Καταιγιστικές είναι οι εξελίξεις που αφορούν στη διάγνωση και τη θεραπεία των Ιδιοπαθών Φλεγμονωδών Νόσων του Εντέρου (ΙΦΝΕ), ανοίγοντας το δρόμο για περισσότερες και αποτελεσματικότερες επιλογές στην διαχείριση των πασχόντων, με στόχο τη βελτίωση της υγείας τους αλλά και της ποιότητας της ζωής τους.
Παράλληλα, αναδεικνύονται νέες προκλήσεις για τους γιατρούς και κυρίως για τα συστήματα υγείας, που καλούνται να ακολουθήσουν την πρόοδο που σημειώνεται, με στόχο την ισότιμη πρόσβαση στην ενημέρωση, τη διάγνωση και τη θεραπεία των ασθενών.
Οι τελευταίες εξελίξεις στο πεδίο των ΙΦΝΕ παρουσιάστηκαν στο Συνέδριο του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για τη Νόσο του Crohn και την Ελκώδη Κολίτιδα (ECCO) 2024, το οποίο πραγματοποιήθηκε στη Στοκχόλμη.
«Αυτήν την εποχή ζούμε το “χρυσό αιώνα", υπό την έννοια ότι και στο συνέδριο αυτό, όπως και σε κάθε επιστημονική συνάντηση, ανακοινώθηκαν θετικά αποτελέσματα από νέες θεραπείες, που -με δεδομένο ότι καμιά μέχρι στιγμής δεν έχει καταφέρει να θεραπεύσει στο 100% τις παθήσεις αυτές- έρχονται να προσθέσουν ένα “σκαλί” παραπάνω στις ήδη υπάρχουσες. Οι ανακοινώσεις σχετικά με νέες βιολογικές θεραπείες και μικρά μόρια, οι οποίες φαίνεται να βελτιώνουν τις ζωές των ασθενών, που υποφέρουν σημαντικά, γίνονται με καταιγιστικό ρυθμό», αναφέρει στο Insider, ο Κωνσταντίνος Σουφλέρης, Διευθυντής ΕΣΥ, Γαστρεντερολογική Κλινική του «Θεαγένειου» Αντικαρκινικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης, που συμμετείχε στο συνέδριο.
Οι στόχοι της θεραπείας
Οι θεραπείες στοχεύουν στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων που ταλαιπωρούν τους ασθενείς με ΙΦΝΕ και πιο μακροπρόθεσμα στην αποτροπή των νοσηλειών, των χειρουργείων και της άσκοπης χορήγησης στεροειδών, που χρησιμοποιούνται κατά κόρον, με αρκετές ανεπιθύμητες ενέργειες. Νέες θεραπείες αλλά και παλαιότερες επιτυγχάνουν τα αποτελέσματα αυτά, σε διαφορετικό βαθμό. Στόχος των νεότερων καινοτόμων θεραπειών είναι να βελτιώσουν την ανταπόκριση των ασθενών, σε σχέση με τις παλαιότερες, και να το κάνουν αυτό με πιο ασφαλή τρόπο.
«Τα τελευταία χρόνια έχουμε γνωρίσει σημαντικές εξελίξεις στη θεραπεία των ΙΦΝΕ, ωστόσο, υπάρχουν ακόμα και σήμερα ανεκπλήρωτες ανάγκες. Οι ασθενείς θέλουν θεραπείες που θα είναι αποτελεσματικές και παράλληλα ασφαλείς και εδώ ακριβώς είναι η θέση των νέων θεραπειών», αναφέρει η πρόεδρος της Ένωσης Ασθενών Ελλάδος, Βάσω – Ραφαέλα Βακουφτσή, πάσχουσα και η ίδια από νόσο του Crohn.
Παράλληλα, οι νέες θεραπείες έχουν στόχο να καταστήσουν πιο εύκολη για τον ασθενή τη χορήγησή τους, παρέχοντας αυτονομία και μεγαλύτερη ευελιξία στην καθημερινότητά τους.
«Ενδοφλέβιες θεραπείες που χορηγούνταν σε νοσοκομειακό περιβάλλον κάθε μήνα ή κάθε δύο μήνες αντικαθίστανται από θεραπείες που χορηγεί ο ασθενής μόνος του με μία ένεση στο σπίτι, κάθε δύο εβδομάδες, ένα μήνα ή δύο μήνες και -πλέον- και από χάπια, που έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα», σημειώνει ο κ. Σουφλέρης.
Δύο βασικές προκλήσεις
Όπως ο ίδιος εξηγεί, ένα χαρακτηριστικό των ασθενών με ΙΦΝΕ είναι ότι πρόκειται για μία ετερογενή ομάδα, με διαβαθμίσεις όσον αφορά στη σοβαρότητα της νόσου. Το βασικό ερώτημα που καλείται να απαντήσει η επιστημονική κοινότητα είναι σε ποιους ασθενείς θα εφαρμοστούν οι νέες θεραπείες. Η τάση «γέρνει» προς την εξατομικευμένη Ιατρική, ωστόσο, μέχρι σήμερα ο γιατρός καλείται σε μεγάλο βαθμό να αποφασίσει με βάση το κλινικό του ένστικτο.
Την ίδια στιγμή, υπάρχει άλλη μία μεγάλη πρόκληση, η οποία υφίσταται σε παγκόσμιο επίπεδο και πολύ περισσότερο στην Ελλάδα: «Οι νέες θεραπείες είναι πολύ αποτελεσματικές, είναι καινοτόμες, αλλά επιβαρύνουν με ένα μεγάλο κόστος το σύστημα υγείας. Άρα θα πρέπει τα Εθνικά Συστήματα Υγείας να διασφαλίσουν ότι οι ασθενείς θα έχουν ισότιμη πρόσβαση και, παράλληλα, να βρουν έναν τρόπο ώστε το κόστος να καλύπτεται από το δημόσιο σύστημα», αναφέρει ο κ. Σουφλέρης.
Καθυστερήσεις και ανισότητες
Στην Ελλάδα υπάρχει πρόσβαση στις νέες, καινοτόμες θεραπείες, αλλά με καθυστερήσεις, σε σχέση με άλλες χώρες, δημιουργώντας ανισότητες μεταξύ των ασθενών, οι οποίοι εκτιμώνται περί τους 10.000 και αναμένεται να αυξηθούν τα επόμενα χρόνια.
«Η κατάσταση δεν είναι εντελώς μαύρη, καθώς έχουμε διαθέσιμο έναν σεβαστό αριθμό θεραπειών για τις ΙΦΝΕ στη χώρα μας. Ωστόσο, παρατηρείται το ίδιο φαινόμενο που συναντάμε πάντοτε όταν εγκρίνεται από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων μια νέα θεραπεία, για οποιοδήποτε νόσημα, και δεν είναι άλλο από το γεγονός πως οι ασθενείς στην Ελλάδα θα περιμένουν ακόμα και μια περίοδο που αγγίζει σχεδόν τα δυο χρόνια, σε ορισμένες περιπτώσεις, έως ότου αυτή η θεραπεία καταστεί διαθέσιμη. Και αυτό είναι κάτι που θα πρέπει να μας προβληματίζει», επισημαίνει η πρόεδρος της Ένωσης Ασθενών Ελλάδος, στο περιθώριο του συνεδρίου.
«Θα πρέπει να προβλέπουμε και όχι να αντιμετωπίζουμε, γιατί με το χρόνο οι προκλήσεις μεγεθύνονται. Οι επιστημονικές εξελίξεις είναι καταιγιστικές. Στο πλαίσιο αυτό, η Πολιτεία καλείται να βρει τον τρόπο για να διαχειριστεί την είσοδο νέας καινοτομίας, ούτως ώστε όταν υπάρχει ένα φάρμακο που μπορεί να κάνει καλά τους ασθενείς, όπως και οι άλλοι πολίτες της ΕΕ έχουν πρόσβαση σε αυτό, να έχουν πρόσβαση και οι ασθενείς στη χώρα μας», αναφέρει από την πλευρά του ο κ. Σουφλέρης.
Όπως τονίζει η κ. Βακουφτσή, μία θεραπεία που θα φέρνει ύφεση της νόσου σε σύντομο χρονικό διάστημα και θα διατηρεί την αποτελεσματικότητά της σε βάθος χρόνου, με όσο το δυνατόν λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες, έχει πολλαπλά οφέλη για τους ασθενείς: «Έχοντας καλύτερη διαχείριση της νόσου, μπορούν να έχουν καλύτερη ποιότητα ζωής και μεγαλύτερο επίπεδο λειτουργικότητας στην καθημερινότητά τους, να είναι ενεργά και παραγωγικά μέλη της κοινωνίας».
Πρόσβαση με προσκόμματα
Σύμφωνα με μελέτη της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Φαρμακευτικών Βιομηχανιών και Ενώσεων (EFPIA), στην Ελλάδα, σε όλες τις θεραπευτικές κατηγορίες, έχουν πάρει «πράσινο φως» περίπου τα μισά σκευάσματα του συνόλου των εγκεκριμένων στην Ευρώπη (ποσοστό που υπερβαίνει το μέσο όρο της Ε.Ε). Ωστόσο, σύμφωνα με το PhARMA Innovation Forum Greece (PIF), λιγότερα από το 50% αυτών είναι πλήρως αποζημιούμενα. Αυτό σημαίνει ότι οι ασθενείς έχουν περιορισμένη πρόσβαση, μέσω Ινστιτούτου Έρευνας και Φαρμακευτικής Καινοτομίας (ΙΦΕΤ) και Συστήματος Ηλεκτρονικής Προέγκρισης (ΣΗΠ).
«Αυτό δεν είναι ακριβώς ελεύθερη συνταγογράφηση. Θεωρητικά υπάρχει η δυνατότητα να προχωρήσει ο γιατρός στη διαδικασία, αλλά υφίσταται ένα γραφειοκρατικό και χρονικό εμπόδιο. Η διαδικασία του αιτήματος στο ΣΗΠ μπορεί να διαρκέσει έως και δύο ώρες. Πρόκειται για μία μεγάλη επιβάρυνση και μπορεί να λειτουργήσει αποτρεπτικά, με δεδομένο ότι οι γιατροί του ΕΣΥ δεν έχουν ουσιαστικά καμία γραμματειακή υποστήριξη και καλούνται να κάνουν πολλά πράγματα ταυτόχρονα, κάτι που δεν συμβαίνει σε άλλες χώρες», σχολιάζει ο κ. Σουφλέρης.
Παράλληλα, το επιχειρηματικό περιβάλλον στη χώρα μας δεν είναι ευνοϊκό για την είσοδο νέων, καινοτόμων θεραπειών, λόγω των υποχρεωτικών επιστροφών που κινούνται πλέον σε δυσθεώρητα επίπεδα. Σημειώνεται ότι το 2023 ήταν η δεύτερη χρονιά που η συμμετοχή της φαρμακοβιομηχανίας στη φαρμακευτική δαπάνη ξεπέρασε αυτήν του κράτους. Σύμφωνα με το PIF, οι επιπτώσεις είναι άμεσες για τους ασθενείς, καθώς λόγω της κατάστασης αυτής, κάποια φάρμακα ενδέχεται να μην έρθουν ποτέ στη χώρα μας.
Στο σχεδιασμό του υπουργείου Υγείας, εντάσσεται μία σειρά μέτρων για τη μείωση της φαρμακευτικής δαπάνης και του clawback. Ορισμένα από αυτά έχουν αρχίσει ήδη να εφαρμόζονται και άλλα έχουν δρομολογηθεί, εντούτοις, σύμφωνα με τη φαρμακοβιομηχανία, θα πρέπει να συνδυαστούν με σταδιακή ενίσχυση της δημόσιας χρηματοδότησης.
Νέα διαγνωστικά εργαλεία
Στο συνέδριο παρουσιάστηκαν και ευρήματα σχετικά με τα εργαλεία παρακολούθησης των ασθενών με ΙΦΝΕ, με στόχο να γίνονται αλλαγές στη θεραπευτική αγωγή όταν αυτό χρειάζεται.
Ένα από τα νέα διαγνωστικά εργαλεία είναι η ενδοσκοπική κάψουλα, ένα χάπι-κάμερα το οποίο καταπίνει ο ασθενής. «Μελέτη από το Ισραήλ, κατέδειξε ότι με την εξέταση αυτή μπορούν να ανιχνευθούν οι ασθενείς, οι οποίοι θεωρητικά είναι σε ύφεση, αλλά η φλεγμονή παραμένει, δίνοντας κατεύθυνση αλλαγής ή εντατικοποίησης της θεραπείας. Η μελέτη είχε θετική έκβαση σε ασθενείς υψηλού κινδύνου.
Πολλές εξελίξεις υπάρχουν και σε άλλες προσεγγίσεις, όπως είναι οι εξετάσεις κοπράνων και το εντερικό υπερηχογράφημα, που θεωρητικά κάνουν πιο εύκολη και ουσιαστική την παρακολούθηση των ασθενών», αναφέρει ο κ. Σουφλέρης.
Όπως ο ίδιος επισημαίνει, η τεχνητή νοημοσύνη έρχεται και αυτή σιγά σιγά να ενταχθεί στα διαγνωστικά εργαλεία, που με έναν έξυπνο τρόπο θα διευκολύνει τη δουλειά των γιατρών στην παρακολούθηση των πασχόντων και τις ενδεχόμενες αλλαγές στη διαχείρισή τους.
