Ποια θα είναι η θέση της Τουρκίας στην διεθνή σκακιέρα, αν ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου κερδίσει τις τουρκικές εκλογές; Πολλά τα ερωτήματα που προκύπτουν- τόσα, όσο τα ανοιχτά ζητήματα που έχει η Τουρκία σε διεθνές επίπεδο, τόσο στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, όσο και υπερατλαντικά.
Βέβαια η επικράτηση του Κιλιτσντάρογλου μόνο σίγουρη δεν μπορεί να θεωρηθεί. Δύο εβδομάδες πριν τις κάλπες της 14ης Μαΐου, οι τελευταίες δημοσκοπήσεις προδικάζουν ένα εκλογικό θρίλερ, με τις πιθανότητες να γέρνουν συντριπτικά στη διεξαγωγή ενός 'Β γύρου στις 28 Μαΐου.
Όμως ακόμα και η πιθανότητα της «αποκαθήλωσης» του Ταγίπ Ερντογάν μετά από περισσότερες από δύο δεκαετίες σε θέσεις εξουσίας δημιουργεί προσδοκίες, αλλά και ερωτήματα.
Η Τουρκία θα απεμπλακεί από τη Λιβύη και τη Συρία; Θα αποκαταστήσει τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ; Θα σταματήσει να είναι το προβληματικό μέλος στο ΝΑΤΟ;
Τα παραπάνω είναι ζητήματα που προκάλεσαν οι επιλογές του Ερντογάν- οι οποίες διαμόρφωσαν εν πολλοίς την γεωπολιτική κατάσταση στην περιοχή, αλλά παράλληλα οδήγησαν τη χώρα σε μια άτυπη «απομόνωση» από μερίδα του διεθνούς παράγοντα.
Ενδεικτική είναι η ψυχρή κατάσταση των σχέσεων με τις ΗΠΑ. Ο πρόεδρος Μπάιντεν στο παρελθόν έχει δηλώσει ότι θα ήθελε να δει μια άλλη κυβέρνηση στην Τουρκία και δεν είναι μυστικό ότι η Ουάσινγκτον δεν τρέφει συμπάθια για τον Ερντογάν. Όμως και η Άγκυρα σε κάθε ευκαιρία παίζει το χαρτί του αντιαμερικανισμού. Πρόσφατο παράδειγμα οι δηλώσεις του Τούρκου ΥΠΕΣ Σοϊλού που κατηγόρησε τις ΗΠΑ για κοινοβουλευτικό πραξικόπημα στις εκλογές της 14ης Μαΐου.
Τι (θεωρητικά) κομίζει ο Κιλιτσντάρογλου
Σύμφωνα με τον Ουνάλ Τσεβικόζ, πρέσβης εν αποστρατεία και επικεφαλής σύμβουλος του Κιλιτσντάρογλου για θέματα εξωτερικής πολιτικής, μια κυβέρνηση υπό την ηγεσία του Κιλιτσντάρογλου θα είναι αποφασισμένη να εξομαλύνει τις σχέσεις της με τη διεθνή κοινότητα, την ΕΕ και το ΝΑΤΟ.
Όπως ανέφερε στο Middle East Eye, η εξωτερική πολιτική του Κιλιτσντάρογλου θα βασίζεται στη «μη παρέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις των γειτόνων, στην αμερόληπτη εξωτερική πολιτική και στην τήρηση των διεθνών κανόνων». Βέβαια αυτοί οι πυλώνες δεν είναι κάτι το νέο. Μια σειρά από κυβερνήσεις τις δεκαετίες του 1980 και του 1990 που προηγήθηκαν του Ερντογάν, διαλαλούσαν σχεδόν τα ίδια ιδανικά.
Δεν είναι τυχαίο ότι η τουρκική αντιπολίτευση, με επικεφαλής το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) του Κιλιτσντάρογλου, δήλωσε ότι η Τουρκία θα υιοθετήσει εκ νέου το σύνθημα του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ «ειρήνη στο σπίτι, ειρήνη στον κόσμο», ως ακρογωνιαίο λίθο της εξωτερικής πολιτικής της.
Ο Τσεβικόζ ανέφερε ότι υπό τον Ερντογάν η Τουρκία διατήρησε μια παρεμβατική και ιδεολογική εξωτερική πολιτική, που βασίζεται σε «ωμή» δύναμη σε χώρες όπως η Λιβύη, όπου οι τουρκικές δυνάμεις υποστήριξαν την αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ κυβέρνηση, στον εμφύλιο πόλεμο του 2019-2020.
Αυτό πρέπει να αλλάξει, δηλώνει ο πρώην διπλωμάτης. «Η διπλωματία και ο διάλογος έχουν μείνει πίσω. Θα δώσουμε προτεραιότητα στον διάλογο και σε μια μη παρεμβατική προσέγγιση. Θα είμαστε ένας έντιμος μεσολαβητής σε μέρη όπως η Λιβύη μιλώντας με όλες τις πλευρές», ανέφερε.
Ο Τσεβικόζ είπε ότι η Άγκυρα διαχειρίζεται τις εξωτερικές της υποθέσεις με βάση τις αδιαφανείς και προσωπικές σχέσεις μεταξύ των ηγετών, μια πρακτική που θα διορθωθεί με τη δημιουργία θεσμών.
Πρόσθεσε ότι κάθε διαφωνία πρέπει να συζητείται μεταξύ των χωρών ξεκινώντας από επαφές χαμηλότερου επιπέδου, ανεβάζοντας περαιτέρω τα επίπεδα μέχρι την ίδια την ηγεσία εάν δεν υπάρξει λύση.
Η εξομάλυνση με την ΕΕ
Από το στρατόπεδο της τουρκικής αξιωματικής αντιπολίτευσης τονίζουν ότι ο Κιλιτσντάρογλου δεν έχει αποφασίσει ακόμη για κανένα άλλο θέμα, εκτός από την Ευρωπαϊκή Ένωση ή για να το θέσουμε καλύτερα, για την εξομάλυνση των σχέσεων με τις Βρυξέλλες.
Ο Τσεβικόζ, για παράδειγμα, ανέφερε ότι μια κυβέρνηση Κιλιτσντάρογλου θα επικυρώσει τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ), απελευθερώνοντας από τη φυλακή τον εξέχοντα Κούρδο πολιτικό Σελαχατίν Ντεμιρτάς και τον Τούρκο φιλάνθρωπο Οσμάν Καβάλα.
Δύο Ευρωπαίοι πρεσβευτές, μιλώντας υπό καθεστώς ανωνυμίας δήλωσαν ότι ο Κιλιτσντάρογλου υποσχέθηκε στους διπλωμάτες της ΕΕ σε εκδήλωση στην Άγκυρα νωρίτερα αυτό το μήνα, ότι η κυβέρνησή του θα εκπληρώσει όλα τα σημεία αναφοράς και τις μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται από το μπλοκ, ακόμη κι αν δεν δεχτεί την Τουρκία ως μέλος.
Στον αντίποδα, ανώτερο μέλος της τουρκικής αντιπολίτευσης που μίλησε ανώνυμα, αναγνώρισε ότι η υπόσχεση του Κιλιτσντάρογλου για κατάργηση της βίζας για τους Τούρκους πολίτες, ώστε να επισκέπτονται ελεύθερα τις χώρες της ζώνης Σένγκεν είναι πολύ αισιόδοξη.
«Πρόκειται για εκλογικές υποσχέσεις που θα μεταφραστούν σε πολιτικές. Αλλά φυσικά, μπορεί κάλλιστα να χρειαστούν περισσότεροι από τρεις μήνες (σ.σ αυτός είναι ο χρονικός ορίζοντας που έχει υποσχεθεί ο Κιλιτσντάρογλου) για να επιτευχθεί μια συμφωνία απελευθέρωσης της βίζα», είπε ο αξιωματούχος του CHP.
Ένας δεύτερος ανώτερος αξιωματούχος της τουρκικής αντιπολίτευσης, ο οποίος επίσης μίλησε ανώνυμα, ανέφερε ότι υπό τον Κιλιτσντάρογλου η Τουρκία δεν θα ακολουθούσε πλέον «περιπέτειες εξωτερικής πολιτικής». Η θεμελιώδης προτεραιότητά μας θα είναι τα βασικά ζητήματα εθνικής ασφάλειας, όπως η τρομοκρατική απειλή που προέρχεται από τη Συρία και το Ιράκ», είπε ο αξιωματούχος.
«Γιατί είμαστε στη Σομαλία; Δεν υπάρχει λόγος. Γιατί έχουμε χιλιάδες στρατιώτες στο Κατάρ; Γιατί βρισκόμαστε στη Λιβύη, όπου έχουμε πάρει μέρος σε έναν εμφύλιο πόλεμο; Θα τα εξετάσουμε όλα» πρόσθεσε.
Ρωσία και ΗΠΑ
Ένα ερώτημα που πλανάται στις Δυτικές πρωτεύουσες, αφορά το πώς η Άγκυρα θα αντιμετωπίσει τη Ρωσία μετά την ολοκλήρωση των τουρκικών εκλογών.
Από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ο Ερντογάν κατάφερε να διατηρήσει μια ισορροπία μεταξύ Μόσχας και Κιέβου - ακόμη και εξοπλίζοντας το δεύτερο χωρίς αντιδράσεις από την πρώτη.
Και οι δύο αξιωματούχοι της αντιπολίτευσης συμφωνούν ότι η Άγκυρα θα πρέπει να συνεχίσει αυτή την ισορροπημένη προσέγγιση, επιδιώκοντας μια θέση ως μεσολαβητής. Λένε επίσης ότι η Άγκυρα δεν πρέπει να συμμετάσχει στις δυτικές κυρώσεις στη Ρωσία, τις οποίες επίσης απέφυγε ο Ερντογάν.
Όσον αφορά την Ουάσιγκτον, η αντιπολίτευση έχει υιοθετήσει μια πιο σκληρή γραμμή από ό,τι θα περίμεναν πολλοί.
Ο Κιλιτσντάρογλου δήλωσε πέρυσι ότι οι ΗΠΑ είχαν γεμίσει την Ελλάδα με στρατιωτικές βάσεις και το κόμμα του ήταν έτοιμο να στηρίξει την κυβέρνηση Ερντογάν, εάν ήθελε να κλείσει όλες τις αμερικανικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις στην Τουρκία.
«Είμαστε ενάντια στους ξένους στρατιώτες στη γη μας, όσο και ενάντια στον νεοφιλελευθερισμό. Είμαστε έτοιμοι να κάνουμε ό,τι χρειαστεί», είχε αναφέρει.
Ωστόσο, τον περασμένο μήνα, ο Κιλιτσντάρογλου συνάντησε τον πρεσβευτή των ΗΠΑ Τζεφ Φλέικ στην Άγκυρα, προκαλώντας την οργή του Ερντογάν, ο οποίος είναι καχύποπτος για την Ουάσιγκτον λόγω των δηλώσεων του προέδρου Τζο Μπάιντεν κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας των ΗΠΑ το 2020, όπου είπε ότι θα στηρίξει την αντιπολίτευση και ο Τούρκος πρόεδρος έπρεπε «να πληρώσει ένα τίμημα».
Αξιωματούχοι της αντιπολίτευσης λένε ότι η Τουρκία θα διατηρήσει τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ στη βάση της ισότιμης εταιρικής σχέσης, αλλά δεν μπορούν να απαντήσουν σε ερωτήματα όπως πώς θα επιλύσουν τις εντάσεις σχετικά με την υποστήριξη των ΗΠΑ σε κουρδικές ένοπλες ομάδες στη Συρία.
Οι ίδιοι αξιωματούχοι αναφέρουν ότι η Τουρκία θα προσπαθήσει να επανενταχθεί στο πρόγραμμα μαχητικών αεροσκαφών πέμπτης γενιάς F-35. Οι ΗΠΑ έδιωξαν την Άγκυρα από το πρόγραμμα το 2019, αφού η Τουρκία αγόρασε ρωσικά συστήματα αντιπυραυλικής άμυνας S-400. Όμως, η επιστροφή στο πρόγραμμα F-35 μπορεί να σημαίνει ότι η Άγκυρα δεν θα είναι σε θέση να ενεργοποιήσει τους S-400.
Τα αντικρουόμενα μηνύματα για την Ελλάδα
Όσον αφορά τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και οι δύο αξιωματούχοι δήλωσαν ότι η Τουρκία θα ξαναρχίσει τον διάλογο με την Αθήνα «προσανατολισμένο στην παραγωγή αποτελεσμάτων».
«Εάν δεν μπορούμε να καταλήξουμε σε λύση μαζί τους, είμαστε έτοιμοι να προσφύγουμε στα (διεθνή) δικαστήρια, συμπεριλαμβανομένης της θαλάσσιας οριοθέτησης, των χωρικών υδάτων και του εναέριου χώρου», δήλωσε ο αξιωματούχος της αντιπολίτευσης.
Βέβαια, αυτή η θέση θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «ιδιαίτερα αισιόδοξη», καθώς συχνά- πυκνά ο Κιλιτσντάρογλου έχει πλειοδοτήσει στις προκλήσεις για να κάνει ρελάνς στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Στο παρελθόν έχει κάνει αναφορά στα «18 νησιά που έχει καταλάβει η Ελλάδα στο Αιγαίο», δηλώνοντας ότι αν εκλεγεί θα τα διεκδικήσει. Μόλις τον περασμένο Ιούνιο είχε εκτοξεύσει νέες απειλές, αναφέροντας ότι η Τουρκία θα αποστρατικοποιήσει με τη βια τα ελληνικά νησιά. «Όταν αναλάβουμε την κυβέρνηση θα τους δείξουμε τι θα συμβεί με τα όπλα που έχουν σε εκείνα τα νησιά», είχε δηλώσει χαρακτηριστικά. Οπότε, σαφέστατα τα μηνύματα που εκπέμπονται είναι εξαιρετικά αντικρουόμενα.
Συντηρεί την ένταση με Ισραήλ και Σαουδική Αραβία
Μετά από χρόνια έντονης ψυχρότητας στις διμερής σχέσης της Τουρκίας με το Ισραήλ και τη Σαουδική Αραβία, πρόσφατα η Άγκυρα πέρασε στο στάδιο της εξομάλυνσης με το Τελ Αβίβ και το Ριάντ.
Ο Κιλιτσντάρογλου από την πλευρά του έχει δηλώσει ότι το Ισραήλ και η Σαουδική Αραβία θα πρέπει να λογοδοτήσουν για κινήσεις τους κατά της Τουρκίας τα τελευταία χρόνια, υποσχόμενος να υποχωρήσει από τις πρόσφατες πολιτικές της Άγκυρας που επιδιώκουν άμβλυνση των σχέσεων με τους περιφερειακούς γείτονές της.
«Υπάρχει ένα τίμημα για τον θάνατο των πολιτών μας στα διεθνή ύδατα», είπε, αναφερόμενος στο περιστατικό με τον στολίσκο Μαβί Μαρμαρά το 2010, όπου εννέα Τούρκοι ακτιβιστές σκοτώθηκαν από ισραηλινές δυνάμεις σε ένα πλοίο με ανθρωπιστική βοήθεια που κατευθυνόταν προς τη Λωρίδα της Γάζας.
«Το μήνυμά μου προς το Ισραήλ είναι ότι αυτό το θέμα δεν έχει κλείσει για εμάς», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Βέβαια, και σε αυτήν την περίπτωση εκπέμπονται «αλλοπρόσαλλα» μηνύματα: Υψηλόβαθμος πολιτικός της αντιπολίτευσης είπε ότι η Άγκυρα δεν θα ασκήσει σκληρή εξωτερική πολιτική στη Μέση Ανατολή και θα προσπαθήσει να συνομιλήσει τόσο με το Ισραήλ όσο και με την Παλαιστίνη. Και ως προς επίμαχο θέμα του Μαβί Μαρμαρά, η τοποθέτηση του ήταν «θα εξετάσουμε αυτό το θέμα, αλλά δεν θα διαταράξει τις σχέσεις μας με το Ισραήλ».
Επιμέλεια Τέρρυ Μαυρίδης
