Σχολιάζοντας τα ευρήματα της παγκόσμιας έκθεσης ευτυχίας, για το 2025, ο καθηγητής πολιτικής υγείας Κυριάκος Σουλιώτης, Κοσμήτωρ της Σχολής Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, καταγράφει τους παράγοντες που συνθέτουν το αίσθημα της ευημερίας και εξηγεί πού οφείλεται η κατάταξη της χώρας μας η οποία κατρακύλησε στην 81η θέση.
Στην Παγκόσμια Έκθεση Ευτυχίας (που κατατάσσει τις χώρες του κόσμου με βάση το πόσο ικανοποιημένοι αισθάνονται οι πολίτες τους από τη ζωή τους), η Φινλανδία για όγδοη συνεχή χρονιά διατήρησε την πρωτιά της, ακολουθούμενη από άλλες σκανδιναβικές χώρες, ενώ μέσα στην πρώτη 10άδα βρέθηκαν για πρώτη φορά η Κόστα Ρίκα και το Μεξικό. Οι ΗΠΑ αντίστοιχα βρέθηκαν εκτός της 20άδας, καταγράφοντας τη χαμηλότερη κατάταξή τους στην ιστορία της έκθεσης ευτυχίας καταλαμβάνοντας την 24η θέση, ενώ πτωτική πορεία ακολούθησε και η Ελλάδα που βρέθηκε στην 81η θέση, καταγράφοντας σημαντικές απώλειες από την περσινή 64η θέση.
Δεν υπάρχει αντικειμενική ευτυχία
Όπως επισημαίνει ο καθηγητής πολιτικής υγείας Κυριάκος Σουλιώτης, Κοσμήτωρ της Σχολής Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, τα ευρήματα της έκθεσης αποτελούν τροφή για σκέψη και κυρίως σηματοδοτούν πως το αίσθημα της ευημερίας είναι πολυπαραγοντικό και πως δεν υπάρχει «αντικειμενική» ευτυχία. Τέτοιου είδους όμως εκθέσεις και έρευνες είναι χρήσιμες για να δούμε τι κάνουν οι άλλοι καλά, να αντιγράψουμε καλές πρακτικές, να διορθώσουμε «κακώς κείμενα» και να διαπιστώσουμε τελικώς πως αυτή η υποκειμενική ευημερία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από αυτό που λέμε «κανονικότητα».
Η λέξη κανονικότητα ουσιαστικά αντιπροσωπεύει την σταθερή δομή ενός κράτους, το ισχυρό κοινωνικό δίκτυο, την προστασία της καθημερινότητας των πολιτών, την ανταποδοτικότητα της φορολόγησης, την διαφάνεια και την λογοδοσία (ειδικά αναφορικά με τις οικονομικές υποχρεώσεις) και την σταθερότητα.
Κρίσιμος παράγοντας η φορολογική εγγραμματοσύνη
Αν περιμέναμε πιο ευτυχισμένοι πολίτες να είναι εκείνοι που έχουν το υψηλότερο ΑΕΠ και το υψηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα, θα διαπιστώσουμε ότι κάνουμε λάθος. Σε οικονομικό επίπεδο, ο καθηγητής Κυριάκος Σουλιώτης εξηγεί πως είναι σημαντικό να υπάρχει φορολογική εγγραμματοσύνη-που στην Ελλάδα απουσιάζει και φυσικά πάταξη της φοροδιαφυγής. Στην πατρίδα μας η φοροδιαφυγή, μπορεί να μειώθηκε, αλλά εξακολουθεί να υπάρχει και ως νοοτροπία διαδόθηκε πολύ στα χρόνια των μνημονίων που ο κόσμος γονάτισε από την υπερφορολόγηση κι άρχισε να ψάχνει τρόπους διαφυγής, (πλην των μισθωτών και των συνταξιούχων που είναι τα συνήθη υποζύγια).
Ο Κυριάκος Σουλιώτης εκτιμά ότι η φοροδιαφυγή δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με ελεγκτικούς μηχανισμούς, χρειάζεται να δοθούν κίνητρα στον πολίτη, να έχει όφελος στη φορολογία. Επίσης έχουν υποτιμηθεί οι έμμεσοι φόροι που αποτυπώνουν το οικονομικό status και την αγοραστική δύναμη –γιατί άλλο προϊόν θα αγοράσει ο πιο εύπορος κι άλλο ο λιγότερο εύπορος. Μιλάμε πολύ για τους άμεσους φόρους και δεν δίνουμε την πρέπουσα σημασία στους έμμεσους. Το οξύμωρο είναι πως στα σκανδιναβικά κράτη που βρίσκονται στις πρώτες θέσεις των πιο ευτυχισμένων χωρών η φορολογία των πολιτών είναι βαριά, όμως τα χρήματα που δίνουν στο κράτος έχουν υψηλή ανταποδοτικότητα. Επίσης εκεί οι πολίτες δεν διανοούνται να φοροδιαφύγουν γιατί γνωρίζουν ότι το έλλειμμα θα το πληρώσουν όλοι οι άλλοι- κάτι που στην Ελλάδα δεν έχει διαδοθεί σαν γνώση στο ευρύ κοινό. Έχουμε στην χώρα μας φορολογικό αναλφαβητισμό και δεν καταλαβαίνουμε πως όταν κάποιοι δεν πληρώνουν φόρους, το «κενό» το καταβάλουμε από την τσέπη μας με πρόσθετη φορολόγηση όλοι μας, όπως εξηγεί ο καθηγητής.
Κανονικότητα, ο κοινός παρονομαστής
Η πληθώρα των παραγόντων που οδηγεί σε μια αίσθηση ευημερίας φαίνεται και από το γεγονός πως μέσα στην πρώτη δεκάδα έχουμε ιδιαίτερες περιπτώσεις κρατών, όπως το Ισραήλ και το Μεξικό. Το τελευταίο μάλιστα έχει υψηλή εγκληματικότητα και δεν θα αναμέναμε να το δούμε σε αυτή την κατάταξη, καθώς καταλαμβάνει τη 10η θέση.
Φυσικά οι πρώτες θέσεις στην έκθεση της ευτυχίας καταλαμβάνονται από τα κράτη που λειτουργούν με το περίφημο σκανδιναβικό μοντέλο, το οποίο έχει σαν κύρια γνωρίσματα την οργάνωση του κράτους, την εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς και την κανονικότητα (δεν βλέπουμε στα Σκανδιναβικά κράτη απότομες διακυμάνσεις, ούτε οι πολίτες για να πάνε στη δουλειά τους το πρωί βγαίνουν στον Κηφισό που κινδυνεύουν να τρακάρουν ή να εγκλωβιστούν στην κίνηση σε ουρές χιλιομέτρων) Αν στην Φιλανδία, την Δανία τη Σουηδία, τη Νορβηγία η μέρα κυλά σε προβλέψιμους ρυθμούς (κανονικότητας), για εμάς στην Ελλάδα είναι μια ασταμάτητη έκπληξη.
Πολύτιμα διδάγματα από τους νικητές στην ευτυχία
Το κλίμα τώρα φαίνεται να μην διαδραματίζει τόσο σημαντικό ρόλο, καθώς αποτελεί κοινό μυστικό πως οι σκανδιναβικές χώρες έχουν βαρύ χειμώνα, ελάχιστες ώρες ηλιοφάνειας κατά τους χειμερινούς μήνες και γενικά δεν έχουν αυτό το φως που χαρακτηρίζει τη δική μας πατρίδα. Κι όμως δεν φαίνεται να τους επηρεάζει. Επίσης ένα άλλο σημαντικό εύρημα αφορά την κουλτούρα των σκανδιναβών που περνούν και μόνοι τους καλά.
Οι μεσογειακοί λαοί, σαν τους Έλληνες έχουν περισσότερο ανεπτυγμένα τα τοπικά δίκτυα, της γειτονιάς, της οικογένειας και στην πανδημία του κορονοϊού είδαμε πως αυτά λειτουργούν. Ένα δίδαγμα που μπορούμε να πάρουμε από τα σκανδιναβικά κράτη είναι η σημασία της συμμετοχής των γυναικών στον επαγγελματικό στίβο και την παραγωγή. Μια λανθασμένη νοοτροπία ετών στην Ελλάδα υπονοούσε πως μια γυναίκα που γίνονταν μητέρα έπρεπε να μείνει στο σπίτι με τα παιδιά. «Δεν έχουμε τίποτα να κερδίσουμε με το να μείνουν ‘παρκαρισμένες’ στο σπίτι οι γυναίκες στα πιο δημιουργικά και παραγωγικά τους χρόνια» λέει ο καθηγητής Πολιτικής Υγείας Κυριάκος Σουλιώτης καταγράφοντας εκείνες τις βέλτιστες πρακτικές που θα μας βοηθήσουν να φτιάξουμε μια καλύτερη κοινωνία για όλους.
Ποιες είναι για το 2025 οι πιο ευτυχισμένες χώρες
Για την ιστορία, η πρώτη 20άδα της έκθεσης για το 2025 απαρτίζεται από την πρωταθλήτρια στην ευτυχία Φινλανδία και ακολουθούν η Δανία, η Ισλανδία, η Σουηδία, η Ολλανδία, η Κόστα Ρίκα, η Νορβηγία, το Ισραήλ, το Λουξεμβούργο, το Μεξικό, η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία, η Ελβετία, το Βέλγιο, η Ιρλανδία, η Λιθουανία, η Αυστρία, ο Καναδάς, η Σλοβενία και η Τσεχία.
Οι τέσσερις πρώτες χώρες στη λίστα παραμένουν στην ίδια σειρά με το 2024, ενώ σταθερή στο Νο 7 βρίσκουμε για 2η χρονιά τη Νορβηγία. Η έκθεση αποτελεί σύμπραξη της Gallup, του Ερευνητικού Κέντρου Ευημερίας της Οξφόρδης, του Δικτύου Λύσεων Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ και μιας συντακτικής επιτροπής.
