Το τελευταίο του χαρτί παίζει την Κυριακή ο ηγέτης της αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου στον β' γύρο των προεδρικών εκλογών της Τουρκίας. Το αποτέλεσμα του α' γύρου (έλαβε 44,89% των ψήφων έναντι του 49,5% του Ταγίπ Ερντογάν), στρίμωξε το ηγέτη του Ρεπουμπλικανικού κόμματος (CHP) στη γωνία, ωθώντας τον να υιοθετήσει ακραία ρητορική με στόχο του Σύριους πρόσφυγες.
Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο Ντέβιντ Χιρστ σε ανάλυσή του στο Middle East Eye, ο μειλίχιος πολιτικός που προσομοίαζε σε μια φιγούρα του Μαχάτμα Γκάντι, που επιζητούσε τη συναίνεση που θα οδηγούσε την Τουρκία σε μια μετα-αυταρχική εποχή, εξαφανίστηκε. Στη θέση του εμφανίστηκε ένας ακραίος Κιλιτσντάρογλου, που με την ακραία αντιμεταναστευτική του ρητορική έκανε εμφανές ότι στοχεύει στο υπερεθνικιστικό-ακροδεξιό ακροατήριο της χώρας.
Όμως αυτή η «οβιδιακή μεταμόρφωση», άμεσα δημιούργησε ρωγμές εντός της συμμαχίας των έξι κομμάτων που υποστηρίζουν την υποψηφιότητά του. Οι δηλώσεις του προκάλεσαν οργή σε ορισμένους από τους κεντροδεξιούς συμμάχους του, όπως το Κόμμα του Μέλλοντος (Gelecek) με επικεφαλής τον πρώην πρωθυπουργό Αχμέτ Νταβούτογλου και το Κόμμα Δημοκρατίας και Προόδου (Deva) με επικεφαλής τον πρώην αντιπρόεδρο της κυβέρνησης Αλί Μπαμπατζάν.
Τη Δευτέρα, έντεκα ανώτερα στελέχη του Gelecek, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων από τους ιδρυτές του κόμματος, παραιτήθηκαν, ως αντίδραση στις εξαγγελίες για τις αντιπροσφυγικές πολιτικές του Κιλιτσντάρογλου.
Τα στελέχη που διαχώρισαν τη θέση τους, τα οποία αυτοαποκαλούνταν Δημοκρατικοί Μουσουλμάνοι, ανέφεραν: «Εδώ δηλώνουμε ανοιχτά στο κοινό: Δεν θα είμαστε στο πλευρό εκείνων που υπερασπίζονται την αντιμεταναστευτική δράση με τρόπο που θα καταπατήσει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Δεν θα υποστηρίξουμε μια ρητορική που προσβάλλει τους πρόσφυγες που καταφεύγουν στη χώρα μας και δεν έχουν άλλο σκοπό από το να ζήσουν και να επιβιώσουν με ασφάλεια και ειρήνη».
Αντιδράσεις υπήρξαν και από την πλευρά του Deva, όπου βουλευτές του δήλωσαν ότι θα συνεχίσουν να υπερασπίζονται τα δικαιώματα των ανθρώπων που βρίσκονται στο περιθώριο. «Το απαραβίαστο της ανθρώπινης αξιοπρέπειας είναι πάνω από την πολιτική. Δεν μπορεί να θυσιαστεί για κανένα σκοπό σε καμία περίπτωση», ανέφερε χαρακτηριστικά ο βουλευτής του Deva, Μουσταφά Γιένερογλου.
Όμως και το «φλερτ» του Κιλιτσντάρογλου με τον ακροδεξιό εθνικιστή Ουμίτ Οζντάγκ και το κόμμα της Νίκης, προκάλεσε αντιδράσεις και από την κουρδική πλευρά. Ο ηγέτης του CHP στις επαφές που είχε με τον Οζντάγκ (του οποίου το κόμμα έλαβε 2,23% στις εκλογές της 14ης Μαΐου και έμεινε εκτός Βουλής), του έταξε το υπουργείο Εσωτερικών με αποτέλεσμα να λάβει τη στήριξή του. Η κουρδική πλευρά αποκάλεσε «βλακεία» την κίνηση, ενώ και στελέχη του Deva την χαρακτήρισαν ως «ανέκδοτο».
Μπορεί να αλλάξει το παιχνίδι;
Η οξεία ρητορική του Κιλιτσντάρογλου κατά των προσφύγων έχει μια «βάση». Σύμφωνα με δημοσκόπηση που διεξήγαγε στην Τουρκία η Premise Data στο διάστημα 19 με 23 Μαΐου για λογαριασμό του Al Monitor, το μεταναστευτικό βρίσκεται ψηλά στα θέματα που το εκλογικό σώμα θεωρεί ύψιστης σημασίας. Βέβαια, σύμφωνα με το 57% των ερωτηθέντων, η οικονομία παραμένει το καθοριστικό διακύβευμα των εκλογών, με το προσφυγικό ακολουθεί δεύτερο με 16%.
Πάντως σε συντριπτικό ποσοστό, το 71% των ερωτηθέτων απαντά θετικά στο να επιστρέψουν στη χώρα τους το δυνατόν συντομότερο οι Σύριοι πρόσφυγες, έναντι του 20% που συμφωνεί στην επιστροφή τους, αλλά μόνο όταν οι συνθήκες είναι ασφαλείς.
Ο Κιλιτσντάρογλου πλέον, έχει λάβει τη δέσμευση ότι εντός 12μήνου οι Σύριοι θα επιστρέψουν στη χώρα τους. Όμως και ο Ερντογάν από την πλευρά του έχει επίσης υποσχεθεί να στείλει πίσω τους Σύριους, αλλά χωρίς να θέσει ένα χρονοδιάγραμμα σε αυτό. Όπως ανέφερε, ο σχεδιασμός είναι να επιστρέψουν στη Συρία 1.000.000 πρόσφυγες, αλλά αυτό είναι κάτι που θα συμβεί με την «πάροδο του χρόνου».
Πάντως σύμφωνα με τη δημοσκόπηση της Premise, οι ψηφοφόροι εμπιστεύονται περισσότερο τον Ταγίπ Ερντογάν από τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου για τα θέματα οικονομίας και εθνικής ασφάλειας (52%-48% και 57%-43% αντίστοιχα), αλλά δείχνουν να εμπιστεύονται περισσότερο τον ηγέτη της αντιπολίτευσης για τη διαχείριση του προσφυγικού σε ποσοστό 57%, έναντι 43% του Τούρκου προέδρου.
Μπορεί όμως το προσφυγικό να γίνει ο παράγοντας νίκης για τον Κιλιτσντάρογλου, για να ανατρέψει το αποτέλεσμα της πρώτης κάλπης; Επί της ουσίας, οι πιθανότητες είναι από απειροελάχιστες, ως ανύπαρκτες. Εξάλλου, ο Ερντογάν εξασφάλισε την υποστήριξη του Σινάν Ογκάν που τερμάτισε τρίτος στο α' γύρο των προεδρικών εκλογών με ποσοστό 5,71%, οπότε το έργο του φαντάζει πιο εύκολο.
Παλιός πρόεδρος... παλιά προβλήματα
Λογικά, την Κυριακή θα γίνουμε μάρτυρες μιας νέας νίκης του Τούρκου προέδρου, ο οποίος θα πρέπει να διαχειριστεί τα «φλέγοντα» ζητήματα, τα οποία ο ίδιος έχει δημιουργήσει: Την κατρακύλα της οικονομίας ως αποτέλεσμα της αλλοπρόσαλλης νομισματικής πολιτικής του και τη διαρραγή των σχέσεων με τη Δύση.
Ως πρώτο ζήτημα, το τοπίο παραμένει «ομιχλώδες»: Από την την μια πλευρά, υπάρχουν αναφορές ότι θα κάνει μια στροφή προς τον... ρεαλισμό προβαίνοντας σε μια πολιτική σταδιακής αύξησης των επιτοκίων. Μάλιστα σύμφωνα με κάποιες πληροφορίες, θέλει να δώσει κορυφαίο ρόλο στη διαχείριση της οικονομίας στον πρώην αντιπρόεδρο της κυβέρνησης Μεχμέτ Σιμσέκ, ο οποίος είναι ένα άτομο που χαίρει της εκτίμησης των ξένων επενδυτών.
Στον αντίποδα, ο ίδιος ο Ερντογάν σε πρόσφατη προεκλογική ομιλία του, επέμεινε ότι τα επιτόκια θα συνεχίσουν να μειώνονται όσο είναι αυτός στην εξουσία και ο πληθωρισμός θα τεθεί υπό έλεγχο. Σαφέστατα το μήνυμα που εξέπεμψε ο Τούρκος πρόεδρος για το μέλλον της οικονομίας δεν φαντάζει και τόσο... ευοίωνο.
Όσο για την επαναπροσέγγιση με τη Δύση, αυτή φαντάζει εξαιρετικά απίθανη, ιδιαίτερα μετά την αρκετά ευκρινή υποστήριξη που έλαβε ο Κιλιτσντάρογλου από δυτικές πρωτεύουσες. Όσο δε για το ζήτημα του παρατεινόμενου τουρκικού μπλόκου στην ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ (το οποίο αποτελεί κρίσιμο σημείο τριβής), μόνο προς επίλυση δεν φαίνεται να οδεύει. Σύμφωνα με το Nordic Monitor, η τουρκική κυβέρνηση κατηγόρησε τη Σουηδία για ανάμιξη στις τουρκικές εκλογές, προϊδεάζοντας για το τι θα ακολουθήσει στη Σύνοδο Κορυφής της Συμμαχίας τον Ιούλιο στο Βίλνιους.
