Οι δυσκολίες που καταγράφονται στη διαδικασία ένταξης της Ουκρανίας στην Ε.Ε. φαίνεται πως πυροδοτούν “δεύτερες σκέψεις” σε πολιτικούς κύκλους όχι μόνο στο Κίεβο, αλλά και στη Βαρσοβία.
Αυτές οι “σκέψεις” αφορούν σε σενάρια ένταξης της Ουκρανίας από την “πίσω πόρτα”, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η Welt, και συγκεκριμένα, από την “πόρτα” της Βαρσοβίας.
Ο λόγος για την “ένταξη” της Ουκρανίας στην ΕΕ, μέσω μίας “ένωσης” της χειμαζόμενης από τον πόλεμο χώρας με την γειτονική Πολωνία.
Η δήλωση του ίδιου του προέδρου της Ουκρανίας, Βολοντιμίρ Ζελένσκι, στις αρχές Απριλίου στο twitter, σύμφωνα με την οποία “στο μέλλον δεν θα υπάρχουν σύνορα μεταξύ των λαών μας (σ.σ. της Ουκρανίας και της Πολωνίας): οικονομικά, πολιτικά και -αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό- ιστορικά” φαίνεται πως είναι μόνο η “κορυφή του παγόβουνου” μίας συζήτησης η οποία φαίνεται πως έχει ανοίξει εδώ και καιρό μεταξύ των δύο πλευρών, οι οποίες πλησιάζουν μεταξύ τους τόσο πολύ κοντά που γίνεται, από ορισμένους, λόγος ακόμη και για ένα “κοινό κράτος”.
Ήδη οι Ουκρανοί που έχουν διαφύγει στην Πολωνία, μετά τη ρωσική εισβολή, είναι ισότιμοι με τους Πολωνούς πολίτες, εκτός από το δικαίωμα ψήφου. Από την άλλη μεριά, οι επικριτές της εμβάθυνσης των σχέσεων των δύο χωρών προειδοποιούν ότι η Βαρσοβία προωθεί μια υφέρπουσα ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ, αλλά για τους δικούς της πολιτικούς στόχους.
Σύμφωνα με τη Welt, κανένας Ουκρανός αρχηγός κράτους δεν κατάφερε ποτέ να εμπνεύσει τους ανθρώπους στη γειτονική Πολωνία τόσο πολύ όσο ο Boλοντιμίρ Ζελένσκι.
Πολλοί Πολωνοί όχι μόνο βλέπουν στο πρόσωπό του Ζελένσκι έναν πρόεδρο που αψηφά επίμονα τη ρωσική εισβολή μαζί με τον λαό του, αλλά βιώνουν επίσης κάποιον που συχνά τους ευχαριστεί για τη βοήθειά τους - και που βρίσκει πάντα τις σωστές λέξεις, ακόμη και στα πολωνικά.
Την ίδια ώρα, η Πολωνία θεωρείται ο σημαντικότερος ευρωπαίος υποστηρικτής του Κιέβου.
Τέτοιες δηλώσεις, όπως αυτή του Ζελένσκι προσελκύουν μεγάλη προσοχή τόσο στην Πολωνία όσο και στην Ουκρανία. Αλλά δεν είναι απλώς χειρονομίες. Τα λόγια ακολουθούνται από πράξεις.
Στις 12 Μαρτίου του περασμένου έτους τέθηκε ήδη σε ισχύ στην Πολωνία ένας νόμος που ρυθμίζει την κρατική βοήθεια για τους Ουκρανούς στην Πολωνία - πηγαίνει πολύ πιο πέρα από τον μηχανισμό έκτακτης ανάγκης της ΕΕ.
Οι πολωνικές αρχές έχουν καταγράψει σχεδόν έντεκα εκατομμύρια διελεύσεις συνόρων από την Ουκρανία από το ξέσπασμα του πολέμου και έπειτα.
Περισσότεροι από δύο εκατομμύρια Ουκρανοί λέγεται ότι διαμένουν μόνιμα στην Πολωνία. Τους έχουν εκχωρηθεί οι λεγόμενοι αριθμοί Pesel - ψηφιακά αναγνωριστικά που παρέχουν άμεση πρόσβαση στο πολωνικό κοινωνικό σύστημα, την αγορά εργασίας και την ιατρική περίθαλψη. "Εκτός από το δικαίωμα ψήφου, οι Ουκρανοί είναι ίσοι με τους Πολωνούς πολίτες στην Πολωνία", εξηγεί η Ανιέτσκα Λεγκούτσκα στη Welt.
H Λεγκούτσκα είναι εμπειρογνώμονας σε θέματα ανατολικής γειτονίας της ΕΕ στην κρατική δεξαμενή σκέψης PISM της Πολωνίας. Στις 28 Ιουλίου 2022, η Verkhovna Rada, το ουκρανικό κοινοβούλιο, ψήφισε νόμο που παρέχει ειδικά δικαιώματα στους Πολωνούς πολίτες στην Ουκρανία.
Μπορούν να εργάζονται ή να λαμβάνουν κοινωνικές παροχές. Οι Πολωνοί θα μπορούν να ενταχθούν στην ουκρανική δημόσια διοίκηση. Οι Ουκρανοί στην Πολωνία, με τη σειρά τους, συχνά μιλούν πολωνικά μετά από λίγους μόνο μήνες. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό: "Οι Πολωνοί είναι έτοιμοι να συμπεριλάβουν τα ουκρανικά ως ξένη γλώσσα στον κατάλογο των σχολικών μαθημάτων", δήλωσε η Ιρίνα Βερεστσούκ αναπληρωτής πρωθυπουργός της Ουκρανίας, σύμφωνα με την τηλεόραση Belsat.
Εν τω μεταξύ, τα πολωνικά ομιλούνται όλο και περισσότερο στην Ουκρανία, είτε από τους παλιννοστούντες είτε επειδή προσφέρονται περισσότερα μαθήματα γλώσσας. Σύμφωνα με έρευνες, η Πολωνία είναι η πιο δημοφιλής χώρα μεταξύ των Ουκρανών. Οι Πολωνοί πολιτικοί, κυρίως ο πρόεδρος Αντρέϊ Ντούντα, γιορτάζονται κατά τις επισκέψεις τους στην Ουκρανία.
Εν τω μεταξύ, τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας συγχρονίζονται, για παράδειγμα με τη σύνδεση των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής Khmelnytsky στην ουκρανική πλευρά και Rzeszów στην πολωνική πλευρά. Υπάρχει επίσης συνεργασία στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας.
Η Πολωνία εισέρχεται επί του παρόντος στην πυρηνική ενέργεια με αμερικανική βοήθεια και είναι πιθανό να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στη διατήρηση της λειτουργίας των ουκρανικών αντιδραστήρων στο μέλλον. Παρά τον πόλεμο, το πολωνο-ουκρανικό εμπόριο έχει αυξηθεί- ο ανατολικός γείτονας της Πολωνίας είναι σήμερα ο ένατος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της.
Οι Βρυξέλλες αγνοούν το φαινόμενο μέχρι στιγμής
Η Πολωνία και η Ουκρανία επιδιώκουν προφανώς ολοένα και στενότερους δεσμούς - ανεξάρτητα από την πιθανή ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ. "Εάν η ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ δεν προχωρήσει, μπορούμε να περιμένουμε ότι η Πολωνία θα πιέσει για κάποιο είδος διμερούς "εμβάθυνσης της συνεργασίας"", λέει η εμπειρογνώμονας Λεγκούτσκα. Στις Βρυξέλλες, το φαινόμενο αυτό έχει αγνοηθεί σε μεγάλο βαθμό μέχρι στιγμής.
Η ρωσική προπαγάνδα, από την άλλη πλευρά, “κανιβαλίζει” το θέμα. Σε τηλεοπτικές εκπομπές και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι σχολιαστές φαντασιώνονται μια κατάληψη της Ουκρανίας από την Πολωνία ή μια απειλή για τη Ρωσία. Ακόμη και ο πρώην πρόεδρος Ντμίτρι Μεντβέντεφ, ο οποίος ενοχλεί επανειλημμένα τον κόσμο με ριζοσπαστικές, συγκεχυμένες δηλώσεις στο Telegram, έχει μιλήσει συχνά για το θέμα.
Εν τω μεταξύ, πολιτικοί και διπλωμάτες στο Παρίσι και το Βερολίνο βλέπουν με έκπληξη και σκεπτικισμό την "συνύπαρξη", όπως αποκαλείται στην Πολωνία, με την Ουκρανία. Στους εθνικιστικούς κύκλους στην Πολωνία συζητείται η ιδέα ενός "ενωτικού κράτους" με την Ουκρανία με βάση ένα ιστορικό μοντέλο.
Αυτό αναφέρεται στην Πολωνία-Λιθουανία ή στην Πρώτη Πολωνική Δημοκρατία, το κράτος που έπαψε να υπάρχει με τον λεγόμενο Τρίτο Πολωνικό Διαχωρισμό το 1795. Την εποχή της μεγαλύτερης επέκτασής του, περιλάμβανε το μεγαλύτερο μέρος της σημερινής Ουκρανίας. Πρόκειται για μια παλιά ιδέα που προκαλεί ευφορία στην Πολωνία, όχι μόνο επειδή στα τέλη Μαρτίου ένας συγγραφέας του αμερικανικού περιοδικού Foreign Policy υποστήριξε μια νέα πολωνο-ουκρανική ένωση κατά το πρότυπο της "Respublica Poloniae".
Αυτό που ακούγεται σαν άπιαστο όνειρο βρίσκει έτσι ανταπόκριση σε πολιτικούς κύκλους. "Δεν πρόκειται για ένα κοινό κράτος. Αλλά υπάρχει ελπίδα για μια ειδική συμμαχία", λέει στη Welt am Sonntag, o Πιοτρ Μπουράς, διευθυντής του think tank European Council on Foreign Relations (ECFR) στη Βαρσοβία. Κορυφαίοι Πολωνοί πολιτικοί μιλούν ανοιχτά και λένε πως μια πολωνο-ουκρανική ενότητα οποιουδήποτε είδους στην ΕΕ θα αποτελούσε αντίβαρο στο δίδυμο Παρίσι - Βερολίνο, αναφέρει η Welt.
Αντίβαρο στον γαλλογερμανικό άξονα
Ωστόσο, είναι απίθανο το Κίεβο να θέλει να εργαλειοποιηθεί με αυτόν τον τρόπο. Η ενίοτε ελαφρώς αποικιοκρατική στάση της Πολωνίας απέναντι στην Ουκρανία είναι επίσης δυσάρεστη στην ουκρανική πρωτεύουσα. Η φιλοδοξία της Πολωνίας να δημιουργήσει ένα αντίβαρο στον γαλλογερμανικό άξονα είναι αντιπαραγωγική, λέει ο Μπουράς. "Διότι όσο περισσότερο οι Ευρωπαίοι εταίροι της Πολωνίας υποψιάζονται ότι η Πολωνία θέλει να φέρει την Ουκρανία στην ΕΕ για να αλλάξει την Ένωση προς όφελός της, τόσο πιο επιφυλακτικές θα γίνουν οι χώρες στα δυτικά της ΕΕ απέναντι στην ένταξη της Ουκρανίας", συνεχίζει ο ίδιος.
Σε συνέντευξή του στη Welt am Sonntag, ο πολιτικός της αντιπολίτευσης στην Πολωνία, Πάβελ Κόβαλ είναι επίσης πιο επιφυλακτικός από πολλά μέλη του κυβερνητικού στρατοπέδου: "Δεν είμαι υπέρ της ιδέας ενός "κράτους της Ένωσης", όπως είναι σήμερα δημοφιλής στη Βαρσοβία. Αυτό που χρειάζεται είναι μια νέα πολωνο-ουκρανική συνθήκη που θα επικεντρώνεται στην ενσωμάτωση της Ουκρανίας στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ", λέει.
Ο Kόβαλ είναι αντιπρόεδρος της κοινοβουλευτικής επιτροπής εξωτερικής πολιτικής. "Η αυξανόμενη προσέγγιση της Πολωνίας και της Ουκρανίας είναι καλή, αλλά πρέπει να είμαστε ξεκάθαροι για το πού θα πρέπει να οδηγήσει αυτό", λέει ο Κόβαλ. "Το μοντέλο μας εδώ μπορεί να είναι η γαλλογερμανική συμφιλίωση και συνεργασία".
Το ότι ακόμη και η αλληλεγγύη της Πολωνίας προς την Ουκρανία δεν είναι χωρίς όρια φάνηκε πρόσφατα από την απαγόρευση της Πολωνίας να εισάγει ουκρανικά σιτηρά. Παρόλο που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε την Παρασκευή μια "κατ' αρχήν συμφωνία" στη διαμάχη για τη μεταφορά ουκρανικών σιτηρών μέσω πέντε χωρών της ΕΕ: Στη Βαρσοβία, η εσωτερική πολιτική έρχεται πάντα πρώτη. Αυτό έχει γίνει κατανοητό στο Κίεβο - και τα διδάγματα θα αντληθούν.
