Το σχολείο σε μεγάλο βαθμό είναι εκεί για να προετοιμάζει τους μαθητές για τη συμμετοχή τους στην κοινωνική, πολιτιστική και οικονομική ζωή. Διαμορφώνει συνειδήσεις, χτίζει γνώσεις και εφοδιάζει τους μαθητές με όλα εκείνα τα εφόδια που θα τους χρειαστούν στην πορεία τους μετά την αποφοίτησή τους. Ή τουλάχιστον έτσι πρέπει να είναι. Σε όρους περιεχομένου και εκπαιδευτικού προγράμματος κάθε ειδικότητα και κάθε θεματική έχουν τους υποστηρικτές και τους πολέμιούς τους. Η επιχειρηματική εκπαίδευση όμως μπορεί να διδαχθεί ή είναι η επιχειρηματικότητα ένα έμφυτο ταλέντο;
Το ερώτημα είναι κρίσιμο γιατί κάθε χώρα χρειάζεται να διαθέτει επιχειρηματικό δυναμικό, κάθε γενιάς, με γνώσεις, δεξιότητες, και επιχειρηματικό όραμα. Την ίδια στιγμή, οι επιχειρήσεις χρειάζονται ανθρώπινο δυναμικό που θα τις υποστηρίξει στην εκπόνηση και εφαρμογή της στρατηγικής τους για επιβίωση και ανάπτυξη. Το ερώτημα δεν αφορά μόνο αυτή τη διάσταση ωστόσο. Και αυτό γιατί στις σύγχρονες παγκοσμιοποιημένες οικονομίες της γνώσης, οι επιχειρήσεις και η επιχειρηματικότητα αποτελούν καίριο παράγοντα οικονομικού και κοινωνικού μετασχηματισμού ως φορείς αλλαγής, ρίσκου και απασχόλησης.
Καθώς, σύμφωνα και με τους ειδικούς της εκπαίδευσης (δείτε το σχετικό Special Report του ΣΕΒ), οι επιχειρηματικές δεξιότητες μπορούν να αναπτυχθούν από όλους τους ανθρώπους, ολοένα και περισσότερο, η επιχειρηματική εκπαίδευση επεκτείνεται σταδιακά σε όλο το εύρος του εκπαιδευτικού συστήματος. Αυτή η εξέλιξη δεν είναι τυχαία σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Δίκτυο Ευρυδίκη (2016), η επιχειρηματική εκπαίδευση είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ύπαρξη εθνικής στρατηγικής για την καινοτομία.
Όμως, δεν είναι ούτε μάθημα καινοτομίας, ούτε διοίκηση επιχειρήσεων. Αντίθετα, αφορά στην ανάπτυξη δεξιοτήτων όπως η διορατικότητα, η δημιουργική σκέψη, η υπευθυνότητα και η πρωτοβουλία. Οδηγεί σε πιο φιλόδοξες επαγγελματικές επιλογές, βοηθάει στον εντοπισμό των κρίσιμων χαρακτηριστικών ενόψει απασχόλησης ενισχύοντας την απασχολησιμότητα και καλλιεργεί δεξιότητες, όπως η αποτελεσματικότητα, η διαχείριση αλλαγών, η επίλυση προβλημάτων, ο προγραμματισμός, η επίτευξη στόχων κλπ.
Τα αποτελέσματά της είναι ήδη ορατά σε χώρες όπως Βέλγιο, Δανία, Εσθονία, Φινλανδία, Ρουμανία, Νορβηγία, Σλοβακία, όπου οι συμμετέχοντες εμφανίζουν σχεδόν τριπλάσιο ποσοστό ίδρυσης επιχείρησης μέχρι την ηλικία των 25 ετών, σε σχέση με το μέσο όρο του πληθυσμού στην Ευρώπη (15% έναντι 5-6%, αντίστοιχα). Αντίστοιχα, σε Ολλανδία, Ουαλία (Ην. Βασίλειο), Φλάνδρα (Βέλγιο) έχει διαπιστωθεί διαχρονική αύξηση του ποσοστού συμμετεχόντων σε προγράμματα επιχειρηματικότητας, οι οποίοι δηλώνουν σαφή πρόθεση ίδρυσης επιχείρησης ή αυτοαπασχόλησης (από 13% το 2007 σε 21% το 2012, από 42% το 2004 σε 53% το 2012).
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, από το 2016 το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Επιχειρηματικών Δεξιοτήτων (EntreComp) το 2016, έχει καθιερώσει μια κοινή ευρωπαϊκή πολιτική υπέρ της ένταξης της επιχειρηματικότητας στην εκπαίδευση.
Στην Ελλάδα η μεγάλη υστέρηση οφείλεται κυρίως στην απουσία ολοκληρωμένου εθνικού σχεδιασμού για την ανάπτυξη επιχειρηματικών δεξιοτήτων μέσα από τη σχολική εκπαίδευση. Όμως, είναι ιδιαίτερα θετική εξέλιξη η ένταξη της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας, ως διακριτού θεματικού κύκλου, στα εργαστήρια δεξιοτήτων όλων των βαθμίδων από τη φετινή σχολική χρονιά. Βέβαια, καθώς η επιχειρηματικότητα δεν είναι μια θεωρητική διαδικασία που μπορεί να διδαχθεί αποτελεσματικά με παραδοσιακές μορφές διδασκαλίας είναι πολύ κρίσιμο να να διασφαλιστεί η βιωματική μάθηση, η ομαδική εργασία και ο πειραματισμός, μέσα από ένα ριζικά διαφορετικό παιδαγωγικό μοντέλο.
Σε αυτό, και οι εκπαιδευτικοί πρέπει να βοηθηθούν με κατάλληλα προσαρμοσμένη και ποιοτικά αναβαθμισμένη επιμόρφωση με έμφαση σε σύγχρονες διδακτικές μεθόδους (ομαδική εργασία, βιωματική μάθηση, project κλπ.) ώστε και το πρόγραμμα να είναι κατάλληλο, και ο καθοδηγητικός ρόλος των εκπαιδευτικών να διασφαλιστεί. Παράλληλα, πρέπει να σχεδιαστεί και σύγχρονο εκπαιδευτικό υλικό, αλλά και ο κατάλληλος μηχανισμός παρακολούθησης και αξιολόγησης της πορείας της επιχειρηματικής εκπαίδευσης. Η αντιστροφή της αποσπασματικής έως σήμερα υλοποίησης είναι κρίσιμο επίσης να διασφαλιστεί.
Τίποτα από όλα αυτά δεν θα προχωρήσει χωρίς την ενεργό συνεργασία πολιτείας και επιχειρήσεων και τη δικτύωση και ευαισθητοποίηση γονέων και κηδεμόνων για την έμπρακτη προώθηση της επιχειρηματικής εκπαίδευσης.
