Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανατρέποντας τις δημοσκοπήσεις κατάφερε να επιφέρει ένα καταστροφικό πλήγμα στον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου στον πρώτο γύρο των τουρκικών προεδρικών εκλογών στις 14 Μαΐου, παίρνοντας προβάδισμα 49,5% έναντι 45% και στη συνέχεια εξασφάλισε νίκη με 52% έναντι 48% στον δεύτερο γύρο.
Όπως αναφέρει σε ανάλυση του ο Τίμοθι Ας της RBC BlueBay Asset Management, για λογαριασμό του think tank CEPA, όσοι προέβλεψαν τον πολιτικό θάνατο του Ερντογάν έχουν αποδειχτεί λάθος. Η πολιτική του ευελιξία και ο προεκλογικός του ζήλος τον ανέδειξαν για άλλη μια φορά ως τον απόλυτα κυρίαρχο πολιτικό της Τουρκίας μετά τον Κεμάλ Ατατούρκ. Ο 69χρονος Ερντογάν θα είναι αρχηγός του κράτους για τουλάχιστον άλλα πέντε χρόνια, εφόσον το επιτρέψει η υγεία του.
Η νίκη στις εκλογές, ωστόσο, ήταν το εύκολο κομμάτι, καθώς δύο σαφείς και σχετικές προκλήσεις βρίσκονται μπροστά του.
- ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: «Bye Bye Κεμάλ»: Θριαμβευτής ο Ερντογάν - Τι σημαίνει η επανεκλογή του για τα ελληνοτουρκικά
Πρώτον, μια κρίση διαφαίνεται στις σχέσεις Τουρκίας - ΝΑΤΟ γύρω από την απόφαση του Ερντογάν να μπλοκάρει την προσπάθεια της Σουηδίας να ενταχθεί στη Ατλαντική Συμμαχία. Με την υπόλοιπη συμμαχία του ΝΑΤΟ να επικεντρώνεται έντονα στη διασφάλιση της νίκης της Ουκρανίας στον πόλεμό της με τη Ρωσία, οι τουρκικές τακτικές αποκλεισμού έχουν θεωρηθεί ως προβληματικές ή ακόμη και ως υποστηρικτικές της ατζέντας του Κρεμλίνου.
Οι σύμμαχοι της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ πιθανώς να είχαν αντιληφθεί την πρόθεση του Ερντογάν να χρησιμοποιήσει το θέμα - παραπονιέται ότι η Σουηδία απέτυχε να αντιμετωπίσει τις τουρκικές ανησυχίες για κουρδικές ομάδες που δρουν στη χώρα - ως εθνικιστικό εργαλείο για να κερδίσει ψήφους. Αλλά με την πολιτική σκόνη να καταλαγιάζει μετά το πέρας των εκλογών στην Τουρκία, οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ περιμένουν τώρα ότι η Άγκυρα θα υπογράψει την είσοδο της Σουηδίας, πριν από τη σύνοδο κορυφής της συμμαχίας στο Βίλνιους τον Ιούλιο.
Στην πραγματικότητα, ο ηγέτης της Τουρκίας έχει ωθήσει το θέμα όσο πιο μακριά μπορούσε. Η Σουηδική ένταξη είναι μια σημαντική στρατηγική και συμβολική στιγμή για το ΝΑΤΟ, τόσο πολιτικά όσο και στρατιωτικά. Η παρεμπόδιση της επέκτασής της συμμαχίας θα εμβάθυνε τα ερωτήματα σχετικά με την καταλληλότητα και την αξιοπιστία της Τουρκίας ως μέλους. Η επικοινωνία της 29ης Μαΐου μεταξύ του Ερντογάν και του προέδρου Τζο Μπάιντεν - με επίκεντρο την πιθανή προμήθεια μεγάλου αριθμού αεροσκαφών F-16 από τις ΗΠΑ και την ένταξη της Σουηδίας - μπορεί να υπαινίσσεται τον πιθανό συμβιβασμό.
Περιορισμένες επιλογές
Δεύτερον, οι οικονομικές προκλήσεις αυξάνονται στο εσωτερικό. Η Τουρκία, τουλάχιστον την τελευταία δεκαετία - όλη υπό την κυριαρχία του Ερντογάν - αντιμετώπισε ένα σχεδόν μόνιμο πρόβλημα ισοζυγίου πληρωμών καθώς επέτρεψε στην οικονομία να υπερθερμανθεί. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την έντονη ανάπτυξη, την υψηλή ζήτηση εισαγωγών, τα μεγάλα ελλείμματα του εμπορικού και του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών και την επακόλουθη πίεση στην ισοτιμία της τουρκικής λίρας.
Ένα βουνό βραχυπρόθεσμου χρέους (πάνω από 180 δισεκατομμύρια δολάρια), είχε προσθέσει πίεση στο τουρκικό νόμισμα που βρισκόταν σε πτώση. Τα οικονομικά εγχειρίδια για τη διαχείριση μιας τέτοιας κατάστασης, θεωρούν ως μονόδρομο την εφαρμογή υψηλότερων επιτοκίων και αυστηρότερης δημοσιονομικής πολιτικής. Αλλά ο Ερντογάν έχει διατηρήσει τα επιτόκια πολύ χαμηλά- σε κόντρα της της πραγματικότητας- προκαλώντας περισσότερα δεινά στην οικονομία.
- ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Τουρκική λίρα: Σπάει το ένα μετά το άλλο τα αρνητικά ρεκόρ, με φόντο την επανεκλογή Ερντογάν
Η Τουρκία αντιμέτωπη με ένα μεγάλο κενό εξωτερικής χρηματοδότησης (άνω των 230 δισ. δολάρια), βλέπει τις επιλογές της να είναι περιορισμένες: Είτε να επιτραπεί στο νόμισμα να υποτιμηθεί ακόμη περισσότερο, είτε να χρησιμοποιηθούν τα περιορισμένα συναλλαγματικά αποθέματα (τα ακαθάριστα αποθέματα ανέρχονται σε λίγο πάνω από 100 δισ. δολάρια), για να καλύψουν το χάσμα. Επίσης ορατή είναι η επιβολή ήπιων κεφαλαιακών ελέγχων για να περιοριστεί η αυξανόμενη ζήτηση δολαρίων. Η υποτίμηση ήταν το κύριο εργαλείο για να διορθωθεί η ανισορροπία κατά το μεγαλύτερο μέρος της τελευταίας δεκαετίας, αλλά με τίμημα τον υψηλό πληθωρισμό, ο οποίος έφτασε πάνω από το 80% κάποια στιγμή φέτος.
Ενόψει των εκλογών- και έχοντας επίγνωση της αντιδημοφιλίας του υψηλού πληθωρισμού και της υποτίμησης- η κεντρική τράπεζα ξεκίνησε να «καίει» τα λιγοστά αποθεματικά της για να υπερασπιστεί τη λίρα. Τα αποθεματικά της κεντρικής τράπεζας βρίσκονται πλέον κοντά σε κρίσιμα επίπεδα, πράγμα που σημαίνει τώρα ότι ο Ερντογάν πρέπει να κάνει ξανά την επιλογή μεταξύ αύξησης των επιτοκίων, υποτίμησης ή περαιτέρω αυστηροποίησης των κεφαλαιακών ελέγχων. Θα μπορούσε φυσικά να απευθυνθεί στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), αλλά αυτό πιθανότατα θα έπληττε την έντονα καλλιεργημένη εικόνα του ως ισχυρού άνδρα που ηγείται μιας περήφανης και ανεξάρτητης Τουρκίας.
Ο κίνδυνος «καταιγίδας»
Η αποτυχία συμφωνίας με τους συμμάχους για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ θα διακινδύνευε με μια γεωπολιτική καταιγίδα, σε μια εποχή που η τουρκική οικονομία ήδη κατευθύνεται σε ασταθή νερά λόγω του επιδεινούμενου ισοζυγίου πληρωμών.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο είναι πολύ πιθανό ο Ερντογάν να υπογράψει τελικά τη σουηδική ένταξη, αποκαθιστώντας ως έναν βαθμό την αρμονία με τους δυσαρεστημένους συμμάχους του και έτσι να αφαιρέσει τουλάχιστον μία πηγή άγχους των αγορών. Μπορεί επίσης να ελπίζει ότι η καχυποψία της Δύσης -που τροφοδοτείται από την τουρκική ανοχή στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας- θα βελτιωθεί ως αποτέλεσμα αυτής του της κίνησης και τα δυτικά κανάλια χρηματοδότησης μπορεί να απελευθερωθούν, εξασφαλίζοντας τις τόσο απαραίτητες εισροές κεφαλαίων για τη στήριξη της λίρας.
Η ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ μπορεί επομένως να βοηθήσει, αλλά δεν θα είναι αρκετή και φαίνεται πιθανό ότι ο Ερντογάν θα χρειαστεί επίσης να προχωρήσει σε συμβιβασμούς στην οικονομική του πολιτική. Αυτό ίσως εξηγεί την είδηση για μια συνάντηση μεταξύ του Ερντογάν και του πρώην υπουργού Οικονομικών Μεχμέτ Σιμσέκ, που είναι οπαδός της οικονομικής «ορθοδοξίας».
Ο Σιμσέκ υπηρέτησε ως ΥΠΟΙΚ από το 2009 ως το 2015 και ως πρώην οικονομολόγος της Merrill Lynch χαίρει μεγάλης εκτίμησης από την αγορά. Εάν αναλάβει επικεφαλής του υπ. Οικονομικών (την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές δεν έχει ανακοινωθεί η σύνθεση της νέας κυβέρνησης), το πιθανότερο είναι να προβεί σε δημοσιονομική και νομισματική σύσφιξη, καθώς είναι το «φάρμακο» για τη σταθεροποίηση του ισοζυγίου πληρωμών, τη σταθεροποίηση της λίρας και την άμβλυνση των ανησυχιών για τον πληθωρισμό.
Ως εκ τούτου, είναι πιθανό τις επόμενες εβδομάδες- παρά τις ανησυχίες της αγοράς από την επανεκλογή του Ερντογάν- πιθανώς να προκύψουν ορθολογικές οικονομικές εξελίξεις. Αλλά αυτό είναι κάτι που θα φανεί.
Επιμέλεια: Τέρρυ Μαυρίδης
Φωτογραφία @ΑΡ
