Στις μέρες μας το franchising αποτελεί για πολλούς που θέλουν να μπουν στον επιχειρηματικό στίβο ένα ασφαλές καταφύγιο για το ξεκίνημα τους. Κάτω από την ομπρέλα μια μεγάλης επιχείρησης με την καθοδήγηση σε τεχνικό επίπεδο αλλά και με την προβολή που διαφορετικά δεν θα μπορούσαν να έχουν εκατοντάδες νέοι επιχειρηματίες ξεκινούν το ταξίδι τους στα δύσκολα νερά του επιχειρήν. Τι γνωρίζετε όμως για το franchising ή ελληνιστί δικαιόχρηση;
Δέκα ερωτήσεις και απαντήσεις για να λύσετε απορίες και να προλάβετε προβλήματα.
1.Τι είναι οι συμφωνίες δικαιόχρησης (franchising);
Οι συμφωνίες δικαιόχρησης αφορούν την προώθηση και πώληση προϊόντων ή και υπηρεσιών, με βάση συγκεκριμένη επιχειρηματική μέθοδο που παραχωρείται από τον δικαιούχο της μεθόδου με ότι αυτή περιλαμβάνει (εφεξής «δικαιοπάροχο») στον εφαρμοστή αυτής (εφεξής «δικαιοδόχο»). Η επιχειρηματική αυτή μέθοδος περιλαμβάνει, ιδίως, την παραχώρηση άδειας εκμετάλλευσης εμπορικών σημάτων, διακριτικών τίτλων και τεχνογνωσίας, καθώς και την παροχή εμπορικής ή και τεχνικής συνδρομής στο Δικαιοδόχο κατά τη διάρκεια της σύμβασης.
Οι εν λόγω συμφωνίες βασίζονται στη στενή και συνεχή συνεργασία μεταξύ των δύο (δικαιοπάροχου και δικαιοδόχου) και επιτρέπουν στον πρώτο να δημιουργήσει ένα ομοιόμορφο δίκτυο για τη διανομή των προϊόντων του (με συγκριτικά περιορισμένες επενδύσεις).
2.Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά ενός συστήματος δικαιόχρησης και ποιες οι υποχρεώσεις των συμβαλλομένων μερών;
Bασική υποχρέωση του δικαιοδόχου είναι να προωθήσει τις πωλήσεις των προϊόντων του συστήματος, σύμφωνα με τη μέθοδο marketing του δικαιοπαρόχου. Η μέθοδος αυτή περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, επιμέρους υποχρεώσεις που αφορούν στη μέθοδο και στον τρόπο διεξαγωγής των πωλήσεων, στη διαμόρφωση του καταστήματος και στη διαφήμιση, ώστε να διασφαλίζονται με ομοιόμορφο τρόπο η ταυτότητα και η φήμη του δικτύου δικαιόχρησης. Ειδικότερα:
- Ο δικαιοπάροχος παραχωρεί στον δικαιοδόχο την άδεια εκμετάλλευσης του πακέτου δικαιόχρησης (χρήση σήματος, άδεια εκμετάλλευσης τεχνογνωσίας ή διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, επωνυμίας ή διακριτικού τίτλου, κλπ).
- Ο δικαιοπάροχος παρέχει, παράλληλα, εμπορική ή τεχνική συνδρομή στον δικαιοδόχο κατά τη διάρκεια της μεταξύ τους συμφωνίας. Στο πλαίσιο αυτό, ο δικαιοπάροχος οφείλει να εντάξει την επιχείρηση του Δικαιοδόχου στο σύστημά του, δηλαδή να του παράσχει πληροφορίες και τεχνική υποστήριξη σχετικά με τον τρόπο προώθησης και πώλησης των προϊόντων ή υπηρεσιών που αποτελούν αντικείμενο της δικαιόχρησης, τον τρόπο διαμόρφωσης του καταστήματος, τα εμπορικά και βιομηχανικά μυστικά, την εκπαίδευση του προσωπικού κ.α.
- Η άδεια εκμετάλλευσης του πακέτου δικαιόχρησης, καθώς και η εμπορική και τεχνική συνδρομή είναι τα συστατικά στοιχεία της επιχειρηματικής μεθόδου που αποτελεί και το αντικείμενο της δικαιόχρησης. Από την άλλη πλευρά, ο δικαιοδόχος έχει, συνήθως, τη βασική υποχρέωση να καταβάλει δικαιώματα στον δικαιοπάροχο για τη χρήση της συγκεκριμένης αυτής επιχειρηματικής μεθόδου. `
3.Πως αντιμετωπίζονται οι συμφωνίες δικαιόχρησης (franchising) στο δίκαιο του ελεύθερου ανταγωνισμού;
Οι συμφωνίες δικαιόχρησης φέρουν τα χαρακτηριστικά κάθετης συμφωνίας μεταξύ επιχειρήσεων, αφού ρυθμίζουν την πώληση και αγορά προϊόντων ή υπηρεσιών μεταξύ επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σε διαφορετικά επίπεδα της εφοδιαστικής αλυσίδας (π.χ. χονδρεμπόριο, λιανεμπόριο). Στο βαθμό που οι συμφωνίες αυτές περιλαμβάνουν περιορισμούς αναφορικά με τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες που διατίθενται, ελέγχονται ως προς τη συμβατότητά τους με τους κανόνες ελεύθερου ανταγωνισμού, με τον ίδιο τρόπο όπως και όλες οι κάθετες συμφωνίες.
4.Τι είδους περιορισμούς περιλαμβάνουν οι συμφωνίες δικαιόχρησης;
Οι συμβάσεις δικαιόχρησης περιέχουν συνήθως εκτός από τις προβλέψεις για τα στοιχεία της επιχειρηματικής μεθόδου που μεταβιβάζονται στον δικαιοδόχο - και συνδυασμό διαφόρων κάθετων περιορισμών αναφορικά με τα προϊόντα που διανέμονται. Πιο συγκεκριμένα, περιλαμβάνουν, συνήθως, ένα συνδυασμό επιλεκτικής διανομής ή και υποχρέωσης μη άσκησης ανταγωνισμού σε σχέση με τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που διατίθενται ή αποκλειστικής διανομής /
5.Πότε δημιουργεί πρόβλημα στον ανταγωνισμό ένα σύστημα δικαιόχρησης;
Ένα σύστημα δικαιόχρησης δεν θίγει αυτό καθαυτό τον ανταγωνισμό. Εξετάζονται, όμως, κατά περίπτωση, οι όροι λειτουργίας του και κυρίως τυχόν περιοριστικοί όροι που αποτυπώνονται στη συμφωνία μεταξύ των μερών. Συνήθως, όροι αναγκαίοι για τη διαφύλαξη της κοινής ταυτότητας και φήμης του δικτύου δικαιόχρησης είναι θεμιτοί και δικαιολογημένοι. Ωστόσο, άλλοι περιορισμοί ιδιαίτερης σοβαρότητας (π.χ. καθορισμός τιμών μεταπώλησης) δεν δικαιολογούνται και συνιστούν παραβάσεις του δικαίου ανταγωνισμού.
6.Επιτρέπεται ο καθορισμός της τιμολογιακής πολιτικής του Δικαιοδόχου από τον Δικαιοπάροχο;
Ο καθορισμός της τιμολογιακής πολιτικής του δικαιοδόχου από τον δικαιοπάροχο (άμεσος ή έμμεσος καθορισμός τιμών μεταπώλησης) συνιστά πρόδηλο περιορισμό του ανταγωνισμού και, ως εκ τούτου, είναι εξ αντικειμένου παράβαση που επισύρει κυρώσεις σύμφωνα με το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο.
7.Ποιοι είναι οι έμμεσοι τρόποι καθορισμού και ελέγχου εφαρμογής της τιμολογιακής πολιτικής του Δικαιοδόχου;
Σε περίπτωση συμβατικών όρων που ενέχουν απευθείας καθορισμό τιμών μεταπώλησης, ο περιορισμός του ανταγωνισμού είναι εμφανής. Ωστόσο, ο καθορισμός των τιμών μεταπώλησης μπορεί, επίσης, να επιτευχθεί και με έμμεσο τρόπο.
Τέτοια παραδείγματα είναι, μεταξύ άλλων, είναι ο καθορισμός περιθωρίου κέρδους δικαιοδόχου, ο καθορισμός ανωτάτου επιπέδου έκπτωσης που μπορεί να χορηγήσει ο δικαιοδόχος από ένα καθορισμένο επίπεδο τιμών , η εξάρτηση χορήγησης από το δικαιοπάροχο εκπτώσεων ή επιστροφής δαπανών προώθησης από την τήρηση συγκεκριμένου επιπέδου τιμών.
Επίσης η σύνδεση της καθορισμένης τιμής μεταπώλησης με τις τιμές μεταπώλησης των ανταγωνιστών αλλά και η επιβολή κυρώσεων, καθυστέρηση ή αναβολή παραδόσεων προϊόντων από τον δικαιοπάροχο ή ακόμα και η καταγγελία συμβάσεων σε συνάρτηση με την τήρηση συγκεκριμένου επιπέδου τιμών
8.Επιτρέπεται ο ορισμός προτεινόμενων ή ανώτατων τιμών;
Συμβατικοί όροι που προβλέπουν την παροχή στον δικαιοδόχο από τον δικαιοπάροχο καταλόγου συνιστώμενων ή προτεινόμενων ή ανώτατων τιμών είναι, καταρχάς, συμβατοί με το δίκαιο του ανταγωνισμού. Ωστόσο, πρέπει να αποφεύγεται η δέσμευση των δικαιοδόχων για την τήρηση των προτεινόμενων αυτών τιμών. Συναφώς, δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται από τον δικαιοπάροχο έμμεσοι τρόποι ή μέτρα (π.χ. απειλή ή επιβολή κυρώσεων, εκπτώσεις και άλλα χρηματικά κίνητρα), ώστε οι προτεινόμενες ή ανώτατες αυτές τιμές να λειτουργούν στην πράξη ως καθορισμένες τιμές μεταπώλησης. Επίσης, στην περίπτωση που ο δικαιοπάροχος έχει ισχυρή θέση στην αγορά, υπάρχει κίνδυνος οι προτεινόμενες ή ανώτατες τιμές να λειτουργούν ως εστιακό σημείο για τους περισσότερους μεταπωλητές, οδηγώντας τελικά στην ομοιόμορφη εφαρμογή αυτού του επιπέδου τιμών.
9.Επιτρέπεται ο περιορισμός των αμοιβαίων προμηθειών μεταξύ δικαιοδόχων ενός συστήματος δικαιόχρησης;
Ο περιορισμός αμοιβαίων προμηθειών μεταξύ εξουσιοδοτημένων διανομέων στο πλαίσιο ενός συστήματος επιλεκτικής διανομής θεωρείται ιδιαίτερα σοβαρός περιορισμός του ανταγωνισμού.
Οι επιλεγμένοι δικαιοδόχοι πρέπει να παραμένουν ελεύθεροι να προμηθεύονται τα συμβατικά προϊόντα από άλλους εξουσιοδοτημένους διανομείς του δικτύου, οι οποίοι δραστηριοποιούνται, είτε στο ίδιο, είτε σε διαφορετικό επίπεδο του εμπορίου. Επομένως, η επιλεκτική διανομή δεν μπορεί να συνδυαστεί με κάθετους περιορισμούς που αποσκοπούν στο να εξαναγκάσουν δικαιοδόχους να προμηθεύονται τα συμβατικά προϊόντα αποκλειστικά από συγκεκριμένη πηγή, για παράδειγμα, υποχρέωση αποκλειστικής προμήθειας από τον δικαιοπάροχο.
Αντιστρόφως, ο δικαιοπάροχος μπορεί να απαγορεύει στους δικαιοδόχους που συμμετέχουν στο σύστημα να πωλούν σε άλλους μη εξουσιοδοτημένους διανομείς, δηλαδή, σε μεταπωλητές που δεν συμμετέχουν στο δίκτυο. Με άλλα λόγια, στις περιπτώσεις που ένα σύστημα δικαιόχρησης λειτουργεί ως δίκτυο επιλεκτικής διανομή, γεγονός που συμβαίνει κατά κανόνα, πρέπει επιτρέπεται στον δικαιοδόχο να προμηθεύεται προϊόντα και από άλλα μέλη του δικτύου δικαιόχρησης και σε οποιαδήποτε τιμή ήθελε συμφωνηθεί μεταξύ τους.
10.Επιτρέπεται η θέσπιση υποχρέωσης μη ανταγωνισμού του Δικαιοδόχου μετά τη λήξη της σύμβασης με τον Δικαιοπάροχο; Κατά κανόνα, τέτοιοι περιορισμοί είναι συμβατοί με τους κανόνες ανταγωνισμού για εύλογο χρονικό διάστημα μετά τη λήξη της σύμβασης (1 έτος) και εφόσον η γεωγραφική περιοχή που καταλαμβάνει η υποχρέωση μη ανταγωνισμού τελεί σε αντιστοιχία με την περιοχή δραστηριοποίησης του δικαιοδόχου κατά τη διάρκεια της σύμβασης.
