Ροή
Ανεξαρτήτως αποτελέσματος το δημοψήφισμα για την παραμονή ή όχι της Βρετανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ανοίξει ένα σημαντικό ζήτημα που θα συνεχίσει να μας απασχολεί και μετά από τις 23 Ιουνίου: Πόσο Ενωμένη είναι τελικά η Ευρώπη;
Οι σπασμωδικές κινήσεις για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης από τη μία και της προσφυγικής κρίσης από την άλλη, έχουν αναδείξει δομικά προβλήματα τόσο στην Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και στην Ευρωζώνη.
Τα προηγούμενα χρόνια –αυτά της κρίσης γιατί στην περίοδο ευμάρειας τίποτα άσχημο δεν φαίνεται- είδαμε την ψαλίδα μεταξύ του ευρωπαϊκού βορρά και του νότου να ανοίγει σε τρομακτικά επίπεδα. Τον τελευταίο χρόνο και με αφορμή το μεγαλύτερο κύμα προσφύγων από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά, έχουμε δει στην πράξη την κατάργηση των ανοιχτών συνόρων και της ευρωπαϊκής ιδέας εν γένει.
Και αυτές οι σπασμωδικές κινήσεις έχουν τις επιπτώσεις τους στην ιδέα που έχουν οι πολίτες για την ενωμένη Ευρώπη. Χαρακτηριστικά της κατάστασης και της απόστασης που χωρίζει τις Βρυξέλλες από τους λαούς της Ευρώπης είναι τα αποτελέσματα έρευνας του Pew Research Center, που δείχνουν θεαματική αύξηση του ευρωσκεπτικισμού: Μόλις το 38% των Γάλλων έχει θετική άποψη για την ΕΕ. Το αντίστοιχο ποσοστό είναι στο 50% για τους Γερμανούς και στο 44% για τους Ισπανούς.
Φαίνεται μάλιστα ότι ο ευρωσκεπτικισμός ξεπερνά τους παραδοσιακούς φορείς του, δηλαδή την άκρα αριστερά και την εθνικιστική δεξιά. Στην Ελλάδα το 71% των ερωτηθέντων απάντησε ότι βλέπει αρνητικά την Ευρωπαϊκή Ένωση, σε ένα δείγμα που αναμφίβολα βρίσκονται ψηφοφόροι όλων των κομμάτων, ακόμα και των πιο ευρωπαϊκών.
Σε κάποιο βαθμό το μήνυμα έχει φτάσει εκεί που πρέπει. Πλέον ανοικτά ευρωπαίοι αξιωματούχοι λένε ότι η Ευρώπη πρέπει να αλλάξει παραδεχόμενοι για πρώτη φορά ότι δεν πάνε όλα καλά. Είναι ξεκάθαρη αλλαγή στάσης από ανθρώπους και εκπροσώπους θεσμών που παλαιότερα δεν σήκωναν κουβέντα για την Ευρώπη. «Δίνουμε την εντύπωση ότι επιμένουμε στις λεπτομέρειες και επεμβαίνουμε στην καθημερινότητα των Ευρωπαίων πολιτών». Αυτή η δήλωση δεν έγινε από κάποιον άλλον πέρα από τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Jean-Claude Juncker. Αντίστοιχες δηλώσεις έχουν κάνει και άλλοι ευρωπαίοι ηγέτες που μιλούν ξεκάθαρα πλέον για αλλαγές στην λειτουργία της ΕΕ.
Είναι αρκετή αυτή η αλλαγή στάσης; Αυτό εξαρτάται από το αν είναι πραγματική η πρόθεση τους να μεταρρυθμίσουν την Ευρώπη και δεν είναι απλά δηλώσεις για να «χαϊδέψουν τα αυτιά» των Βρετανών ενόψει του δημοψηφίσματος. Ας κρατάμε όμως μικρό καλάθι, οι αγκυλώσεις του παρελθόντος δύσκολα ξεπερνιούνται και οι Βρυξέλλες έχουν παραμείνει εδώ και πολλά χρόνια παρά πολύ μακριά από την υπόλοιπη Ευρώπη.
