Πρόκειται για μια σημαντική και με μεγάλο οικονομικό όφελος δραστηριότητα που αναμφισβήτητα έχει μείνει πίσω επί σειρά ετών, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και ευρύτερα στον Ευρωπαϊκό νότο. Τις συγκεκριμένες συνθήκες ωρίμασαν τόσο η πρόοδος των τεχνολογικών ανακαλύψεων και τα κατάλληλα ανανεωμένα επιχειρηματικά μοντέλα, όσο και οι αποφάσεις των μεγάλων εταιρειών πετρελαίου.
Την τελευταία δεκαετία, με χαρά διαπιστώσαμε πως αναπτύχθηκαν για πρώτη φορά γεωτρητικές μέθοδοι σε βαθιές θάλασσες καθώς επίσης και εξειδικευμένες τεχνολογίες που θέτουν νέους υψηλούς στόχους στην Εξερεύνηση και Παραγωγή (Ε&Π) των υδρογονανθράκων. Οι εταιρείες αυτές βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων επιλέγουν την εκάστοτε περιοχή της υφηλίου ώστε να αναπτύξουν την δραστηριότητα τους, είτε αυτή λέγεται Βόρεια Θάλασσα, Αλάσκα, Κασπία, είτε και Μεσόγειος εν προκειμένω.
Οι συνθήκες που διαμορφώθηκαν οδήγησαν τις ισχυρές αυτές εταιρείες εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων ανά τον κόσμο, να επιλέξουν την λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου για τον πετρελαϊκό της πλούτο. Αποφάσεις οι οποίες ευνόησαν σε μεγάλο βαθμό τις συνθήκες στην Ελλάδα να δραστηριοποιηθεί ξανά στο χώρο, κερδίζοντας έτσι μια θέση στον ενεργειακό χάρτη. Έτσι, φαίνεται πως οδηγούμαστε σε μια μακροπρόθεσμη ενεργειακή αλλαγή μεγάλης στρατηγικής σημασίας για την χώρα μας.
Βέβαια, με άλλη φιλοσοφία αυτή τη φορά, διαφορετική εκείνης που όχι ανεπιτυχώς, εφαρμόστηκε τις προηγούμενες δεκαετίες. Αναφέρομαι στην αυτοδύναμη έρευνα της ΔΕΠ και ΔΕΠ-ΕΚΥ όταν με τα αυτόνομα σεισμικά συνεργεία, γεωτρύπανα καθώς και επιστημονικό και τεχνικό προσωπικό μελετήθηκε για πρώτη φορά το υπεδαφικό δυναμικό της χώρας. Δυστυχώς, οι τότε πολιτικό-οικονομικές συνθήκες και αποφάσεις καθώς και άλλοι παράγοντες ανέκοψαν την πορεία των πιο πάνω αναφερομένων εθνικών φορέων πετρελαϊκής έρευνας. Παρόλα αυτά όμως επιτέλεσαν έργο και προχώρησαν σε ανακάλυψη κοιτασμάτων, όπως αυτά του Κατακώλου, Αλυκών Ζακύνθου και της Επανωμής καθώς συγκέντρωσαν έναν πλούτο δεδομένων από σεισμική και γεωτρητική δραστηριότητα. Τα δεδομένα αυτά στοίχισαν εκατοντάδες εκατομμύρια και πολλές εργατοώρες από τους εξειδικευμένους Έλληνες επιστήμονες, τα οποία θα είναι σοφό να ληφθούν υπόψιν και αξιολογηθούν ανάλογα.
Για να καταφέρει η Ευρώπη και πιο συγκεκριμένα η χώρα μας να γίνει ένας σημαντικός παράγων στο χώρο της ενέργειας θα πρέπει να αντιμετωπίσει με επιτυχία μια σειρά από θέματα που δημιουργούνται. Σε τέτοιου είδους μεγάλα αναπτυξιακά έργα ενέργειας ένα από τα κυριότερα που εμφανίζονται είναι οι έντονες κοινωνικές αντιδράσεις. Η στάση που διαμορφώνεται με εκθετική ταχύτητα τόσο από την τοπική κοινότητα όσο και από την κοινωνία γενικότερα είναι όπως φαίνεται εκ του αποτελέσματος μια από τις σημαντικότερες παραμέτρους ανάσχεσης των δραστηριοτήτων.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να περιπλέκει ακόμα περισσότερο το ούτως η άλλως πολυσύνθετο θέμα ενός ευρύτερου σχεδιασμού ενεργειακής ανάπτυξης. Είναι πλέον γεγονός πως έχει ξεκινήσει ένα κίνημα αντίδρασης από περιβαλλοντολόγους, ακτιβιστές, τοπικές οργανώσεις και διάφορους άλλους φορείς που γιγαντώνεται όλο και περισσότερο ανά την υφήλιο. Το βέβαιο αποτέλεσμα που προκύπτει από τις αντιδράσεις αυτού του κινήματος είναι η δημιουργία μιας πόλωσης μεταξύ εταιρειών πετρελαίου, τοπικών κοινωνιών και κρατικών φορέων.
Αναπτυξιακά έργα γίνονται όλο και πιο συχνά αντικείμενο δυναμικών διαδηλώσεων σε όλο τον κόσμο. Η κοινωνική αντίθεση προέρχεται από ανθρώπους οι οποίοι στις τοπικές ιδιαίτερα κοινωνίες αντιδρούν δυναμικά στην ιδέα ότι μια εταιρεία έρχεται να εισβάλλει στον κοινωνικό χώρο τους και στο φυσικό τους περιβάλλον. Για παράδειγμα μια τέτοια αντίδραση έχει συμβεί και στην χώρα μας στο κοντινό παρελθόν, όπως περιγράφεται παρακάτω. Όταν στα μέσα του 1990 εμφανίστηκαν οι πρώτες αντιδράσεις στην Χαλκιδική συγκεκριμένα στην Περαία, όπου είχε προγραμματιστεί γεώτρηση για τον εντοπισμό φυσικού αερίου. Οι τοπικοί παράγοντες απέτρεψαν την εκτέλεση της γεώτρησης αυτής, παρά τις ομολογουμένως κοστοβόρες εργασίες και μελέτες που είχαν επιτελεστεί μέχρι τότε. Οι σχετικές διαδικασίες, ακολουθήθηκαν -μάλλον-από την πρώτη περιβαλλοντική έκθεση. Η έκθεση αυτή επιστημονικά και τεχνικά τεκμηρίωνε πως δεν θα υπήρχε κανένας απολύτως κίνδυνος από τις δραστηριότητες που είχαν προγραμματιστεί. Οι έρευνες διακόπηκαν από τις έντονες αντιδράσεις των κατοίκων, οι οποίοι με υπερβολικά επιχειρήματα τύπου «θα πεθάνει κάθε έμβιο ον στο Θερμαϊκό» και ανάλογου περιεχομένου συνθήματα κατάφεραν να αποτρέψουν με ανυπόστατες αφορμές ένα καλοστημένο σχεδιασμό. Το έργο αυτό είχε τότε διεξοδικά μελετηθεί από την ΔΕΠ-ΕΚΥ.
Ανάλογες αντιδράσεις έχουν διαπιστωθεί τις τελευταίες δεκαετίες τόσο στην Αμερική, όσο και σε άλλες χώρες, όπως την Αγγλία την Γαλλία την Λετονία κ.α.. Πιο συγκεκριμένα από τις πλέον πρόσφατες τέτοιου χαρακτήρα αντιδράσεις είχαμε για παράδειγμα στην Βρετανία το καλοκαίρι του 2013. Πραγματοποιήθηκαν δραματικές διαδηλώσεις όσον αφορά την έρευνα και την παραγωγή σχιστολιθικού αερίου. Αυτό αποτέλεσε ένα πολύ καλό παράδειγμα για το πώς μπορεί να δημιουργηθεί μια αρνητική γνώμη πριν ακόμα ξεκινήσει κάποια ουσιαστική δραστηριότητα, καθιστώντας τις αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών ανεξέλεγκτες και μη αναστρέψιμες. Τον σημαντικότερο ρόλο στην αρνητική προδιάθεση της κοινής γνώμης φάνηκε να είχε παίξει τότε ένα αμφιλεγόμενης ακρίβειας ντοκιμαντέρ το «Gasland». Το ντοκιμαντέρ αυτό παρουσίασε εικόνες οικολογικής καταστροφής κατά την διάρκεια παραγωγής σχιστολιθικού αερίου στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ανά τον κόσμο έχουν καταγραφεί αρκετές τέτοιες δυναμικές αντιδράσεις, ενδεικτικά την διετία 2008-2009 το 85% των Βρετανών είπαν όχι σε κάθε προτεινόμενο πρόγραμμα ενέργειας στην περιοχή τους.
Η αντίληψη που επικράτησε ήταν πως οι εταιρείες ενέργειας, έχουν σαν μόνο τους κίνητρο το κέρδος και δεν ενδιαφέρονται για τις κοινωνικές η τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Σαν επακόλουθο των παραπάνω κινημάτων ήταν να αναθεωρηθούν από την αρχή οι σχετικοί Νόμοι και τα θεσμικά πλαίσια που διέπουν τις ενέργειες αυτές και δεν είχαν καταφέρει να εφαρμοστούν πλήρως. Τα κίνητρα των αντιδρώντων δεν ήταν πάντα επαρκώς τεκμηριωμένα και ικανοποιητικά, παρόλα αυτά στην πραγματικότητα κατάφεραν να επιτύχουν κάποιες ανατροπές. Σε κάποιες περιπτώσεις αποδείχτηκε ότι οι αντιδρώντες είχαν δίκιο και επέδρασαν θετικά βοηθώντας να εφαρμοστούν ορθά οι Νομοθεσίες, από την άλλη πλευρά βέβαια υπήρξαν περιπτώσεις όπου θυσιάστηκαν τελικά στον «βωμό» της –κακώς νοούμενης- προστασίας του περιβάλλοντος, δισεκατομμύρια δολάρια, τα οποία στην κυριολεξία χάθηκαν.
Όπως όλοι γνωρίζουμε σήμερα, το «πετρέλαιο», πέρα από τα πλεονεκτήματα, έχει και σοβαρά μειονεκτήματα. Έχει αποδειχθεί όμως πως τα προβλήματα εκδηλώνονται μόνον όταν οι σχεδιασμοί και οι χειρισμοί εκτελούνται απρόσεχτα η παρεκκλίνουν από τα νομοθετικά πλαίσια από πλευράς εταιρειών και ανθρώπινων λαθών. Ατυχήματα με επιπτώσεις στο περιβάλλον και τα οικοσυστήματα όπου αποδεικνύονται πολύ κακές ως μη αναστρέψιμες οφείλονται σε ανθρώπινο λάθος και όχι στην εκμετάλλευση των πόρων.
Κατόπιν αυτών, θεωρήθηκε λογικό γεγονός ότι η αντιπαράθεση και αντιπαλότητα αυτή διογκώθηκε σε όλη την Ευρώπη όπως και στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια. Το αποτέλεσμα των αντιδράσεων αυτών ήταν να ωθήσει αφενός το Κράτος και αφετέρου τις Εταιρείες να προγραμματίζουν καμπάνιες για την ενημέρωση των πολιτών. Επιπροσθέτως σχολαστικότερο σχεδιασμό των εργασιών για αποφυγή και πρόληψη των σχετικών ατυχημάτων καθώς και την συμμόρφωση με την σχετική Νομοθεσία. Αυτό είναι κάτι που, ναι μεν επιτελείται δικαιολογημένα, αλλά δυστυχώς όχι αρκετά μεθοδικά κάθε φορά. Αυτό προκύπτει διότι οι τοπικές κοινωνίες όλο καταφεύγουν και σε πιο μεστά και εις βάθος τεκμηριωμένα επιχειρήματα. Για να καταφέρουμε να αναπτύξουμε τα προσδοκώμενα κοιτάσματα ώστε να καταστούμε ένας σημαντικός παράγων στο χώρο της ενέργειας, μια και η θέση μας το επιβάλει, πρέπει μεταξύ άλλων να αντιμετωπίσουμε με σοβαρότητα και σχεδιασμό μια σειρά από θέματα στα οποία κυρίαρχη θέση κατέχουν οι έντονες κοινωνικές αντιδράσεις. Οι σύγχρονες συνθήκες έχουν σαφώς επιβεβαιώσει την απροσπέλαστη αυτή ανάγκη.
Στις μελλοντικές ανακοινώσεις σαν στόχο θα έχουμε πάντα την αντικειμενική έκφραση απόψεων. Κυρίως από πλευράς επιστημονικής τεκμηρίωσης των γεγονότων. Οι κοινωνικές αντιδράσεις διαπιστώνουμε ότι διογκώνονται, έτσι θα προσπαθήσουμε να σχολιάζουμε την εκάστοτε ενημέρωση προς όλες τις εμπλεκόμενες ομάδες. Μόνο με τον τρόπο αυτό, της ενημέρωσης αλλά και επιστημονικής τεκμηρίωσης θα επέλθουν οι προσδοκώμενες ισορροπίες μεταξύ τόσο των κοινωνικών ομάδων και φορέων, όσο και των συμπεριφορών από πλευράς εταιρειών και Κράτους. Εστιάζουμε στην προσέγγιση αυτή διότι θέλουμε να υποστηρίζουμε τις απόψεις μας με σαφή επιστημονική εμπειρία. Στηριζόμαστε σε μελέτες παραδειγμάτων απ΄ όλο τον κόσμο ερμηνεύοντας τα εκάστοτε αποτελέσματα. Εκφράζουμε την άποψη μας παράλληλα με την σχετική δημοσιογραφία που, ναι μεν συλλέγει και αξιολογεί απόψεις από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, αλλά πολλές φορές υπάρχουν και τα δημοσιεύματα εκείνα τα οποία έχουν αμφισβητηθεί ή παρεξηγηθεί σαν στοχοποιημένα ή κατευθυνόμενα.
Πρεσβεύουμε οπωσδήποτε την ανάπτυξη των πετρελαϊκών μας κοιτασμάτων, αλλά με σύνεση και απόλυτη εφαρμογή των Νόμων και Οδηγιών της Ε.Ε. Λόγω του ότι ομολογουμένως νέες αρχές και διαδικασίες θα εφαρμοστούν για πρώτη φορά στη χώρα μας και την ευρύτερη Μεσογειακή λεκάνη, όπου σαφώς απαιτούν μεγαλύτερη προσοχή. Φυσικά και για να μην υπάρξει παρεξήγηση, δεν είναι σκοπός μας να υποκαταστήσουμε το Υπουργείο Περιβάλλοντος ή την ΕΔΕΥ και τους αντίστοιχους φορείς. Αντιθέτως, θέλουμε να σταθούμε δίπλα τους και να επισημάνουμε τους ελεγκτικούς μηχανισμούς που θα πρέπει να ενεργοποιηθούν για να αποφευχθούν είτε καθυστερήσεις στην εφαρμογή των προγραμμάτων, -αλλά-, είτε και πιθανές αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και τις τοπικές κοινωνίες.
Ένας από τους σκοπούς της παρούσας τοποθέτησης είναι να δημιουργήσει ερωτήματα και να δώσει την ευκαιρία ανάμεσα στις εταιρείες και όλους τους εμπλεκόμενους φορείς να αναπτύξουν μια υγιή σχέση βασισμένη στο σχετικό νομοθετικό πλαίσιο και σεβόμενοι το περιβάλλον και τον άνθρωπο. Οι εταιρείες θα πρέπει να είναι έτοιμες να μοιραστούν το όραμα τους καθώς και τα μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα οφέλη του ενεργειακού προγράμματος με την κοινωνία, που προσβλέπει στην καλώς εννοούμενη ανάπτυξη.
