2025: Η χρονιά που θα ξεχάσουμε πολλά από όσα ξέραμε

Αν υπάρχει μία εποχή που «κραυγάζει» ότι οι παραδοσιακοί διαχωρισμοί Αριστεράς-Δεξιάς ή ακόμα και (ευρωπαϊκού) Βορρά-Νότου δεν έχουν παρά ελάχιστη σημασία, αυτή είναι η σημερινή. Η πραγματικότητα αφήνει πλέον πίσω της πολιτικούς, πολιτικές αλλά και πολίτες που παραμένουν ιδεοληπτικά προσκολλημένοι στο παρελθόν. Και το κάνει ταχύτατα. Ας καταγράψουμε απλώς μερικά δεδομένα.

Η υπαρξιακή αναγκαιότητα της αντιμετώπισης του ελλείμματος ανταγωνιστικότητας στην ΕΕ απαιτεί περισσότερες στοχευμένες επενδύσεις. Δημόσιες (με όσα εθνικά και κοινοτικά κονδύλια είναι διαθέσιμα) και ιδιωτικές. Τα δημόσια κονδύλια είναι πεπερασμένα. Και η ανακατεύθυνσή τους σημαίνει ότι ορισμένες πολιτικές θα πάψουν να χρηματοδοτούνται. Από την άλλη πλευρά, η κινητοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων απαιτεί μεγαλύτερη ευελιξία και αναγκαστικά «απορρύθμιση» (de-regulation) στα πρότυπα των ΗΠΑ. Με την υποσημείωση ότι οι ΗΠΑ έχουν οδηγήσει το χρέος τους σε ιστορικά υψηλά, την ώρα που η δημοσιονομική εγκράτεια αποτελεί βασική επιλογή (αλλά και ουσιαστικό πλεονέκτημα) της ΕΕ.

Ας ήταν όμως μόνο αυτό το πρόβλημα… Πρακτικά, δε θα ήταν καν ζήτημα, αν σκεφτεί κανείς ότι θεμέλιο της ΕΕ αποτελεί η ενιαία αγορά. Και η εμβάθυνσή της -παρά τις όποιες αντιρρήσεις και αναταράξεις- θα έδινε μεσοπρόθεσμα μία αποτελεσματική λύση. Ο δραστικός περιορισμός των κρατικών ενισχύσεων για εθνικές επενδύσεις θα αντιμετώπιζε τη γκρίνια του βορρά (από εκεί αντλεί μεγάλο μέρος της οικονομικής του υπεροχής) και η μείωση των αλόγιστων δαπανών που βαφτίζονται «κοινωνικό κράτος με ευρωπαϊκά κονδύλια» θα προκαλούσε, μεταξύ άλλων, τη δυσαρέσκεια του νότου. Καθόλου πρωτοφανές, περίπου… business as usual εντός ΕΕ.

Την ίδια ώρα, όμως, η αναγκαιότητα για «απορρύθμιση» συνδέεται με την -επίσης- αναγκαιότητα της επιλεκτικής στήριξης της ευρωπαϊκής παραγωγής. Και παγκοσμίως το ίδιο ισχύει, προφανώς. Το περίφημο και πιθανότατα αλόγιστο de-regulation π.χ. του Τραμπ και του Μασκ συνδέεται με τον προστατευτισμό και την επιλεκτική πριμοδότηση των επενδύσεων εντός ΗΠΑ. Σε επίπεδο ΕΕ, αυτό σημαίνει ότι όχι μόνο πρέπει να απελευθερώσουμε στην πράξη την ενιαία αγορά μας αλλά ταυτόχρονα να πριμοδοτήσουμε σύγχρονους τομείς που είμαστε καλύτεροι. Ή που καλούμαστε να γίνουμε γιατί πρακτικά δεν είναι και πολλοί οι τομείς που υπερέχουμε. Κι αυτό αναγκαστικά οφείλουμε να το πράξουμε όλοι μαζί εν μέσω της διαφορετικότητάς μας. Καλούμαστε άμεσα να κάνουμε επιτυχώς κάτι που δεν έχει ξαναγίνει ποτέ εντός της Ένωσης. Και ταυτόχρονα -ως συνήθως- να μάθουμε on the go, σε συνθήκες κρίσης.

Προσωπικά, προφανώς και δεν ανήκω στους απαισιόδοξους -ενίοτε κατ’ επάγγελμα- καταστροφολόγους που υποστηρίζουν ότι βαδίζουμε ολοταχώς προς τον όλεθρο. Είναι όμως γεγονός ότι η φύση απεχθάνεται τα κενά. Και μέχρις ότου οδηγηθούμε (αναπόφευκτα) σε μία νέα ισορροπία, θα υπάρξουν πολιτικές και κοινωνικές εντάσεις. Στην αρχή αυτών, κερδίζει σχεδόν πάντα ο λαϊκισμός. Μέχρι αυτός να καταρρεύσει με κρότο, να μετρήσουμε τις πληγές του και να επικρατήσει η «πραγματική πραγματικότητα». Αυτό είναι μία σαφώς πιθανότερη προσέγγιση.

Καλή χρονιά σε όλους. Το 2025 σίγουρα δε θα μας αφήσει να βαρεθούμε.