Τα νέα φάρμακα που βοηθούν στην απώλεια βάρους αξίζουν την προσοχή μας, από βιοϊατρικής, αλλά και από οικονομικής άποψης. Όχι μόνο επειδή αποτελούν ένα αξιοσημείωτο επιστημονικό επίτευγμα, αλλά γιατί -στην περίπτωση των Ozempic και Wegovy της Novo Nordisk- αποφέρουν τεράστια οφέλη στην δανέζικη οικονομία. Μπορούμε, μάλιστα, να πούμε ότι η δανέζικη φαρμακοβιομηχανία γλίτωσε τη Δανία από το να διολισθήσει σε ύφεση πέρυσι.
Η εξάρτηση ορισμένων οικονομιών μεσαίου μεγέθους από ένα μόνο εμπόρευμα, που συνήθως είναι το πετρέλαιο ή το φυσικό αέριο, δεν είναι κάτι άγνωστο. Το καινούριο εδώ, που μπορεί να το δούμε να επαναλαμβάνεται, είναι μια εθνική οικονομία να εξαρτάται από μια μόνο εταιρεία -όχι από έναν φυσικό πόρο. Αυτό θα οδηγήσει σε κάποια θεμελιωδώς νέα οικονομική και πολιτική δυναμική.
Το είδαμε με την Nokia
Ένα πρώιμο παράδειγμα αυτού του φαινομένου ήταν η Nokia στη Φινλανδία. Η Φινλανδία είναι μια μικρή χώρα και οι παγκόσμιες πωλήσεις κινητών τηλεφώνων της Nokia ήταν τέτοιες που μέχρι το 2000, η εταιρεία αντιπροσώπευε περίπου το 4% του εθνικού ΑΕΠ και σχεδόν το 70% της αξίας του χρηματιστηρίου της Φινλανδίας. Το 2013, έχοντας αποτύχει να συμβαδίσει με τη νέα τεχνολογία, η Nokia εξαγοράστηκε από τη Microsoft.
Θα υπάρξουν περισσότερες ιστορίες όπως της Nokia και της Novo Nordisk; Είναι σχεδόν βέβαιο. Πολλές από τις χώρες με την καλύτερη διακυβέρνηση, οι οποίες εξασφαλίζουν τη ρυθμιστική και οικονομική σταθερότητα που απαιτείται για να επιτύχει μια επιχείρηση, έχουν πληθυσμό μεταξύ 5 και 20 εκατομμυρίων. Και όσο περισσότερο προχωρά η παγκοσμιοποίηση (το διεθνές εμπόριο εξακολουθεί να επεκτείνεται στους περισσότερους οικονομικούς τομείς), τόσο μεγαλύτερες μπορούν να γίνουν τέτοιου είδους εταιρείες.
Η εξάρτηση μιας χώρας από ένα μόνο εμπόρευμα, φυσικά, μπορεί να έχει σοβαρά μειονεκτήματα. Αλλά η εξάρτηση από μια εταιρεία που βασίζεται στις υπηρεσίες διαφέρει. Πρώτον, οι τιμές των εμπορευμάτων συχνά καθορίζονται από τις παγκόσμιες αγορές και η χώρα παραγωγής δεν μπορεί να κάνει πολλά για να επηρεάσει τα έσοδα εκτός από το να επιλέξει πόσο θα παράγει και θα πουλήσει. Μια εταιρεία που βασίζεται σε υπηρεσίες είναι βασικά υπεύθυνη για τη μοίρα της, λαμβάνοντας τακτικές αποφάσεις σχετικά με την ποιότητα των προϊόντων, το μάρκετινγκ και την επέκταση σε νέους επιχειρηματικούς τομείς. Η ικανότητα της διοίκησης της εταιρείας παίζει κρίσιμο ρόλο.
Για παρόμοιους λόγους, η παραγωγή εμπορευμάτων είναι συνήθως πιο εύκολο να κρατικοποιηθεί: Οι φυσικοί πόροι αποτελούν κυριολεκτικά μέρος του εθνικού τοπίου, και στην τελική δεν είναι τρομερά περίπλοκο να ξεθάψεις πράγματα από το έδαφος. Ο χαλκός της Χιλής ανήκει στην κυβέρνηση της Χιλής: ούτε καν οι φιλικές προς την αγορά μεταρρυθμίσεις της εποχής Πινοσέτ δεν κατάφεραν να ιδιωτικοποιήσουν τη βιομηχανία. Οι πόροι πετρελαίου και φυσικού αερίου της Μέσης Ανατολής ανήκουν συνήθως στις εθνικές κυβερνήσεις. Η αναποτελεσματικότητα της παραγωγής παραμένει, αλλά αυτές οι «επιχειρήσεις» είναι εμπορικά επιτυχημένες.
Οι προσπάθειες μιας κυβέρνησης να διαχειριστεί μια βιοϊατρική εταιρεία ή μια μεγάλη εταιρεία τεχνητής νοημοσύνης, πιθανότατα δεν θα είχαν αποτέλεσμα. Έτσι, η διαχείριση του ιδιωτικού τομέα γίνεται ολοένα και πιο σημαντική για την οικονομική ανάπτυξη αυτών των μικρομεσαίων χωρών.
Και ενώ είναι καλύτερο για μια χώρα να έχει μια μεγάλη, επιτυχημένη εταιρεία παρά να μην έχει, μια τέτοια εταιρεία -όπως η Nokia στη Φινλανδία- φέρνει την εγχώρια οικονομία σε κάπως επισφαλή θέση. Πολιτικά επίσης, αυτή η εταιρεία θα έχει αρκετή επιρροή στις εγχώριες αποφάσεις. Είναι αξιοσημείωτο ότι η Novo Nordisk διαθέτει ένα πολύ μεγάλο φιλανθρωπικό ταμείο, η αξία του οποίου εκτιμάται σε άνω των 100 δισ. δολαρίων. Η απλή επιλογή να δαπανήσει μερικά από αυτά τα χρήματα στη Δανία δίνει στην εταιρεία περαιτέρω επιρροή στην πολιτική και στην κοινή γνώμη.
Το αποτέλεσμα θα μπορούσε να είναι ένας πιο «φιλικός καπιταλισμός» -ο οποίος, για να είμαστε σαφείς, είναι προτιμότερος από τον σοσιαλισμό- στις μεσαίου μεγέθους χώρες.
Δανία ίσον... φάρμακα;
Στο εξωτερικό, καθώς η ζήτηση για αυτά τα φάρμακα απώλειας βάρους συνεχίζει να αυξάνεται, ο κόσμος μπορεί να αρχίσει να ταυτίζει τη Δανία με τα φαρμακευτικά προϊόντα - όπως πολλοί άνθρωποι ταυτίζουν τη Γαλλία με το κρασί ή το τυρί. Η μακροπρόθεσμη εικόνα της Δανίας μπορεί να αλλάξει και στο εσωτερικό, ίσως με τρόπο που να ενθαρρύνει περαιτέρω επιτυχίες στον βιοϊατρικό τομέα.
Υπάρχουν και άλλες μικρές και μεσαίες χώρες με δυνατότητα ανάδειξης κυρίαρχων εταιρειών: η Σουηδία, η Ολλανδία, η Ιρλανδία, η Σιγκαπούρη και το Ισραήλ, μεταξύ άλλων. Ενδεχομένως και η Ουρουγουάη να μπορούσε να πετύχει κάτι τέτοιο με κάποια επιτυχημένη εταιρεία της Λατινικής Αμερικής. Οι ΗΠΑ, σε πολιτειακό επίπεδο, έχουν μακρά ιστορία εταιρειών με μεγάλη επιρροή. Η Walmart, για παράδειγμα, παίζει μεγάλο ρόλο στην οικονομία της πολιτείας του Αρκάνσας, ειδικά στην περιοχή γύρω από την έδρα της στο Bentonville.
Η άνοδος της κυρίαρχης εταιρείας σημαίνει αναγκαστικά πτώση της ισχύος του έθνους-κράτους; Είναι πολύ νωρίς για να απαντήσουμε. Αυτό που ξέρουμε σίγουρα είναι ότι το τοπίο διακυβέρνησης γίνεται πιο πολυπληθές και δυσκολότερο στη διαχείριση. Ο παλιός φόβος ήταν ότι η παγκοσμιοποίηση θα έκανε πιο δύσκολη τη διεύθυνση, φορολόγηση και ρύθμιση των εθνικών οικονομιών. Η νέα πραγματικότητα είναι ότι τα μεγάλα, εγχώρια, επιτυχημένα εγχειρήματα μπορούν να κάνουν το ίδιο.
