Η Ευρώπη βρίσκεται στο χείλος μιας ακόμη κρίσης που κατασκευάστηκε στη Μόσχα. Όπως αναφέρει το think tank, Atlantic Council, οι απαιτήσεις του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν από το ΝΑΤΟ, οι εκατό χιλιάδες στρατιώτες του κατά μήκος των συνόρων της Ουκρανίας και οι προειδοποιήσεις για ανάπτυξη ρωσικών στρατευμάτων σε Κούβα και Βενεζουέλα σε μια κίνηση που στοχεύει τις Ηνωμένες Πολιτείες, δημιουργούν ένα απειλητικό μείγμα που θα μπορούσε να εκραγεί σε μια στιγμή—όχι μόνο για την Ουκρανία, αλλά για τη Ρωσία επίσης.
Ο Πούτιν δεν είναι λαμπρός σχεδιαστής στρατηγικής: Το σενάριό του ενίσχυσε το ΝΑΤΟ και την απήχησή του στην Ανατολική Ευρώπη, ενώ οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ ενισχύουν ήδη τη στάση τους. Γενικότερα, οι ενέργειες της Ρωσίας στη Γεωργία και την Ουκρανία οδήγησαν και τα δύο έθνη πιο κοντά στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Ατλαντική Συμμαχία. Αυτή ακριβώς τη στιγμή, βοηθά στην ενίσχυση μιας σύγχρονης ουκρανικής ταυτότητας που διαφέρει από τη Ρωσία, με το αφήγημα του Ρώσου προέδρου «για την ιστορική ενότητα Ρώσων και Ουκρανών» να έχει μικρή αξιοπιστία στην Ουκρανία. Πρόσφατες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το 58% των Ουκρανών υποστηρίζει την ένταξη στην ΕΕ και το 54% θέλει η χώρα τους να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ. Μόνο το 21%, αντίθετα, υποστηρίζει μια τελωνειακή ένωση με τη Ρωσία.
Οι δημοσκοπήσεις στην Ουκρανία δεν θα αποτρέψουν τον Πούτιν από το να απειλήσει το Κίεβο ή το ΝΑΤΟ, αλλά τα εργαλεία αποτροπής των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ είναι άφθονα. Οι απαντήσεις είναι πιθανό να κλιμακωθούν και να λάβουν τρεις μορφές: Οικονομικές κυρώσεις, αναδιάταξη της στάσης έναντι της Μόσχας και στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία. Τα καλά νέα είναι ότι η πεπειραμένη Σύμβουλος Εξωτερικής Πολιτικής και διπλωμάτης, Τζούλι Σμιθ, ανέλαβε τη θέση του μόνιμου αντιπροσώπου των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ και η αναπληρώτρια υπουργός Εξωτερικών Γουέντι Σέρμαν να ηγείται των συνομιλιών με τους Ρώσους. Πλέον οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται σε καλύτερη θέση από ό,τι πριν από λίγους μήνες, για να οργανώσουν τις προσπάθειες τους στην Ευρώπη κατά της Μόσχας.
Αυτές είναι οι επιλογές που έχει στη διάθεση του το ΝΑΤΟ να δημιουργήσει μια ισχυρή απάντηση έναντι της Ρωσίας:
Μέρος πρώτο: Τεχνολογία, καταναλωτικά αγαθά και φυσικό αέριο
Εάν και όταν η Μόσχα κάνει την κίνηση της, τα κράτη μέλη του ΝΑΤΟ μπορούν να αυξήσουν την πίεση. Τώρα είναι η ώρα για συμμαχικές αποτρεπτικές προσπάθειες, ώστε να παραμείνει ανοιχτή η πόρτα για συνομιλίες. Δεν είναι ο καιρός για να γίνουν προληπτικές στρατιωτικές κινήσεις που θα μπορούσαν να ενισχύσουν την εσωτερική θέση του Πούτιν. Ωστόσο, εάν η Ρωσία εισβάλει στην Ουκρανία, όπως πιθανολογείται από τις πληροφορίες των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών, οι σύμμαχοι δεν θα έχουν άλλη επιλογή από το να απαντήσουν δυναμικά. Οι πιθανότητες είναι ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν κάτι έμαθε από την άτονη απάντηση της κυβέρνησης Ομπάμα στη ρωσική επιθετικότητα το 2014, όταν ήταν αντιπρόεδρος και ο άνθρωπος της κυβέρνησης επιφορτισμένος με την Ουκρανία.
Να αναμένουμε ένα σωρό πρόσθετων κυρώσεων στη Μόσχα ως το πρώτο μέρος οποιασδήποτε απάντησης. Όμως, ιστορικά, η αποτελεσματικότητα των κυρώσεων είναι περιορισμένη: Οκτώ χρόνια μετά την επιβολή κυρώσεων από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη για την επιθετικότητά της, η Ρωσία εξακολουθεί να κατέχει την Κριμαία και υποστηρίζει μια σύγκρουση που σιγοβράζει στην ανατολική Ουκρανία. Οι Ευρωπαίοι φέρονται να είναι πρόθυμοι να αποκλείσουν τη Ρωσία από το δίκτυο SWIFT που εκτελεί τις παγκόσμιες τραπεζικές συναλλαγές — αλλά η Τράπεζα της Κίνας έχει προσχωρήσει στην εγχώρια έκδοση του SWIFT της Ρωσίας και το Κρεμλίνο έχει δημιουργήσει αποθεματικά σε δολάρια και χρυσό. Ένας αποκλεισμός από το SWIFT θα έβλαπτε το Κρεμλίνο, αλλά μάλλον δεν θα σκότωνε το καθεστώς.
Η επιβολή κυρώσεων στις πωλήσεις προηγμένης τεχνολογίας στη Ρωσία, θα ήταν επιζήμια για τις εγχώριες βιομηχανίες εξοπλισμών και αεροδιαστημικής. Τέτοιες κυρώσεις θα υπονόμευαν επίσης την ικανότητα της Ρωσίας να είναι ανταγωνιστική στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης. Μια άλλη επιλογή, είναι η επιβολή κυρώσεων στην πώληση καταναλωτικών αγαθών που κατασκευάζονται ή σχεδιάζονται στις ΗΠΑ. Ο αντίκτυπος θα ήταν ευρύς - συμπεριλαμβανομένων τυχόν προϊόντων που χρησιμοποιούν εξαρτήματα αμερικανικής κατασκευής - επομένως αυτή η επιλογή θα μπορούσε να δημιουργήσει μεγάλη αίσθηση. Το ερώτημα είναι: Το ρωσικό κοινό θα κατηγορούσε τον Πούτιν ή τον Μπάιντεν;
Η πιο ισχυρή κύρωση θα ήταν η ακύρωση του αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream 2 από τη νέα γερμανική κυβέρνηση. Είναι βέβαια μια δύσκολη προοπτική, που παραμένει όμως πιθανότητα λόγω του Κόμματος των Πρασίνων, βασικού μέλους του κυβερνητικού συνασπισμού. Οι ανησυχίες για το παύση των αποστολών φυσικού αερίου που είναι απαραίτητες για τη Δυτική Ευρώπη τον χειμώνα, υπογραμμίζουν επίσης τον κίνδυνο του να βασιστείς σε έναν προμηθευτή φυσικού αερίου όπως η Ρωσία.
Μέρος δεύτερο: Η ανάπτυξη δυνάμεων
Στο δεύτερο μέρος μιας απάντησης του ΝΑΤΟ, οι σύμμαχοι πιθανότατα θα προσαρμόσουν τη διάταξη των δυνάμεων τους. Τόσο ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, όσο και ο πρόεδρος Μπάιντεν, ανέφεραν ότι η παρουσία στρατευμάτων του ΝΑΤΟ - επί του παρόντος τέσσερα πολυεθνικά τάγματα στη Λετονία, τη Λιθουανία και την Πολωνία σε εκ περιτροπής βάση - θα αυξηθεί ως απάντηση στη ρωσική επιθετικότητα στην Ουκρανία. Το τι μπορεί να σημαίνει αυτό αφήνεται σκόπιμα ασαφές.
Εάν η Ρωσία θέλει έναν νέο ψυχρό πόλεμο στην Ευρώπη, ο Λευκός Οίκος είναι σε θέση να παίξει τον ρόλο του. Η ιδέα της μείωσης του αριθμού των αμερικανικών στρατευμάτων στην Ευρώπη, ως απάντηση σε αυτήν την κατασκευασμένη κρίση είναι ανεδαφική. Σε περίπτωση άλλης ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, το ΝΑΤΟ πιθανότατα θα δεσμευόταν να αναπτύξει επιπλέον πολυεθνικά τάγματα στο ανατολικό άκρο της Συμμαχίας. Τη Δευτέρα, οι ΗΠΑ πρότειναν την αποστολή πολλών χιλιάδων στρατευμάτων στην Ανατολική Ευρώπη, ως μέρος της Δύναμης Αντίδρασης του ΝΑΤΟ. Μια πρόσθετη επιλογή θα ήταν για τις Ηνωμένες Πολιτείες να καταστήσουν το Camp Herkus στη Λιθουανία- το οποίο σήμερα φιλοξενεί μια αμερικανική, εκ περιτροπής, στρατιωτική παρουσία- μια μόνιμη βάση. Αλλά δύο επιπλέον τάγματα στη Βαλτική δεν θα τρομάξουν κανέναν στο Κρεμλίνο.
Οπότε τι πρέπει να γίνει; Ίσως μια εκ νέου μετακίνηση της 1ης Τεθωρακισμένης Μεραρχίας των ΗΠΑ στη Γερμανία. Αρχικά, η μονάδα αναπτύχθηκε το 1971 στη Δυτική Γερμανία και είχε την έδρα της στην επανενωμένη Γερμανία μέχρι το 2011. Ύστερα η μεραρχία μεταφέρθηκε στο Fort Bliss του Τέξας, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη απολάμβαναν την ειρήνη της μετα- ψυχροπολεμικής εποχής. Η τοποθέτηση αυτής της μεραρχίας στη Γερμανία θα ήταν μια λιγότερο εχθρική κίνηση, από την τοποθέτησή της πιο ανατολικά και θα σηματοδοτούσε μια ισχυρή δέσμευση των ΗΠΑ στην ευρωπαϊκή ασφάλεια, εν μέσω της σαφούς εστίασής τους στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού. Ο Λευκός Οίκος φέρεται να έχει δημιουργήσει μια λίστα κλιμακωτών αναλογικών απαντήσεων σε οποιαδήποτε ρωσική ενέργεια - ένα πολύ μεγάλο «ραβδί» στη διάθεσή του, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί εάν ο Πούτιν αναλάβει περαιτέρω εχθρική δράση στην Ουκρανία.
Μια τέτοια κίνηση θα φάνταζε πολύ επιθετική; Η αποστολή δεκαεπτά χιλιάδων Αμερικανών στρατιωτών σε ένα κράτος μέλος του ΝΑΤΟ, είναι πολύ λιγότερο απειλητική από τους εκατό χιλιάδες Ρώσους στρατιώτες στα ανατολικά σύνορα της Ουκρανίας. Ακόμη και στρατηγός Micael Bydén, ο επικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων της ουδέτερης Σουηδίας, προέτρεψε πρόσφατα για μια τέτοια απάντηση από πλευράς των ΗΠΑ.
Μέρος τρίτο: Η υλικοτεχνική στρατιωτική βοήθεια
Το τρίτο και τελευταίο μέρος μιας απάντησης του ΝΑΤΟ περιλαμβάνει την αποστολή στρατιωτικής βοήθειας στην Ουκρανία. Από την ψήφιση του νόμου για την υποστήριξη της ελευθερίας της Ουκρανίας το 2014 και ύστερα, οι Ηνωμένες Πολιτείες παρέχουν στρατιωτική βοήθεια στο Κίεβο. Οι πιο πρόσφατες αποστολές εξοπλισμού περιελάμβαναν φορητά όπλα, πυρομαχικά, ραντάρ και δύο ανακαινισμένα πλοία περιπολίας της ακτοφυλακής των ΗΠΑ για να υποστηρίξουν το μικρού μεγέθους ουκρανικό ναυτικό. Επίσης δόθηκαν στην Ουκρανία και πέντε ελικόπτερα Mi-17 (όπου είχαν σταλεί στις ΗΠΑ για ανακαίνιση από τον αφγανικό στρατό). Πάντως, αυτή η βοήθεια δεν θα κάνει πολλά ενάντια σε μια ρωσική εισβολή και οι στρατιωτικοί διοικητές του ΝΑΤΟ το γνωρίζουν αυτό. Εάν η Ρωσία πραγματοποιήσει εισβολή στην Ουκρανία, θα χρειαστούν περισσότερα όπλα.
Πρόσθετα αντιαεροπορικά και συστήματα κατά τεθωρακισμένων (όπως πύραυλοι Javelin για την αντιμετώπιση των ρωσικών αρμάτων μάχης T-90) θα βοηθούσαν, αλλά για να αυξήσουν πραγματικά την πίεση, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να πουλήσουν τα αυτοκινούμενα πυροβόλα M109A7 Paladin στην Ουκρανία. Η Εσθονία στέλνει Javelins στο Κίεβο, ενώ η Λετονία και η Λιθουανία στέλνουν πυραύλους εδάφους-αέρος Stinger. Το τρέχον βαρύ πυροβόλο πεδίου μάχης των Ουκρανών, το αυτοκινούμενο οβιδοβόλο 2S7 είναι πεπαλαιωμένο και ξεπερασμένο, σε σχέση με τα νεότερα ρωσικά 2S7 τα οποία έχουν καλύτερο σύστημα ελέγχου πυρός—για να μην αναφέρουμε ότι η Μόσχα έχει πολλά περισσότερα πυροβόλα από το Κίεβο. Τα σοβιετικής κατασκευής συστήματα της Ουκρανίας πλησιάζουν στο τέλος του κύκλου ζωής τους και φυσικά η Ουκρανία έχει χαμηλά αποθέματα πυρομαχικών και δεν μπορεί να παράγει αρκετά για να έχει επαρκή εφοδιασμό.
Νεότερο πυροβολικό, σε συνδυασμό με συστήματα μη επανδρωμένων εναέριων οχημάτων (UAV), θα βελτιώσουν την ικανότητα του Κιέβου να αντιμετωπίσει τη Ρωσία. Η σύμμαχος του ΝΑΤΟ Τουρκία, θα μπορούσε να πουλήσει περισσότερα, οπλισμένα συστήματα UAV Bayraktar TB2 στην Ουκρανία σε περίπτωση θερμής σύγκρουσης, βασιζόμενη στις καλές αμυντικές σχέσεις μεταξύ Άγκυρας και Κιέβου. Η πώληση τουρκικών πυραύλων μακράς εμβέλειας, όπως οι SOM-A και SOM-B1, θα ενισχύσει επίσης την ουκρανική στρατιωτική ικανότητα. Στο ναυτικό μέτωπο, η Βρετανία συμφώνησε ήδη σε δάνειο 1,2 δισ. δολαρίων για την κατασκευή ουκρανικών πολεμικών πλοίων και στέλνει δύο πρόσφατα αποσυρμένα ναρκαλιευτικά του Βασιλικού Ναυτικού στο ουκρανικό ναυτικό. Ως απάντηση στη ρωσική επιθετικότητα, η Βρετανία έχει ήδη στείλει αντιαρματικά όπλα στην Ουκρανία. Επίσης, το Λονδίνο μπορεί να στείλει στην Ουκρανία τις φρεγάτες HMS Monmouth και HMS Montrose (κλάσης Type 23), οι οποίες έχουν προγραμματιστεί για πρόωρο παροπλισμό, ενισχύοντας περαιτέρω τις ναυτικές δυνατότητες του Κιέβου.
Απορρίπτοντας μια αυτοκρατορική νοοτροπία
Η Ρωσία ποτέ δεν σκόπευε οι πρόσφατες συνομιλίες με το ΝΑΤΟ και άλλους ευρωπαϊκούς οργανισμούς, να είναι γόνιμες και παραγωγικές συζητήσεις. Η ρωσική νοοτροπία σε σχέση με αυτό το μέρος του κόσμου είναι αυτοκρατορική: Η Μόσχα θέλει να διαπραγματευτεί πάνω από τα κεφάλια αυτών που θεωρεί ότι είναι «κατώτερα κράτη», για να διευθετήσει σφαίρες συμφερόντων και επιρροής. Το Κρεμλίνο θέλει μια επιστροφή σε ένα μοντέλο ρύθμισης της παγκόσμιας εξουσίας στο στιλ του δέκατου ένατου αιώνα. Αλλά η υποχώρηση στη ρωσική ρεβιζιονιστική προσέγγιση θα ήταν λάθος.
Το ΝΑΤΟ δεν έχει καμία υποχρέωση να υπερασπιστεί την Ουκρανία—αλλά μπορεί και πρέπει να δυσχεράνει κάθε προσπάθεια της Ρωσίας για περαιτέρω προσάρτηση εδάφους. Η Ουκρανία δεν θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ σύντομα, ίσως και ποτέ, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η Μόσχα θα πρέπει να είναι ελεύθερη να εκφοβίσει μια χώρα πρώην δορυφόρο της.
Στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, οι σύμμαχοι δεν έχουν άλλη επιλογή από το να ενισχύσουν σθεναρά την αμυντική τους στάση ως απάντηση στην περαιτέρω ρωσική επιθετικότητα. Το να γίνουν λιγότερα θα ήταν καταστροφικό. Η αξιοπιστία της Συμμαχίας, για να μην αναφέρουμε τις Ηνωμένες Πολιτείες, θα δεχόταν τεράστιο πλήγμα. Αυτό είναι κάτι που φαίνεται να κατανοεί η ομάδα εξωτερικής πολιτικής του Μπάιντεν. Αλλά μια αποτυχία στο να δοθεί μια σθεναρή απάντηση, θα μπορούσε επίσης να αποσταθεροποιήσει το status quo στην Ευρώπη και να οδηγήσει σε περαιτέρω ρωσικές διεκδικήσεις.
Επιμέλεια Τέρρυ Μαυρίδης
