Οι ισχυρισμοί της βιομηχανίας ότι οδεύει προς μια κυκλική οικονομία με όχημα την ανακύκλωση πλαστικών αποτελεί έναν μύθο, υποστηρίζει έρευνα της Greenpeace στις ΗΠΑ, η οποία μόλις ήρθε στο φως της δημοσιότητας. Παρά τη στροφή στην πράσινη ανάπτυξη, ο πήχυς για την επανάχρηση πέφτει και πάλι, όπως σημειώνουν οι συγγραφείς, κάτι που καθίσταται φανερό από τους αριθμούς και τις συγκριτικές προσεγγίσεις που παρουσιάζουν.
Από τα 51 εκατομμύρια τόνους πλαστικών απορριμμάτων που παρήχθησαν από νοικοκυριά στις ΗΠΑ το 2021, μόνο 2,4 εκατομμύρια τόνοι ανακυκλώθηκαν, δηλαδή περίπου το 5%. Η ανακύκλωση ως διαδικασία αφού κορυφώθηκε το 2014 στο 10%, κατόπιν κατέγραψε πτωτική τάση, η οποία επιδεινώθηκε από τότε που η Κίνα σταμάτησε να δέχεται τα πλαστικά απόβλητα της Δύσης το 2018.
Από την άλλη, παρά το γεγονός ότι η ανακύκλωση παρουσιάζει πτωτική τάση, η παραγωγή παρθένου, μη ανακυκλωμένου πλαστικού, αυξάνεται με ταχείς ρυθμούς καθώς η πετροχημική βιομηχανία επεκτείνεται, μειώνοντας το κόστος.
Σύμφωνα με την έρευνα της Greenpeace USA, μόνο δύο τύποι πλαστικού είναι ευρέως αποδεκτοί στις 375 εγκαταστάσεις ανάκτησης υλικών της χώρας.
Το πρώτο είναι το τερεφθαλικό πολυαιθυλένιο (PET), το οποίο χρησιμοποιείται συνήθως σε μπουκάλια νερού και σόδας και το δεύτερο είναι το πολυαιθυλένιο υψηλής πυκνότητας (HDPE), που χρησιμοποιείται σε συσκευασίες γάλακτος, μπουκάλια για σαμπουάν και δοχεία προϊόντων καθαρισμού. Αυτά φέρουν τις ενδείξεις "1" και "2" σύμφωνα με το σχετικό τυποποιημένο σύστημα στο οποίο υπάρχουν επτά τύποι πλαστικών.
Αλλά το να είναι ανακυκλώσιμα θεωρητικά δεν σημαίνει ότι τα προϊόντα ανακυκλώνονται στην πράξη. Η έκθεση διαπίστωσε ότι για τα προϊόντα PET και HDPE τα πραγματικά ποσοστά επανεπεξεργασίας ήταν 20,9% και 10,3%, αντίστοιχα και είναι ελαφρώς χαμηλότερα από εκείνα που είχαν διαπιστωθεί κατά την τελευταία έρευνα της Greenpeace USA το 2020.
Οι πλαστικοί τύποι "3" έως "7", συμπεριλαμβανομένων παιδικών παιχνιδιών, πλαστικών σακουλών, συσκευασιών περιτυλίγματος προϊόντων, συσκευασιών γιαουρτιού και μαργαρίνης, ποτηριών καφέ και δοχείων τροφίμων, υποβλήθηκαν σε επανεπεξεργασία σε ποσοστά μικρότερα του 5%.
Σύμφωνα με την έκθεση, πέντε είναι βασικοί λόγοι για τους οποίους η ανακύκλωση πλαστικών αποτελεί μια «αποτυχημένη έννοια», όπως χαρακτηριστικά αναφέρει.
Πρώτον, τα πλαστικά απόβλητα παράγονται σε τεράστιες ποσότητες και είναι εξαιρετικά δύσκολο να συλλεχθούν και περιορίζονται σε «εθελοντικά κόλπα καθαρισμού» που χρηματοδοτούνται από μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς, επισημαίνει η έκθεση.
Δεύτερον, ακόμα κι αν συλλέγονταν όλα, τα μικτά πλαστικά απορρίμματα δεν μπορούν να ανακυκλωθούν μαζί και θα ήταν «λειτουργικά αδύνατο να ταξινομηθούν τα τρισεκατομμύρια τεμάχια πλαστικών απορριμμάτων που παράγονται κάθε χρόνο».
Τρίτον, η ίδια η διαδικασία ανακύκλωσης είναι επιβλαβής για το περιβάλλον, εκθέτοντας τους εργαζόμενους σε τοξικές χημικές ουσίες ενώ η ίδια παράγει μικροπλαστικά.
Τέταρτον, το ανακυκλωμένο πλαστικό εγκυμονεί κινδύνους τοξικότητας μέσω της μόλυνσης με άλλους τύπους πλαστικών στους κάδους συλλογής, εμποδίζοντάς το να καταστεί ξανά υλικό κατάλληλο για τρόφιμα.
Πέμπτον, η διαδικασία της ανακύκλωσης είναι απαγορευτικά δαπανηρή.
«Το παρθένο πλαστικό ανταγωνίζεται άμεσα το ανακυκλωμένο πλαστικό και είναι πολύ φθηνότερο στην παραγωγή και υψηλότερης ποιότητας», αναφέρει η έκθεση.
Η διεθνής κοινότητα τείνει να αναλάβει δράση μέσω μιας Παγκόσμιας Συνθήκη ςγια τα Πλαστικά, την οποία τα μέλη των Ηνωμένων Εθνών συμφώνησαν να δημιουργήσουν τον Φεβρουάριο, και να προχωρήσουν προς στρατηγικές επαναπλήρωσης και επαναχρησιμοποίησης.
Ορισμένες χώρες πρωτοστατούν, συμπεριλαμβανομένης της Ινδίας, η οποία πρόσφατα απαγόρευσε 19 πλαστικά αντικείμενα μιας χρήσης. Η Αυστρία έχει θέσει στόχους επαναχρησιμοποίησης 25% έως το 2025 και τουλάχιστον 30% έως το 2030 για τις συσκευασίες ποτών, ενώ η Πορτογαλία έχει θέσει επίσης το στόχο του 30% έως το 2030.
Οι στόχοι της Ελλάδας
Στην Ελλάδα οι στόχοι είναι αρκετά φιλόδοξοι. Για τις πλαστικές συσκευασίες, έχουν οριστεί στόχοι ανακύκλωσης στο 50% για το 2025 και 55% το 2030, ενώ στην παραγωγή πλαστικών φιαλών έχει οριστεί στόχος για ελάχιστη χρήση ανακυκλωμένου PET (rPET) στο 25% το 2025 και στο 30% το 2030.
Επιπλέον, η οδηγία 2019/904/EE καθιστά απαραίτητη τη δημιουργία συστήματος ξεχωριστής συλλογής για ανακύκλωση πλαστικών μπουκαλιών και θέτει συγκεκριμένους ποσοτικούς στόχους. Ειδικότερα, προβλέπει την ανακύκλωση του 77% και του 90% των πλαστικών μπουκαλιών μιας χρήσης που διατίθενται στην αγορά ως το 2025 και το 2029 αντίστοιχα.
