Η πανδημία Covid-19 άνοιξε νέους δρόμους για την ανάπτυξη της φαρμακοβιομηχανίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με τις προοπτικές για τη χώρα μας να διαγράφονται αρκετά ευοίωνες.
Η αιφνιδιαστική έλευση του ιού Sars-Cov-2 κατέστησε εμφανή την εξάρτηση της ΕΕ στην αγορά του φαρμάκου από τρίτες χώρες, μέσα από τις σημαντικές ελλείψεις που αντιμετώπισαν ευρωπαϊκά κράτη κατά την πρώτη φάση της υγειονομικής κρίσης. Η Ευρώπη ήρθε αντιμέτωπη με την έλλειψη αυτονομίας, συνειδητοποιώντας την εξάρτησή της από την Αμερική στην Έρευνα και Ανάπτυξη (Ε&Α) και από την Κίνα και την Ινδία στις πρώτες ύλες και την παραγωγή φαρμακευτικών προϊόντων.
Στο πλαίσιο αυτό, η Κομισιόν αποφάσισε να εκπονήσει έναν οδικό χάρτη για τον επαναπατρισμό της παραγωγικής διαδικασίας του φαρμάκου εντός των συνόρων της, ενώ πρόσφατα, ο πόλεμος στην Ουκρανία, πρόσθεσε έναν επιπλέον λόγο για την εξασφάλιση μιας αυτόνομης ευρωπαϊκής εφοδιαστικής αλυσίδας. Πλέον, ένας από τους βασικούς πυλώνες της Ευρωπαϊκής Φαρμακευτικής Στρατηγικής είναι η ενίσχυση και ο επαναπατρισμός της καινοτομίας και της παραγωγής στο ευρωπαϊκό έδαφος. Σύμφωνα με διεθνείς θεσμικούς παράγοντες, ήδη ο κλάδος έχει αναγνωρίσει τη σημασία της εφοδιαστικής επάρκειας, με πολλές εταιρείες να έχουν αυξήσει τις επενδύσεις σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.
Τα πλεονεκτήματα της Ελλάδας
Στο νέο σκηνικό που διαμορφώνεται εκτιμάται ότι η Ελλάδα μπορεί να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο και να αναδειχθεί σε κόμβο για την έρευνα και παραγωγή φαρμάκων στην ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Ευρώπης. Προς αυτήν την κατεύθυνση, μοναδική ευκαιρία κρίνεται για τη χώρα η χρηματοδοτική ευκαιρία του Ταμείου Ανάκαμψης, καθώς και η πρόσβαση σε άλλα χρηματοδοτικά εργαλεία.
Συγκριτικό πλεονέκτημα της Ελλάδας, το οποίο της δίνει προβάδισμα για την επόμενη μέρα, είναι η ισχυρή παραγωγική της βάση, καθώς διαθέτει ήδη 40 εργοστάσια παραγωγής, ενώ τα επενδυτικά προγράμματα προβλέπουν την κατασκευή 12 νέων.
Επιπλέον, διαθέτει υψηλού επιπέδου επιστημονικό δυναμικό, τεχνογνωσία αλλά και κανάλια διανομής, καθώς δραστηριοποιείται στην ευρωπαϊκή αγορά εδώ και πολλά χρόνια.
Το «αγκάθι» του clawback
Διαχρονικό πρόβλημα για τη φαρμακοβιομηχανία στη χώρα μας (εγχώρια και διεθνή), το οποίο αποτελεί τροχοπέδη στην ανάπτυξή της, αποτελεί η ανεπαρκής χρηματοδότηση της φαρμακευτικής δαπάνης. Η δημόσια φαρμακευτική δαπάνη ανά κεφαλή στην Ελλάδα βρίσκεται σε σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα από τον Ευρωπαϊκό Μέσο Όρο, οδηγώντας σε υπέρογκες επιβαρύνσεις για τις επιχειρήσεις. Το μεγάλο «αγκάθι» παραμένουν οι αυτόματες επιστροφές (clawback), δηλαδή ο θεσμός που επιβάλλει στις φαρμακευτικές εταιρείες να πληρώνουν από τα ταμεία τους την υπέρβαση του πλαφόν των δαπανών για φάρμακα, ένα μέτρο που χαρακτηρίστηκε πρόσφατα από τον ίδιο τον Υπουργό Υγείας, Θάνο Πλεύρη, «μη λογικό».
Σύμφωνα με στοιχεία του Συνδέσμου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΣΦΕΕ), στα 10 χρόνια εφαρμογής του μέτρου, η φαρμακοβιομηχανία έχει επιστρέψει συνολικά πάνω από 10 δισ. ευρώ μαζί με το rebate (υποχρεωτικές εκπτώσεις), ενώ για το 2021 μόνο προσεγγίζει το 1,9 δισ. ευρώ, ποσά τα οποία θα μπορούσαν να έχουν κατευθυνθεί σε επενδυτικά προγράμματα.
Συμψηφισμός με επενδύσεις
Το μέτρο για τον συμψηφισμό μέρους της υπέρβασης της φαρμακευτικής δαπάνης με επενδύσεις (αναπτυξιακό clawback) που θεσπίστηκε το 2019 και εντάχθηκε πρόσφατα στο Σχέδιο Ανάκαμψης & Ανθεκτικότητας, επέτρεψε την υλοποίηση επενδυτικών πλάνων, δίνοντας ώθηση στην ανάπτυξη του κλάδου. Είναι ενδεικτικό ότι μόνο από τις εγχώριες φαρμακευτικές βιομηχανίες υλοποιούνται επενδυτικά προγράμματα ύψους 1,2 δισ. ευρώ σε βάθος πενταετίας, οι οποίες θα διασφαλίσουν την επάρκεια της αγοράς και θα ενισχύσουν σημαντικά την εξαγωγική δυναμική της.
Την ίδια στιγμή, με τις παρεμβάσεις που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια, μεταξύ των οποίων και το αναπτυξιακό clawback, επήλθε μια μικρή αύξηση στον αριθμό των κλινικών μελετών, έναν τομέα στον οποίο η Ελλάδα παραμένει ουραγός στην Ευρώπη. Σημειώνεται ότι η κλινική έρευνα θεωρείται μία από τις πλέον παραγωγικές επενδύσεις, με εξαιρετικά υψηλή προστιθέμενη αξία για την υγεία και για την οικονομία.
Ωστόσο, σύμφωνα με παράγοντες του κλάδου, το μέτρο αυτό θα πρέπει να ενισχυθεί με μεγαλύτερα ποσά και να εφαρμοστεί σε βάθος τουλάχιστον πενταετίας, δεδομένου του μεγάλου ύψους των επενδυτικών σχεδίων αλλά και του χρόνου που απαιτείται για την υλοποίηση τους.
Όσον αφορά στις κλινικές μελέτες, κρίνεται απαραίτητο ένα διαφορετικό πλαίσιο κινήτρων σε σχέση με το clawback, πιθανόν με χρηματοδότηση από εθνικούς πόρους.
Βασικός πυλώνας ανάπτυξης
Ο φαρμακευτικός κλάδος αποτελεί έναν από τους βασικότερους πυλώνες ανάπτυξης της χώρας μας. Σύμφωνα με στοιχεία του ΣΦΕΕ, συνεισφέρει στο ΑΕΠ της χώρας περί τα 6.7 δισ. ευρώ (2019), δηλαδή ποσοστό 3.6% του ΑΕΠ. Σε όρους απασχόλησης, εξασφαλίζει 135.000 θέσεις εργασίας, δηλαδή το 3.9% της συνολικής απασχόλησης, με την πλειονότητα αυτών να είναι υψηλής ειδίκευσης, ενώ παράλληλα συνεισφέρει ετησίως στην Εθνική Οικονομία περίπου 2 δισ. ευρώ σε φόρους και κοινωνικές εισφορές.
Πρόσφατα, ο πρόεδρος του ΣΦΕΕ, Ολύμπιος Παπαδημητρίου, τόνισε ότι «οι επενδύσεις που υλοποιούν ή έχουν ανακοινώσει αρκετές φαρμακευτικές εταιρείες, διεθνείς και ελληνικές δείχνουν ότι υπάρχει έδαφος και διάθεση», σημειώνοντας ότι «αν και η πολιτεία αναγνωρίσει την ασύμμετρη πίεση που ασκεί στον κλάδο και υλοποιήσει ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις και ρεαλιστική χρηματοδότηση θα ανοίξει ο δρόμος για πολύ περισσότερες επενδυτικές κινήσεις».
Οι επενδύσεις αναμένεται να ισχυροποιήσουν τη θέση της Ελλάδας στην αγορά της Ευρώπης, καθιστώντας την περισσότερο ανταγωνιστική στο νέο περιβάλλον που διαμορφώνουν οι εξελίξεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Photo: Getty Images
