Ποια ήταν στην πραγματικότητα η Μόνα Λίζα; Αυτό το ερώτημα έχει ταλανίσει πολλές γενιές επιστημόνων, ακαδημαϊκών, ζωγράφων και λόγιων που αναζητούν το πραγματικό πρόσωπο της μυστηριώδους γυναίκας στον πιο αναγνωρίσιμο πίνακα όλων των εποχών.
Ο γάλλος επιστήμονας Pascal Cotte έχει αφιερώσει 10 έτη έρευνας στη μελέτη του πιο δημοφιλούς πίνακα Leonardo da Vinci με τη βοήθεια υπέρυθρων ακτινών. Η νέα αυτή μέθοδος αποκάλυψε ότι κάτω από τη σημερινή όψη του έργου βρίσκονται πολλές διαφορετικές υποστρώσεις. Φαινεται, μάλιστα, ότι ο Leonardo άλλαξε σημαντικά το έργο του με το πέρασμα του χρόνου, ξεκινώντας με μια πολύ λιγότερο αρμονική εκδοχή στην οποία η Μόνα Λίζα δεν χαμογελούσε.
Το υλικό που έφερε στο φως η νέα μέθοδος είναι συναρπαστικό αλλά ο Cotte κατέληξε σε ένα εντελώς λάθος συμπέρασμα, αναφέρει το δημοσίευμα του Guardian. Ισχυρίζεται ότι ο Leonardo άρχισε να ζωγραφίζει μια «διαφορετική» γυναίκα και ότι η Μόνα Λίζα που βλέπουμε σήμερα δεν είναι το πορτρέτο της Lisa Gherardini, της συζύγου ενός εμπόρου από τη Φλωρεντία. Με άλλα λόγια, υποστηρίζει ότι ο Leonardo είχε ζωγραφίσει αρχικά το πορτρέτο της Gherardini αλλά στη συνέχεια ζωγράφισε πάνω σε αυτό τη γυναίκα με το μυστηριώδες χαμόγελο που όλοι ξέρουμε.
Ο Cotte δεν είναι ο πρώτος ακαδημαϊκός που αμφισβητεί την ταυτότητα της Μόνα Λίζα. Ο λόγος που ξέρουμε το όνομα της απεικονιζόμενης γυναίκας είναι γιατί το αποκάλυψε ο φημισμένος χρονικογράφος τέχνης Giorgio Vasari στο βιβλίο του «Life of Leonardo da Vinci» (Η ζωή του Λεονάρντο ντα Βίντσι) που κυκλοφόρησε το 1550. Είναι εξακριβωμένο ότι ο πίνακας που περιγράφει ο Giorgio Vasari είναι αυτός που εκτίθεται στο Λούβρο.
Καθώς ο Cotte ξεκινούσε την έρευνά του πριν από μια δεκαετία, μια σπουδαία ανακάλυψη έγινε στη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης: Ένας ιστορικός αποκάλυψε μια σημείωση που βρισκόταν στο περιθώριο ενός βιβλίου του 1503 που είχε γράψει ο Agostino Vespucci, ένας δημόσιος υπάλληλος από τη Φλωρεντία. Στη σημείωσή του αναφέρει ότι ο Leonardo δουλεύει σε ένα πορτρέτο της «Lisa del Giocondo». Η σημείωση αυτή επαληθεύει την εκδοχή του Vasari. Η Mona Lisa του Leonardo απεικονίζει πράγματι τη γυναίκα ενός εμπόρου από τη Φλωρεντία.
Γιατί, όμως, άλλαξε τόσες φορές ο πίνακας; Ξαναχρησιμοποίησε, όντως, ο ζωγράφος τον πίνακα για να σχεδιάσει μια διαφορετική γυναικεία μορφή;
Δεν υπάρχει κανένας λόγος να το πιστεύουμε αυτό. Ο Cotte δεν έχει λάβει καθόλου υπ’ όψιν του την προσωπικότητα του Leonardo. Κανένας άλλος καλλιτέχνης δεν είναι γνωστός για την τόσο σύνθετη, ευαίσθητη και πολύπλευρη προσωπικότητά του. Φυσικά, κάτω από τη Mona Lisa υπάρχουν πολλές άλλες στρώσεις. Και το χαμόγελό της δεν είναι ένα τυχαίο αποτέλεσμα. Οι ανατομικές σημειώσεις αποδεικνύουν ότι ο μεγαλοφυής ζωγράφος έχει μελετήσει εξονυχιστικά «τους μύες που λέμε χείλη». Πίσω από κάθε λεπτομέρεια –τα μάτια, τα μαλλιά, το ποτάμι στο φόντο- έχουν μελετηθεί σε προσχέδια στα οποία ο Leonardo μελετά την ανατομία, τις δυνάμεις της φύσης, τις σκιές και τις προοπτικές.
Η Mona Lisa δεν είναι το πορτρέτο «μιας άλλης γυναίκας», αλλά δεν είναι ούτε το απλό πορτρέτο της Lisa Gherardini del Giocondo. Τα χρόνια που δούλευε τον πίνακα, από το 1503 έως το 1506, ο Leonardo αποτύπωσε σε αυτόν την εξέλιξη των γνώσεών του σχετικά με την επιστήμη και την τέχνη. Αξίζει να σημειωθεί ότι κράτησε τον πίνακα μέχρι το τέλος της ζωής του. Πρόκειται για έναν φιλοσοφικό πίνακα, μια ηθελημένη αινιγματική σπουδή πάνω στη ζωγραφική και την αλήθεια.
