ενώ μια προσέγγιση είναι ότι οι ΗΠΑ θα εναρμονίσουν τους δασμούς τους με αυτούς που επιβάλλουν άλλες χώρες στα αμερικανικά αγαθά, υποπτευόμαστε ότι τα κριτήρια για τους αμοιβαίους δασμούς θα είναι πολύ ευρύτερα από αυτό, και μάλιστα πιο δύσκολο να ποσοτικοποιηθούν», εξηγεί.
Αρκετές προτάσεις είναι υπό εξέταση, συμπεριλαμβανομένου ενός κλιμακωτού συστήματος δασμών με ένα σύνολο κατ' αποκοπή συντελεστών για τις χώρες, καθώς και ενός πιο προσαρμοσμένου αμοιβαίου σχεδίου. Σύμφωνα με την πρώτη επιλογή, οι χώρες θα έβλεπαν τα προϊόντα τους να αντιμετωπίζουν δασμούς είτε με συντελεστή από 10% έως 20%, ανάλογα με τους δασμολογικούς και μη δασμολογικούς φραγμούς τους στα προϊόντα των ΗΠΑ.
Ανεξάρτητα από την προσέγγιση στην οποία θα καταλήξει ο Τραμπ, οι δασμοί θα μπορούσαν να ισχύουν ευρέως, ακόμη και σε χώρες με τις οποίες οι ΗΠΑ δεν έχουν εμπορική ανισορροπία.
Θα ανοίξουν επίσης ένα παράθυρο για νέες διαπραγματεύσεις με χώρες, πολλές από τις οποίες έχουν ήδη συνομιλήσει με Αμερικανούς αξιωματούχους, πράγμα που σημαίνει ότι τα ποσοστά θα συνεχίσουν να διαμορφώνονται τις επόμενες εβδομάδες και μήνες, μετά την ανακοίνωση των ανταποδοτικών δασμών.
Ακόμη κι έτσι όμως, οι νέοι δασμοί θα μπορούσαν να ισχύσουν άμεσα, επηρεάζοντας δυνητικά τα φορτία που ήδη κατευθύνονται προς τις ΗΠΑ.
Σε σταυροδρόμι
Περίπου 33 τρισ. δολάρια στο παγκόσμιο εμπόριο βρίσκονται σε κρίσιμο «σταυροδρόμι» και διάφορες χώρες, από τη Βραζιλία μέχρι την Κίνα, αντιμετωπίζουν πτώση από 4% έως και 90% στις εξαγωγές τους προς τις ΗΠΑ, σύμφωνα με το Bloomberg Economics. Επίσης, ο δείκτης αβεβαιότητας για την παγκόσμια εμπορική πολιτική των ΗΠΑ εκτινάχθηκε στο υψηλότερο επίπεδο από το 2009.
Ο μέσος δασμός των ΗΠΑ σε όλες τις χώρες πιθανότατα θα αυξηθεί κατά 15 ποσοστιαίες μονάδες φέτος, σύμφωνα με οικονομολόγους της Goldman Sachs, οι οποίοι προειδοποιούν ότι μία τέτοια εξέλιξη θα αυξήσει τον πυρήνα του πληθωρισμού, θα αποδυναμώσει την ανάπτυξη και θα κλιμακώσει τον κίνδυνο ύφεσης. Είναι τριπλάσιο από το επίπεδο που ήταν κατά τη διάρκεια της στροφής προς τον προστατευτισμό τη δεκαετία του 1930.
Οι σημερινές ανακοινώσεις έρχονται να προστεθούν στα βήματα που έχουν ήδη γίνει από τότε που ο Τραμπ ανέλαβε την εξουσία στις 20 Ιανουαρίου. Η αμερικανική κυβέρνηση έχει επιβάλει σωρευτικό πρόσθετο φόρο 20% σε όλα τα εισαγόμενα αγαθά από την Κίνα και ισχύουν συντελεστές 25% σε ορισμένα αγαθά από το Μεξικό και τον Καναδά. Έχει επίσης επιβληθεί παγκόσμιος δασμός 25% στις εισαγωγές χάλυβα και αλουμινίου, ενώ πρόσφατα ο Τραμπ προχώρησε και σε δασμούς 25% στα αυτοκίνητα και ορισμένες εισαγωγές ανταλλακτικών μερών, που πρόκειται να τεθεί σε ισχύ στις 3 Απριλίου. Θα ακολουθήσουν, όπως έχει διαμηνύσει, περαιτέρω δασμοί ανά κλάδο, όπως φαρμακευτικά προϊόντα, ημιαγωγοί, ξυλεία.
Οι εμπορικοί εταίροι των ΗΠΑ έχουν υιοθετήσει ποικίλες προσεγγίσεις μέχρι στιγμής. Η Κίνα ανταπέδωσε τους δασμούς, αν και ο επιπλέον δασμός ήταν μικρότερος από τον αμερικανικό και ισχύει για ένα πιο περιορισμένο σύνολο αμερικανικών αγαθών. Η ΕΕ και ο Καναδάς ανακοίνωσαν άμεσα αντίποινα κατά των δασμών του Αμερικανού προέδρου στον χάλυβα και αλουμίνιο, αν και οι Βρυξέλλες επιθυμούν την εξεύρεση λύσης μέσω διαπραγματεύσεις. Προς το παρόν, η ΕΕ εξετάζει να ανοίξει ακόμη ένα μέτωπο, αυτό των υπηρεσιών, βάλλοντας τη Silicon Valley και τη Wall Street, μέσω πιο αυστηρού κανονιστικού πλαισίου για τις κορυφαίες τεχνολογικές των ΗΠΑ, αύξησης φόρων σε αμερικανικές τράπεζες και καθυστερήσεων στην έκδοση αδειών για επιχειρηματικές δραστηριότητες.
Κάποιες μεγάλες οικονομικές δυνάμεις προσπάθησαν να διαπραγματευτούν εξαιρέσεις από τους δασμούς. Χώρες, συμπεριλαμβανομένου του Βιετνάμ, έχουν δεσμευτεί να αγοράσουν περισσότερα αμερικανικά προϊόντα σε μία προσπάθεια να αντιμετωπίσουν τα πλεονάσματά τους με τις ΗΠΑ, ενώ μείωσαν τους δασμούς εισαγωγών σε μια σειρά προϊόντων.
Οικονομικό χτύπημα
Για μήνες, οι αναλυτές προσπαθούν να αποτιμήσουν τις πιθανές συνέπειες των δασμών, με βάση διάφορα σενάρια. Το Bloomberg Economics λέει ότι μια μαξιμαλιστική προσέγγιση θα προσθέσει έως και 28 ποσοστιαίες μονάδες στους μέσους δασμολογικούς συντελεστές των ΗΠΑ - δημιουργώντας ένα χτύπημα 4% στο αμερικανικό ΑΕΠ και αυξάνοντας τις τιμές κατά σχεδόν 2,5%, σε μια περίοδο δύο έως τριών ετών.
Η Κίνα, η ΕΕ και η Ινδία θα μπορούσαν να είναι στην κορυφή της λίστας των επιπτώσεων όσον αφορά στις εξαγωγές προς τις ΗΠΑ — αν και οι οικονομίες τους μπορούν να καταφέρουν. Ο Καναδάς και οι χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας πιθανότατα θα αισθανθούν μεγαλύτερο αντίκτυπο, σύμφωνα με την ανάλυση του Bloomberg Economics.
- Λαγκάρντ: Οι δασμοί Τραμπ θα έχουν αρνητικό αντίκτυπο παγκοσμίως - Έχουμε ακόμη δουλειά για τον πληθωρισμό
- Ιταλία: Οι δασμοί Τραμπ θα έχουν τεράστιο αντίκτυπο στις ιταλικές επιχειρήσεις
Ακόμη μία ανησυχία είναι και ο στασιμοπληθωρισμός, όταν η αργή ανάπτυξη συνδυάζεται με επίμονα αυξημένες πιέσεις τιμών. Υπάρχουν παραλληλισμοί με το στασιμοπληθωριστικό επεισόδιο της δεκαετίας του 1970 που προκλήθηκε από το πετρελαϊκό σοκ, σύμφωνα με τον Σανγκ-Τζιν Γουέι του Columbia Business School στη Νέα Υόρκη και πρώην επικεφαλής οικονομολόγο της Asian Development Bank, σε δηλώσεις του στο Bloomberg: «Και οι δύο ήταν πολύ δυσάρεστες περίοδοι στην αμερικανική κοινωνία που προκάλεσαν δυσπραγία σε πολλά νοικοκυριά. Αυτή τη φορά, κινδυνεύουμε να επαναλάβουμε τις δυσάρεστες επιλογές».
Πολλά, ωστόσο, εξαρτώνται από τα άγνωστα σημεία - πολλά από τα οποία πιθανότατα δεν θα απαντηθούν ούτε και σήμερα, συμπεριλαμβανομένων των τελικών δασμών ανά προϊόν και χώρας, τα αντίποινα των εμπορικών εταίρων και τον τρόπο με τον οποίο θα ανταποκριθούν επιχειρήσεις και καταναλωτές.
Δεν είναι τόσο εύκολα για την ΕΕ
Ο Ντόναλντ Τραμπ είχε απευθύνει μία απλή προειδοποίηση στην Ευρώπη: Αγοράστε περισσότερο αμερικανικό αέριο, αλλιώς θα σας χτυπήσω με εξοντωτικούς δασμούς. «Ωραία», είπε η Ευρώπη, «ας μιλήσουμε», και τότε ο Τραμπ επέβαλε δασμούς.
Στην πραγματικότητα, οι συνομιλίες δεν ξεκίνησαν ποτέ. Σύμφωνα με τέσσερις αξιωματούχους της ΕΕ και διπλωμάτες με γνώση της κατάστασης που επικαλείται το Politico, οι διαπραγματευτές εμφανίστηκαν αρκετές φορές απογοητευμένοι όταν προσπάθησαν να παρουσιάσουν τις προτάσεις τους, προσκρούοντας συχνά σε έναν τοίχο γραφειοκρατίας και αδιαφορίας στην Ουάσιγκτον.
Ψηλά στη λίστα από την πρώτη στιγμή ήταν η αγορά περισσότερου αμερικανικού υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG). Ήταν το πρώτο πράγμα που πρότεινε η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, μετά την εκλογή του Τραμπ.
Η Ευρώπη έκανε αυτό που ο Τραμπ υποστήριζε ότι ήθελε: να αγοράσει περισσότερο αμερικανικό LNG. Εξάλλου, στην πρώτη θητεία Τραμπ, η Ευρώπη είχε παγώσει τις εμπορικές διενέξεις με τη δέσμευση να αγοράσει περισσότερη σόγια και LNG.
Το 2018 ο τότε πρόεδρος της Κομισιόν, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, έπεισε τον Τραμπ να σταματήσει τους προγραμματισμένους δασμούς με την υπόσχεση, μεταξύ άλλων, να ενισχύσει τις αγορές LNG από τις ΗΠΑ και να κατασκευάσει περισσότερα τερματικά για την εισαγωγή αμερικανικού αερίου.
Ωστόσο, οι διπλωμάτες της ΕΕ είπαν ότι δυσκολεύονται τώρα να βρουν ένα μονοπάτι για διαπραγματεύσεις. «Προσπαθούμε να προσδιορίσουμε ποιοι είναι οι βασικοί άνθρωποι στην κυβέρνηση των ΗΠΑ. Πρέπει να καταλάβουμε ποιοι μπορούν πραγματικά να προσφέρουν – κάποιοι μπορεί να μην είναι αυτό που λένε οι τίτλοι τους», είπε στο Politico ένας από αυτούς τον Μάρτιο.
Περιπλέκοντας περαιτέρω το θέμα, είπε ο διπλωμάτης, η κυβέρνηση Τραμπ προτίμησε να επικοινωνεί απευθείας με μεμονωμένες πρωτεύουσες της ΕΕ, παρόλο που οι Βρυξέλλες διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην εμπορική πολιτική για τα 27 μέλη της.
Επίσης, δύο αξιωματούχοι από χώρες της ΕΕ δήλωσαν ότι είχαν εκφράσει την προθυμία τους να αγοράσουν περισσότερο αμερικανικό LNG στην Ουάσιγκτον, αλλά οι ΗΠΑ δεν πρόσφεραν καμία σαφήνεια σχετικά με το πώς θα λειτουργούσε μια συμφωνία ή τι θα έπαιρνε η Ευρώπη σε αντάλλαγμα.
«Το ερώτημα είναι πόσο σοβαρά μπορούμε να πάρουμε τα σχέδια του Τραμπ για δασμούς», δήλωσε στο Politico ο Ατζέι Πάρμαρ, αναλυτής στην εταιρεία πληροφοριών εμπορευμάτων ICIS. «Όπως συμβαίνει με όλα, αυτές οι κινήσεις μπορούν πάντα να θεωρηθούν ως η πραγματική έναρξη των διαπραγματεύσεων, όχι το τέλος».
