H χώρα μας για δέκα και πλέον χρόνια έχει πραγματοποιήσει σημαντική πρόοδο στην εξερεύνηση και παραγωγή υδρογονανθράκων (Ε&Π). Έχοντας σαν στόχο την προσέλκυση της πετρελαϊκής βιομηχανίας και σκοπό την αναβάθμιση της Ελλάδας σε γεωπολιτικό επίπεδο και σε ενεργειακό κόμβο καθώς επίσης και την δημιουργία προοπτικών για μεγάλες επενδύσεις όπου θα αποφέρουν τόσο εθνικά όσο και τοπικά οικονομικά και κοινωνικά οφέλη. Φαίνεται λοιπόν να διαμορφώνεται ένα νέο και πολλά υποσχόμενο τοπίο και να υλοποιείται μια καινούργια πηγή ανάπτυξης για την χώρα.
Εδώ συμβάλλει το μεγάλο ενδιαφέρον που εκδηλώνεται από ομίλους οι οποίοι δραστηριοποιούνται στον τομέα της Πετρελαϊκής αναζήτησης. Αυτό επιβεβαιώνουν οι παραχωρήσεις δικαιωμάτων αναζήτησης και εξόρυξης υδρογονανθράκων τόσο σε θαλάσσιες περιοχές όσο και σε χερσαίες. Κύριος στόχος μας είναι η συμβολή των εταιρειών αυτών για την ανάπτυξη μιας βιώσιμης βιομηχανίας υδρογονανθράκων και η μεταφορά τεχνολογίας και τεχνογνωσίας. Σαν αποτέλεσμα οι εταιρείες αυτές θα παίξουν έναν πολύ σημαντικό ρόλο, εξάλλου η επιχειρηματικότητα αυτή αποτελεί διεθνή πρακτική ώστε να επιτευχθούν συγκεκριμένοι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης και για την δική μας χώρα.
Πιο συγκεκριμένα, τα παραπάνω φαίνεται να επιβεβαιώνονται και να υλοποιούνται σιγά σιγά στο εγγύς μέλλον με βάση τις δηλώσεις του αντιπροέδρου της Αμερικανικής ExxonMobil Tristan Asprey στο Delphi Forum 28 Φεβρουαρίου - 3 Μαρτίου. Μεγάλο ενδιαφέρον και προτεραιότητα αποτελεί η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου συμπεριλαμβανομένης της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Αναλυτικότερα η μεγάλη αυτή εταιρεία που δραστηριοποιείτε στους υδρογονάνθρακες εστιάζει σε Κύπρο, Αίγυπτο, Ρουμανία και Ελλάδα.
Συγκεκριμένα στην ομιλία του αναφέρει: «Βλέπουμε τη Νοτιοανατολική Ευρώπη ως μια νέα βασική πηγή ενέργειας για την Ευρώπη, στην οποία η ενδογενής παραγωγή θα βαίνει μειούμενη τα επόμενα χρόνια». Αποδεικνύεται ότι η ανακάλυψη του κοιτάσματος ‘Γλαύκος’ αναβάθμισε το ενδιαφέρον των ξένων εταιρειών για την περιοχή και κατ’ επέκταση φέρνει εξελίξεις στα ελληνικά κοιτάσματα. Φυσικά αυτό μπορεί να συμβεί αν και μόνον όταν τακτοποιηθούν και ολοκληρωθούν, η επικύρωση των συμβάσεων και η ολοκλήρωση της παραχώρησης και παραληφθεί ένας ολοκληρωμένος φάκελος.
Αναφέρομαι στην παραχώρηση των δύο τεμαχίων (blocks), στα δυτικά και νότια της Κρήτης όπου πρόκειται να ξεκινήσει η Exxon Mobil μαζί με τους συνεταίρους της Total και ΕΛΠΕ. Φυσικά είναι ένα μεγάλο βήμα προόδου ότι πρόσφατα εγκρίθηκαν οι περιβαλλοντικοί όροι για τις έρευνες υδρογονανθράκων στην Κρήτη, όπως ανακοινώθηκε απο τον κ Σταθάκη, Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Αναμφισβήτητα για την υλοποίηση των παραπάνω είναι απαραίτητη η σταθερότητα σε φορολογικό και νομοθετικό επίπεδο. Συνεχόμενες αλλαγές φέρνουν μαζί τους καθυστερήσεις ή και αναβολές τέτοιων έργων υψίστης σημασίας.
Στη συνέχεια, και ενώ έχουμε καταφέρει να προσελκύσουμε εταιρείες κολοσσούς στον τομέα της ενέργειας, ερχόμαστε αντιμέτωποι με ένα θέμα το οποίο είναι βέβαιο πως θα εμφανιστεί ξανά και θα πρέπει να αντιμετωπισθεί δυναμικά και θετικά και φυσικά δεν είναι άλλο από την κοινωνική αντίδραση. Δημιουργείται έτσι μια σύγκρουση μεταξύ τριών βασικών πυλώνων της βιώσιμης ανάπτυξης την οικονομία την κοινωνία και το περιβάλλον όπου είναι αλληλένδετες.
Κυρίαρχο ρόλο για την υλοποίηση διάφορων έργων γενικότερα και κυρίως ενέργειας παίζουν οι αντιδράσεις τον τοπικών κοινωνιών, ακτιβιστών, περιβαλλοντολόγων και διάφορων άλλων εμπλεκόμενων φορέων στην ανάπτυξη ενεργειακών προγραμμάτων εκμετάλλευσης, τώρα πια, όχι μόνο όσον αφορά τους ορυκτούς πόρους αλλά εμφανίζονται δυναμικές αντιδράσεις ακόμα και σε έργα των ΑΠΕ. Για του λόγου το αληθές τον Φεβρουάριο 2019 στην Κρήτη σταμάτησαν τη μεταφορά ανεμογεννητριών απο το λιμάνι των Χανίων όπου κατευθυνόταν προς το Ρέθυμνο, την ίδια περίοδο πραγματοποιήθηκε η εκδίκαση αίτησης ασφαλιστικών μέτρων που έχει καταθέσει ο Δήμος Τήνου ενάντια σε εγκατάσταση ανεμογεννητριών καθώς επίσης δημιουργήθηκαν και εναντιώσεις στη δημιουργία αιολικού πάρκου στα Άγραφα.
Πριν όμως ονομάσουμε τις αντιδράσεις αυτές πρόβλημα, πρέπει πρώτα να βρούμε τα αίτια που τις δημιούργησαν, από πού πηγάζουν και τι είναι αυτό που τις τροφοδοτεί, να προσδιορίσουμε την ρίζα του προβλήματος. Οφείλουμε να κατανοήσουμε τα αίτια αυτά σε βάθος για να είμαστε στην προνομιακή θέση να βρούμε τις κατάλληλες λύσεις για κάθε περίπτωση.
Ένας σημαντικός παράγοντας είναι η έλλειψη εμπιστοσύνης των πολιτών προς τις εταιρείες που πραγματοποιούν την εκάστοτε επένδυση. Αμφισβητούν το πραγματικό τους ενδιαφέρον και πιστεύουν πως τα θυσιάζουν όλα στο όνομα των κερδών χωρίς να ενδιαφέρονται για την κοινωνία, το περιβάλλον και κατ’ επέκταση τον άνθρωπο. Αυτό τους δημιουργεί ανασφάλεια οπότε είναι εν μέρει αναμενόμενη κάποιου είδους αντίδραση. Ένας ακόμα σημαντικός παράγοντας που συμβάλει στην αρνητική στάση είναι η έλλειψη γνώσεων. Αυτή με την σειρά της εντείνει το κλίμα και οδηγεί σε αυξημένη δυσπιστία.
Αναφερόμενη στην έλλειψη γνώσεων αναφέρομαι όχι σε αυτή του επιπέδου μόρφωσης αλλά της έλλειψης ενημέρωσής για τις τεχνολογίες που επρόκειτο να χρησιμοποιηθούν και την σειρά δράσεων που σχεδιάζονται να πραγματοποιηθούν. Άλλη μια σημαντική αιτία είναι ο φόβος που γεννάται λόγω της αβεβαιότητας που αισθάνεται η τοπική κοινωνία τόσο για τον ίδιο τον άνθρωπο όσο και για το περιβάλλον που ζουν και μεγαλώνουν τις οικογένειες τους. Για τον αέρα που αναπνέουν, την γη που καλλιεργούν, την θάλασσα που κολυμπούν και φυσικά τις επιπτώσεις στην χλωρίδα και την πανίδα. Κύριος παράγοντας είναι και η μόλυνση του υδροφόρου ορίζοντα.
Η μόλυνση του νερού είναι ένα από τα πιο ευαίσθητα θέματα που απασχολεί όλους τους Ευρωπαίους. Υπάρχουν βέβαια και κάποια βαθύτερα αίτια που κάνουν συχνά την κοινωνία να αντιδρά και να διαδηλώνει ενάντια σε μεγάλα έργα ενεργειακής ανάπτυξης και ένα από αυτά είναι οι επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής και την καθημερινότητα τους. Η υποβάθμιση της περιοχής τους με την εγκατάσταση για παράδειγμα ενός αγωγού. Η υποβάθμιση του τοπίου χερσαίου η θαλάσσιου όπως με την εγκατάσταση μιας πλατφόρμας. Επιπροσθέτως η βιομηχανοποίηση της υπαίθρου φερ ειπείν με ένα αιολικό πάρκο. Να σχολιάσουμε πάνω σε αυτό πως είναι δύσκολο να τεθούν κανόνες κοινά αποδεκτοί καθώς η οπτική όχληση είναι κάτι υποκειμενικό. Από έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί με προγράμματα της ΕΕ έχει προκύψει πως τοπικές κοινωνίες που είναι ευνοϊκά διατεθειμένες απέναντί στην ανάπτυξη αποδέχονται για παράδειγμα τις ανεμογεννήτριες και οπτικά πιο εύκολα από άλλες ομάδες ανθρώπων που είναι αρνητικοί από την αρχή. Επίσης από μελέτες έχει προκύψει πως έργα ενεργειακής ανάπτυξης είναι αποδεκτά και από αισθητικής άποψης σε ομάδες που οι άνθρωποι είναι ενημερωμένοι για τα οφέλη που προέρχονται.
Ανησυχούν για την υποτίμηση της αξίας της γης αλλά πιο συγκεκριμένα της δικής τους ακίνητης περιουσίας. Είναι πια γεγονός πως ένας μεγάλος αριθμός πολιτών μπροστά στο προσωπικό και τοπικό του συμφέρον αδιαφορεί για το συλλογικό όφελος που ενδέχεται να έχει ως αποτέλεσμα μια επένδυση. Ένα ακόμα κρίσιμο σημείο που βρίσκει εναντίον την τοπική κοινωνία είναι η άποψη ότι η έρευνα υδρογονανθράκων δεν μπορεί να εξελίσσεται ταυτόχρονα με έναν βιώσιμο τουρισμό, την αλιεία και την ναυσιπλοΐα. Είναι αλήθεια πως η χώρα μας στηρίζεται στη τουριστική βιομηχανία διαθέτοντας μερικούς από τους πιο δημοφιλής προορισμούς παγκοσμίως , κάτι που καθιστά τον κλάδο του τουρισμού μια από τις βασικότερες πηγές οικονομικής ανάπτυξης και απασχόλησης για πολλές τοπικές κοινωνίες.
Το παραπάνω φαινόμενο τον έντονων αντιδράσεων έχει χαρακτηριστεί με κάποιους όρους, όπου έχουν υιοθετηθεί από τους αντιδρώντες και είναι ευρέως γνωστοί όπως οι παρακάτω:
BANANA - Build Absolutely Nothing Anywhere Near Anybody «μην χτίσετε απολύτως τίποτα κοντά στον οποιονδήποτε»
NOPE - Not On Planet Earth «όχι πάνω στον πλανήτη γη»
NIMBY - Not In My Back Yard «όχι πίσω από το σπίτι μου»
LULU - Locally Undesirable/Unwanted Land Use «Τοπική ανεπιθύμητη χρήση της γης»
CAVE - Citizens Against Virtually Everything «Πολίτες ενάντια σχεδόν στα πάντα»
Όλα αυτά πλέον ακούγονται, γράφονται και αναπαράγονται πάρα πολύ συχνά απο τους αντιδρώντες στα πλαίσια των διαμαρτυριών τους. Είναι αμέτρητες οι φορές που τα βλέπουμε να παρελαύνουν γραμμένα σε πλακάτ.
Έτσι καταλήγουμε στο σημείο να έχει δημιουργηθεί η ανάγκη να κατανοήσουμε βαθύτερα όλα αυτά τα αίτια των κοινωνικών αντιδράσεων. Σαν στόχο έχουμε την εύρεση ουσιαστικών λύσεων με διάρκεια έτσι ώστε να προχωρήσουν και να υλοποιηθούν προγράμματα ανάπτυξης σε ένα υγιές και ευπρόσδεκτο κλίμα.
Σε επόμενο άρθρο θα αναλύσουμε τρόπους αντιμετώπισης αντιδράσεων των τοπικών κοινωνιών σε έργα και προγράμματα ενεργειακής ανάπτυξης καθώς και των δυναμικών διαδηλώσεων. Θα εστιάσουμε στο όφελος που προσφέρει ο κάθε τρόπος επικοινωνίας για την κάθε περίπτωση. Επιπροσθέτως θα περιγράψουμε τις αλλαγές που μπορεί να υιοθετήσει κάθε ενεργειακή εταιρεία στα πλαίσια της ευστροφίας και ευκινησίας της ώστε να γίνει πιο φιλική για τον άνθρωπο και το περιβάλλον. Τέλος θα παραθέσουμε ένα μελετημένο χρονοδιάγραμμα επικοινωνίας έτσι ώστε να αναπτύσσεται μια σχέση win-win για το τρίπτυχο κοινωνία-οικονομία-περιβάλλον.
