Η Ευρώπη βρίσκεται στο έλεος του καύσωνα και οι πυρκαγιές μαίνονται σε όλη τη Μεσόγειο με τη Μεγάλη Βρετανία, την Ιταλία, τη Γαλλία, την Πορτογαλία, την Ισπανία να ζουν τον πύρινο εφιάλτη ενώ η Ελλάδα μετρά τις πληγές της από τις πολύ πρόσφατες πυρκαγιές στην Πεντέλη, τα Μέγαρα, τη Σαλαμίνα, την Ηλεία, τον Έβρο και τη Μεγαλόπολη.
Σύμφωνα με την WWF Ελλάς, το 95% των πυρκαγιών οφείλεται σε ανθρώπινη αμέλεια ενώ μέχρι τουλάχιστον και το 2020, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία σχετικής έκθεσης του οργανισμού, οι δράσεις χαρακτηρίζονταν από ανισοκατανομή μεταξύ καταστολής και πρόληψης και υποαπορρόφηση. Ένα άλλο όμως στοιχείο το οποίο διαφοροποιεί τις πυρκαγιές των τελευταίων ετών από το πιο μακρινό παρελθόν είναι η δριμύτητα των πυρκαγιών, η οποία σύμφωνα με τους ειδικούς αποδίδεται στην κλιματική αλλαγή.
Η κλιματική αλλαγή κάνει τους καύσωνες πιο ζεστούς και συχνότερους. Αυτό ισχύει για τις περισσότερες χερσαίες περιοχές και έχει επιβεβαιωθεί από την παγκόσμια ομάδα επιστημόνων για το κλίμα (IPCC) του ΟΗΕ. Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τις ανθρώπινες δραστηριότητες έχουν θερμάνει τον πλανήτη κατά περίπου 1,2 βαθμούς Κελσίου από την προβιομηχανική εποχή. Αυτή η θερμότερη γραμμή βάσης σημαίνει ότι μπορούν να επιτευχθούν υψηλότερες θερμοκρασίες κατά τη διάρκεια ακραίων θερμοκρασιών.
«Κάθε κύμα καύσωνα που βιώνουμε σήμερα έχει γίνει πιο καυτός και συχνότερος λόγω της κλιματικής αλλαγής», εκτιμά μιλώντας στο Reuters η Friederike Otto, κλιματολόγος στο Imperial College του Λονδίνου, η οποία επίσης ηγείται της ερευνητικής συνεργασίας World Weather Attribution.
Μια μελέτη στο περιοδικό Nature που δημοσιεύθηκε αυτόν τον μήνα διαπίστωσε ότι η αύξηση των κυμάτων καύσωνα στην Ευρώπη έχουν αυξηθεί με ρυθμό τριπλάσιο ακόμη και τετραπλάσιο σε σχέση με άλλα βόρεια μεσαία γεωγραφικά πλάτη, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες.
«Κατά μέσο όρο στην ξηρά, οι ακραίες θερμοκρασίες που θα καταγράφονταν μία φορά κάθε 10 χρόνια χωρίς την ανθρώπινη επίδραση στο κλίμα είναι τώρα τρεις φορές πιο συχνές», δήλωσε η κλιματική επιστήμονας της ETH Ζυρίχης Sonia Seneviratne.
Δημιουργώντας πρόσφορο έδαφος για πυρκαγιές
Η κλιματική αλλαγή αυξάνει τις θερμές και ξηρές συνθήκες που βοηθούν τις πυρκαγιές να εξαπλώνονται ταχύτερα, να καίγονται περισσότερο και να μαίνονται πιο έντονα.
Στη Μεσόγειο, αυτό συνέβαλε στο να ξεκινήσει η περίοδος των πυρκαγιών νωρίτερα και να κάψει περισσότερη γη. Πέρυσι, περισσότερα από μισό εκατομμύριο εκτάρια κάηκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθιστώντας την τη δεύτερη χειρότερη περίοδο δασικών πυρκαγιών στην ιστορία μετά το 2017.
Ο πιο ζεστός καιρός αφαιρεί επίσης την υγρασία από τη βλάστηση, μετατρέποντάς την σε ξηρό καύσιμο που βοηθά στην εξάπλωση των πυρκαγιών.
«Οι θερμότερες, ξηρότερες συνθήκες αυτή τη στιγμή, απλώς καθιστούν τις πυρκαγιές πολύ πιο επικίνδυνες», δήλωσε ο ανώτερος επιστήμονας του Copernicus, Mark Parrington.
Χώρες όπως η Πορτογαλία και η Ελλάδα αντιμετωπίζουν πυρκαγιές τα περισσότερα καλοκαίρια και διαθέτουν υποδομές για να προσπαθήσουν να τις διαχειριστούν. Αλλά οι υψηλότερες θερμοκρασίες ωθούν επίσης τις πυρκαγιές σε περιοχές που δεν είναι συνηθισμένες σε αυτές, και επομένως λιγότερο προετοιμασμένες να τις αντιμετωπίσουν.
Το στοίχημα της πρόληψης και της στρατηγικής
Πολλές μεσογειακές χώρες αντιμετωπίζουν την πρόκληση της συρρίκνωσης του πληθυσμού στις αγροτικές περιοχές, καθώς οι πολίτες μετακινούνται στις πόλεις, αφήνοντας μικρότερο εργατικό δυναμικό να καθαρίσει τη βλάστηση και να αποφύγει τη δημιουργία «καυσίμων» για τις δασικές πυρκαγιές.
Ορισμένες ενέργειες μπορούν να βοηθήσουν στον περιορισμό των σοβαρών πυρκαγιών, όπως η ανάθεση ελεγχόμενων πυρκαγιών που μιμούνται τις πυρκαγιές χαμηλής έντασης στους κύκλους των φυσικών οικοσυστημάτων ή η εισαγωγή κενών στα δάση για να σταματήσει η ταχεία εξάπλωση των πυρκαγιών σε μεγάλες περιοχές.
Αλλά οι επιστήμονες συμφωνούν ότι χωρίς γενναίες περικοπές στα αέρια του θερμοκηπίου που προκαλούν την κλιματική αλλαγή, οι καύσωνες, οι πυρκαγιές, οι πλημμύρες και η ξηρασία θα επιδεινωθούν σημαντικά.
Τι συμβαίνει στην Ελλάδα
Η Ελλάδα υστερεί σε σημαντικά πεδία όσον αφορά τη θωράκισή της έναντι φυσικών καταστροφών. Σύμφωνα με τη Γενική Διεύθυνση Περιφερειακής και Αστικής Πολιτικής της ΕΕ (DG Regio), «τα τελευταία τριάντα χρόνια, στην Ελλάδα σημειώθηκαν 47 μεγάλες καταστροφές με 480 νεκρούς, επηρεάσθηκαν 260.000 πολίτες, οι άμεσες οικονομικές ζημιές υπερέβησαν τα 25 δισ. δολάρια ενώ για την περίοδο 2006-2018 οι οικονομικές ζημιές που προκλήθηκαν μόνο από τις μείζονος κλίμακας φυσικές καταστροφές (πλημμύρες, πυρκαγιές, σεισμούς) ανέρχονται σε 3.4 δισ. ευρώ.
Σύμφωνα με την WWF Ελλάς, ο κυβερνητικός μηχανισμός βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα παγιωμένο σύστημα όπου υποαπορρόφησης πόρων και υποβάθμισης των μέτρων πρόληψης. Όπως αναφέρει, το σύστημα χρηματοδότησης της αντιμετώπισης των δασικών πυρκαγιών εστιάζει κυρίως σε δράσεις καταστολής έναντι δράσεων πρόληψης. Για παράδειγμα, για την περίοδο 2016-2020, το 83,95% των συνολικών κρατικών πόρων κατευθύνθηκε προς την καταστολή και μόλις το 16,05% προς την πρόληψη.
Την ίδια στιγμή, η τελευταία έκθεση του Περιβαλλοντικού Προγράμματος του ΟΗΕ κάνει έκκληση προς τις κυβερνήσεις να επανεξετάσουν τις δαπάνες για την κατάσβεση των πυρκαγιών προτείνοντας τη διάθεση του 45% του προϋπολογισμού τους για την πρόληψη και την ετοιμότητα, το 35% για την καταστολή των πυρκαγιών και το 20% για την αποκατάσταση.
