Στην έκθεση του για την κατάσταση στη Λιβύη ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ προειδοποιεί πως "οι βαθιές θεσμικές διαιρέσεις και τα παγιωμένα πολιτικά συμφέροντα υπονομεύουν την πολιτική και οικονομική σταθερότητα στη χώρα" και κάνει έκκληση για υιοθέτηση ενιαίου προϋπολογισμού, ενοποίηση κρατικών θεσμών και σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Ο κ. Γκουτέρες επαναλαμβάνει την έκκλησή του για τερματισμό της ατιμωρησίας για "σοβαρά διεθνή εγκλήματα" και προτρέπει την κυβέρνηση να επιτρέψει πρόσβαση της αποστολής του ΟΗΕ UNSMIL σε όλα τα κέντρα κράτησης.
Επίσης εκφράζει την ευγνωμοσύνη του προς την Ειδική του Απεσταλμένη, Χάνα Τέτε και το προσωπικό του ΟΗΕ για τις προσπάθειές τους "υπέρ του λαού της Λιβύης".
Η έκθεση του Γενικού Γραμματέα καλύπτει την χρονική περίοδο από τις 5 Δεκεμβρίου 2024 έως τις 4 Απριλίου 2025. Όπως αναφέρεται στην έκθεση την περίοδο αυτή η Λιβύη παρέμεινε βυθισμένη σε πολιτικό κατακερματισμό, οικονομική αστάθεια και βία, ενώ τα Ηνωμένα Έθνη συνέχισαν τις προσπάθειες αναβίωσης μιας ειρηνευτικής διαδικασίας υπό λιβυκή κυριότητα και ηγεσία.
Πολιτικές εξελίξεις και συμβουλευτική επιτροπή
Σύμφωνα με την έκθεση του Γεν. Γραμματέα, η UNSMIL διευκόλυνε τη συγκρότηση 20μελούς συμβουλευτικής επιτροπής Λίβυων εμπειρογνωμόνων, περιλαμβανομένων επτά γυναικών, η οποία "ανέλαβε την επίλυση πολιτικών και νομικών θεμάτων που εμποδίζουν τη διεξαγωγή εθνικών εκλογών". Πραγματοποιήθηκαν πέντε συνεδριάσεις σε Τρίπολη και Βεγγάζη, με συμμετοχή μελών της Επιτροπής "6+6" και της Ανώτατης Εθνικής Εκλογικής Επιτροπής. Η Επιτροπή 6+6 είναι μια κοινή νομοθετική επιτροπή που συγκροτήθηκε από τα δύο αντίπαλα κοινοβουλευτικά σώματα της Λιβύης: τη Βουλή των Αντιπροσώπων (HoR), με έδρα την ανατολική Λιβύη, και το Ανώτατο Συμβούλιο του Κράτους (HCS), με έδρα τη δυτική Λιβύη.
Η νέα Ειδική Απεσταλμένη του Γενικού Γραμματέα, Χάνα Τέτε, δήλωσε τη δέσμευση της "για συνεργασία με όλα τα μέρη προκειμένου να προχωρήσει η πολιτική διαδικασία".
Παρόλα αυτά, συνεχίστηκε η κρίση ηγεσίας στο Ανώτατο Συμβούλιο του Κράτους (High Council of State).Στις 18 και 19 Δεκεμβρίου, 32 μέλη της Βουλής των Αντιπροσώπων και 46 μέλη του Ανώτατου Συμβουλίου του Κράτους συναντήθηκαν στη Μπουζνίκα του Μαρόκου, όπου συμφώνησαν ότι είναι επιτακτική ανάγκη να ανασυγκροτηθεί η εκτελεστική εξουσία, να τερματιστεί η μεταβατική περίοδος, να αποκατασταθεί η σταθερότητα μέσω εκλογών, όπως και να ξεκινήσουν κοινές προσπάθειες των δύο θεσμικών οργάνων για την αντιμετώπιση των εκκρεμών πολιτικών ζητημάτων. Τη συνάντηση χαιρέτισε ο πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων Σάλεμ. Τα μέλη του Ανώτατου Συμβουλίου της Επικρατείας που πρόσκεινται στον Μοχάμεντ Τακάλα δεν συμμετείχαν στη συνάντηση. Ο εκτελών χρέη υπουργού Εξωτερικών και Διεθνούς Συνεργασίας, Αλ Μπαούρ με επιστολή στον Μαροκινό ομόλογό του στις 18 Δεκεμβρίου, εξέφρασε «έντονη έκπληξη» για την απόφαση του Μαρόκο να φιλοξενήσει τη συνάντηση χωρίς προηγούμενο συντονισμό και επίσημη επικοινωνία με την κυβέρνηση εθνικής ενότητας.
Ασφάλεια και ένοπλες ομάδες
Στην έκθεση τονίζεται ότι "η γενική κατάσταση ασφάλειας παρέμεινε ασταθής με σημάδια περαιτέρω επιδείνωσης". Κυβερνητικές δυνάμεις εξαπέλυσαν επιχειρήσεις στη δυτική Λιβύη, προκαλώντας θύματα αμάχων.
Στην ανατολική Λιβύη, ο Λιβυκός Εθνικός Στρατός (LNA) προχώρησε σε αναδιοργάνωση των δυνάμεών του. Ο Χαλίφα Χάφταρ περιόρισε την επιρροή της Ταξιαρχίας 128 και διέταξε ανακατανομή μονάδων, γεγονός που προκάλεσε αιματηρές συγκρούσεις στην περιοχή Κατρούν. Η UNSMIL κάλεσε την Μικτή Στρατιωτική Επιτροπή 5+5 να συγκληθεί για εκτόνωση της κατάστασης.
Η Μικτή Στρατιωτική Επιτροπή 5+5 (JMC) αποτελεί βασικό μηχανισμό που συστάθηκε υπό την αιγίδα της Αποστολής Υποστήριξης του ΟΗΕ στη Λιβύη (UNSMIL) με στόχο την εφαρμογή της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός που επιτεύχθηκε μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών της Λιβύης τον Οκτώβριο του 2020. Αποτελεί κεντρικό όργανο για τη σταθεροποίηση της χώρας, την ενοποίηση των στρατιωτικών θεσμών και την απομάκρυνση ξένων δυνάμεων από το λιβυκό έδαφος, ενώ αποτελείται από δέκα ανώτερους στρατιωτικούς αξιωματικούς, πέντε από κάθε πλευρά της σύγκρουσης.
Οικονομική αστάθεια και μεταρρυθμίσεις
Παρά την αύξηση της παραγωγής πετρελαίου (1,4 εκατ. βαρέλια/ημέρα), η Λιβύη αντιμετώπισε σοβαρά προβλήματα. Το πρώτο τρίμηνο του 2025 καταγράφηκε έλλειμμα συναλλάγματος ύψους $4,6 δισ., "αντιπροσωπεύοντας το 88,4% του συνολικού ελλείμματος του 2024".
Θετικό βήμα ήταν η κατάργηση του αδιαφανούς μηχανισμού ανταλλαγής πετρελαίου με καύσιμα, που είχε κοστίσει "41,3 δισεκ. λίβυκά δηνάρια (8,4 δισεκ. δολάρια)" το 2023.
Εκλογές και συμμετοχή Γυναικών
Η UNSMIL στήριξε τις δημοτικές εκλογές σε 56 δήμους. Για πρώτη φορά στην ιστορία της Λιβύης "ορκίστηκε γυναίκα δήμαρχος", ενώ οι γυναίκες αποτέλεσαν το "28% των εγγεγραμμένων υποψηφίων" για τις επόμενες εκλογές.
Κατάπαυση πυρός και διάλογος
Η UNSMIL διευκόλυνε επίσης τον διάλογο μεταξύ της κυβέρνησης και του Λιβυκού Εθνικού Στρατού (LNA) για τη μεθόριο και την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας. Παρείχε επίσης εκπαίδευση πάνω στο διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο και υποστήριξε δράσεις αποναρκοθέτησης σε πολλές περιοχές.
Στις 29 Ιανουαρίου 2025, οι συμπρόεδροι της ομάδας εργασίας για το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο και τα ανθρώπινα δικαιώματα (Κάτω Χώρες, Ελβετία και Ηνωμένα Έθνη), μαζί με την Αυστρία, Βέλγιο, Καναδάς, Τσεχική Δημοκρατία, Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ιταλία, Μάλτα, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Νορβηγία, Ισπανία και Ευρωπαϊκή Ένωση, απηύθυναν χωριστές επιστολές προς την Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας και τον Εθνικό Στρατό της Λιβύης για να εκφράσουν τη σοβαρή ανησυχία τους σχετικά με την πρακτική των αυθαίρετων συλλήψεων και κρατήσεων από φορείς επιβολής του νόμου και της ασφάλειας, στη κατά παράβαση των νόμων της Λιβύης και των διεθνών υποχρεώσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Οι επιστολές περιελάμβαναν συστάσεις, όπως η επανεξέταση των φακέλων των αυθαίρετα κρατουμένων προσώπων με σκοπό την επίσπευση της απελευθέρωσης τους- την έκδοση σαφών εντολών προς τους φορείς ασφαλείας να παύσουν την πρακτική των αυθαίρετων συλλήψεων και κράτησης, τη δημιουργία εθνικού μηχανισμού για την πρόληψη των βασανιστηρίων και να επιτραπεί η απρόσκοπτη πρόσβαση της UNSMIL στους χώρους κράτησης.
Στις 25 Φεβρουαρίου 2025, η συμπρόεδροι συναντήθηκαν με τον εκτελούντα χρέη υπουργού Εξωτερικών στην Τρίπολη για να συζητήσουν την εξασφάλιση πρόσβασης σε όλους τους χώρους κράτησης και τρόπους για τον τερματισμό των αυθαίρετων συλλήψεων και κρατήσεων στη Λιβύη μέσω τεχνικής υποστήριξης, κατάρτισης και συνεχούς διαλόγου.
Ανθρώπινα Δικαιώματα και κράτος δικαίου
Σύμφωνα με την έκθεση του Γενικού Γραμματέα συνεχίστηκαν οι αυθαίρετες κρατήσεις, οι απαγωγές και τα βασανιστήρια. Η Υπηρεσία Εσωτερικής Ασφάλειας δημοσιοποίησε περιστατικά "εξαναγκασμένων ομολογιών', μια παράνομη πρακτική που υπονομεύει τη δικαιοσύνη. Η UNSMIL επισκέφθηκε κέντρα κράτησης και τεκμηρίωσε "συστηματικές παραβιάσεις της δίκαιης δίκης".
Μετανάστες και εμπορία ανθρώπων
Περισσότεροι από 824.000 μετανάστες βρίσκονται στη Λιβύη. Ανακαλύφθηκαν επίσης μαζικοί τάφοι σε επιχειρήσεις κατά διακινητών, όπου τα θύματα είχαν υποστεί "βασανιστήρια για λύτρα". Η έκθεση κάνει λόγο για "βαθιά ριζωμένο σύστημα εμπορίας ανθρώπων, βασανιστηρίων και εκβιασμών".
Μέχρι τις 3 Απριλίου, πάνω από 5.000 μετανάστες κρατούνταν αυθαίρετα σε επίσημα και σε ανεπίσημα κέντρα, χωρίς να δίνετε πρόσβαση σε ανθρωπιστικούς οργανισμούς.
Σουδανοί πρόσφυγες και ανθρωπιστική βοήθεια
Από το 2023, περισσότεροι από 240.000 Σουδανοί πρόσφυγες έφθασαν στη Λιβύη. Η UNSMIL συνέβαλε στη δημιουργία του Σχεδίου Αντίδρασης για Πρόσφυγες του Σουδάν, το οποίο απαιτεί χρηματοδότηση $106 εκατ.
Παράλληλα, η Λιβυκή Υπηρεσία Εσωτερικής Ασφάλειας κατήγγειλε διεθνείς ΜΚΟ, δηλώνοντας ότι "δρουν υπέρ της παράνομης εγκατάστασης μεταναστών".
Πηγή: ΑΠΕ - ΜΠΕ
