Δεν μου είναι πολύ συμπαθές το να κάνει κανείς αναφορές σε προγενέστερες συνεδριάσεις, όμως χθες έγινε μια τεράστια συζήτηση για τις θεσμικές εκτροπές. Σήμερα βρισκόμαστε μπροστά σε υπαινιγμούς που έχουν να κάνουν –πρώτον- με προειλημμένες, προαποφασισμένες διαφωνίες στις Επιτροπές, άρα θα δυσκολεύονται οι Επιτροπές να βγάλουν αποφάσεις και να στηρίξουν θεσμικά τα νομοσχέδια και –δεύτερον- με τη διαδικαστική εξάντληση και κόπωση που αυτό θα δημιουργήσει στο Σώμα λόγω των ονομαστικών ψηφοφοριών. Και τα δύο μού φαίνεται ότι υιοθετούν, ότι κάνουν μια επιλογή επιβράδυνσης θεσμικής, νομοθετικής, παραγωγικής, η οποία κατά τη γνώμη μου είναι αδιανόητη.
Ο Βουλευτής ψηφίζει. Δεν προβλέπεται να τοποθετείται με βάση του ποιος «κατεβάζει» ένα νομοσχέδιο, αλλά με βάση το τι περιέχει, τι κτίζει, τι εισηγείται το νομοσχέδιο. Επομένως, σ’ αυτό το καθεστώς θεσμικής ελευθερίας, νομοθετικής ελευθερίας και στοχαστικής ελευθερίας ούτε προκαταλαμβάνεται και προαποφασίζεται η διαφωνία, ούτε υπάρχει αυτός ο δογματισμός της ονομαστικής ψηφοφορίας που νομίζω ότι απλώς παραλύει και κουράζει τις διαδικασίες.
Θα επιστρέψω στο νομοσχέδιο και στην ουσία του: Το ρητορικό ερώτημα στην αρχή της συζήτησης ήταν ποιο πανεπιστήμιο θέλουμε για τον 21ο αιώνα. Να βάλουμε και δύο σημειώσεις. Αυτήν τη στιγμή στη χώρα μας δεν έχουμε παραγωγική ποιότητα, δηλαδή δεν έχουμε κάτι που να τραβήξει το γνωστικό γεγονός, να «σπρώξει» την τριτοβάθμια, να την ωθήσει και –δεύτερον- έχουμε μια τρομερά δυσλειτουργική διοίκηση. Αυτές οι δύο παράμετροι νομίζω ότι φωτίζουν αυτό που έχουν πει πολλοί ομιλητές, την αυταξία της γνώσης.
Εδώ θα έλθω σε μια ενδιαφέρουσα, όπως πάντα, τοποθέτηση του εισηγητή του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας κ. Δελή. Ουσιαστικά λέει: Όταν αποσυναρμολογείς, αποσυνδέεις το πτυχίο από το επάγγελμα, ουσιαστικά αποεπαγγελματοποιείται η γνώση και η κατεύθυνσή της, η γνωστική πειθαρχία». Στη στρεβλή εκδοχή του το χρησιμοποιεί αυτό το επιχείρημα και η Νέα Δημοκρατία, σύνδεση γνώσης και αγοράς.
Δεν μπορεί στη σημερινή πραγματικότητα των διασταυρώσεων, της διεπιστημονικότητας, να μην έχουμε και ένα νέο πανεπιστήμιο οργανωσιακά. Επίσης, όσον αφορά στο πανεπιστήμιο, που εκ των πραγμάτων έγινε η επένδυση τη δεκαετία του ’80 και προγενέστερα της διασποράς, αυτό από το να γίνει ελάττωμα, πρέπει να μετασχηματιστεί σε προτέρημα.
Επομένως, αυτή η τοπική ελευθερία, δηλαδή η διασπορά, παρ’ όλο που φαίνεται σαν ένα πρόβλημα, στην πραγματικότητα ταιριάζει μ’ αυτό που συμβαίνει στη γνώση, τις διασταυρώσεις, τη διεπιστημονικότητα, τα μικτά αντικείμενα.
Και θα διαφωνήσω με αυτούς που νομίζουν ότι είναι κλειστά γνωστικά συστήματα ή κλειστές δεξιότητες, κλειδαμπαρωμένες και αμετάκλητες, ανεξέλεγκτες γνωστικές φυσιογνωμίες και οντότητες, οι οποίες δεν πρέπει ποτέ να εξελίσσονται. Δεν υπάρχει αυτό σήμερα.
Η γνώση είναι πολυπρισματική, πολυεστιακή. Υπάρχει μια δημοκρατία της γνώσης, υπάρχει μια μεγάλη δημοκρατία της γνώσης. Ανταλλάσσονται. Υπάρχουν πηγές γνωστικές που μπορείς να έχεις πρόσβαση και κυρίως, υπάρχουν πλευρές που μέχρι τώρα δεν ήταν ίσως νομιμοποιημένες, όπως παραδείγματος χάριν, κύριε Υπουργέ, η ερευνητική φαντασία, η διαίσθηση, στοιχεία που δημιουργούν ένα τελείως άλλο υπόστρωμα για να μπορεί ο στοχαστής, ο ερευνητής, ο φοιτητής, ο διανοούμενος να προχωρήσει.
Είναι πάρα πολύ ενδιαφέρον αυτό το πείραμα. Η απάντηση είναι στο μετά, δεν είναι στο τώρα. Τώρα φτιάχνεις προϋποθέσεις. Το αν θα λειτουργήσει, είναι στο χέρι και των πανεπιστημιακών και των τοπικών κοινωνιών. Και αυτό το στοίχημα δεν το απαντάει κανείς στη νομοθέτηση. Η νομοθέτηση έχει την οικονομία της, έχει την οργάνωσή της, έχει τη στόχευση του νομοθέτη, αλλά η πραγματικότητα απαντάται από την ίδια την πραγματικότητα.
Εκτός από τη στερεά Ελλάδα, υπάρχει και η «υγρά» Ελλάδα. Υπάρχουν τα νησιά, υπάρχει το πανεπιστήμιο Αιγαίου, υπάρχουν δηλαδή εκκρεμότητες, που μπορούμε να τις αντιμετωπίσουμε, να συλλάβουμε αυτήν την έννοια της διασύνδεσης, την έννοια του ιστού που συνδέει τα γνωστικά αντικείμενα και τα γνωστικά κελύφη, τα μορφωτικά κελύφη, τις πανεπιστημιακές εγκαταστάσεις και κυρίως να δούμε αυτήν τη νέα εξαιρετική κοινότητα που συγκροτείται. Την κοινότητα των φοιτητών, των διανοουμένων, που με φοβερή οικονομική πίεση καταφέρνουν και να διακρίνονται και να υπάρχουν και να συστήνουν τη νέα ενότητα του έθνους μας.
