Άμεσες κατεδαφίσεις, πρόστιμα και συστηματικούς ελέγχους για την αυθαίρετη δόμηση προβλέπει το νομοσχέδιο του ΥΠΕΝ με τίτλο «Ρυθμίσεις για την αντιμετώπιση των πολυεπίπεδων επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στους τομείς: α) της διαχείρισης υδάτων, β) της διαχείρισης και προστασίας των δασών, γ) της αστικής ανθεκτικότητας και πολιτικής, δ) της καταπολέμησης της αυθαίρετης δόμησης, ε) της ενεργειακής ασφάλειας» που τέθηκε το Σάββατο βράδυ σε δημόσια διαβούλευση. Από την άλλη, από το νομοσχέδιο απουσιάζει η πολυσυζητημένη μεταβατική ρύθμιση για την εκτός σχεδίου δόμηση. Η περιοριστική ρύθμιση που προωθούσε μέχρι πρότινος το ΥΠΕΝ και θα ίσχυε μέχρι την θεσμοθέτηση των Τοπικών και Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων και του χαρακτηρισμού του συνόλου του Οδικού Δικτύου της χώρας, περιείχε ρυθμίσεις για την κατ’ εξαίρεση δόμηση σε περίκλειστα «τυφλά» οικόπεδα. Ωστόσο, οι προωθούμενες αλλαγές μπήκαν στον «πάγο» ύστερα από την πρόσφατη απόφαση ακύρωσης οικοδομικής άδειας σε εκτός σχεδίου οικόπεδο στη Ρόδο από το ΣτΕ το οποίο ήταν άρτιο και οικοδομήσιμο αλλά δεν είχε «πρόσωπο» σε κοινόχρηστο χώρο νομίμως υφιστάμενο.
Νέα μέτρα για τα αυθαίρετα: Κατεδαφίσεις, πρόστιμα και ηλεκτρονικές καταγγελίες
Το νέο σχέδιο νόμου φέρνει σαρωτικές αλλαγές στην αυθαίρετη δόμηση αρχής γενομένης από τα αυθαίρετα που χτίστηκαν το 2024 και προχωρώντας χρονικά προς τα πίσω. Στόχος είναι να κατεδαφίζεται κατ’ απόλυτη προτεραιότητα το σύνολο των νέων χωρίς άδεια αυθαιρέτων κατασκευών που κατασκευάστηκαν μετά την 1η Ιανουαρίου 2024. Εν συνεχεία θα κατεδαφίζεται αριθμός αυθαιρέτων κατ’ ελάχιστον ίσος με αριθμό των οριστικών πρωτοκόλλων κατεδάφισης του 2022 κατά 50% με κριτήρια χρονικής προτεραιότητας και κατά 50% με κριτήρια περιβαλλοντικά και χωροταξικά, ενώ θα μπορούν προτεραιοποιούνται περιπτώσεις αυθαίρετων κατασκευών, οι οποίες κρίνεται ότι συνεπάγονται σημαντική περιβαλλοντική ζημία.
Ο εντοπισμός των νέων αυθαιρέτων θα γίνεται με βάση αεροφωτογραφίες οι οποίες λαμβάνονται από δορυφόρο και σε συσχετισμό με το σύστημα «e- άδειες» ώστε να εντοπίζονται αμέσως οι νέες οικοδομές που έχουν ανεγερθεί χωρίς άδεια. Επικουρικά στον εντοπισμό των αυθαιρέτων θα λειτουργήσουν και οι ηλεκτρονικές καταγγελίες από πολίτες όπου με παράβολο των 300 ευρώ, σε τυποποιημένο έγγραφο συμπλήρωσης συγκεκριμένων στοιχείων από τον ενδιαφερόμενο πολίτη ή μέσω εξουσιοδοτημένου δικηγόρου ή μηχανικού θα γίνονται οι καταγγελίες αυθαιρέτων στη νέα πλατφόρμα του Ενιαίου Ηλεκτρονικού Συστήματος Καταγγελιών (ΕΗΣΥΚΑ).
Σε περίπτωση εντοπισμού ύστερα από έλεγχο των κλιμακίων ελέγχου αυθαιρέτου κτίσματος ή κατασκευής ο φερόμενος ιδιοκτήτης οφείλει να υποβάλει στην ηλεκτρονική διεύθυνση της Γενικής Διεύθυνσης Σώματος Επιθεωρητών και Ελεγκτών, εντός αποκλειστικής προθεσμίας δέκα ημερών από την τοιχοκόλληση της έκθεσης αυτοψίας, στοιχεία από τα οποία αποδεικνύεται η νομιμότητα του κτίσματος, της κατασκευής ή της αλλαγής χρήσης, συμπεριλαμβανομένης της άδειας νομιμοποίησης. Εάν παρέλθει άπρακτη η συγκεκριμένη προθεσμία προθεσμία ή τα στοιχεία δεν αποδεικνύουν τη νομιμότητα της κατασκευής, εκδίδεται από τον Προϊστάμενο της Γενικής Διεύθυνσης Σώματος Επιθεωρητών και Ελεγκτών, μέσα σε προθεσμία τριών εργάσιμων ημερών, πρωτόκολλο κατεδάφισης, το οποίο αποστέλλεται στην αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών και του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας και τοιχοκολλάται στο ακίνητο, από την αρμόδια αστυνομική αρχή.
Κατόπιν, η αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών και του Υπουργείου Περιβάλλοντος κατεδαφίζει το αυθαίρετο (το αργότερο εντός ενός μηνός) και συντάσσει πρακτικό κατεδάφισης.
Σύμφωνα με όσα προβλέπονται, η κατεδάφιση αυθαιρέτων θα διενεργείται από την αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών ή του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ύστερα από απόφαση του Προϊσταμένου της Γενικής Διεύθυνσης του Σώματος Επιθεωρητών και Ελεγκτών που εκδίδεται μετά την οριστική απόφαση του Συμβουλίου Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων ή του Κεντρικού Συμβουλίου Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων, επί της ενδικοφανούς προσφυγής ή της άπρακτης παρόδου άσκησής της, αντίστοιχα ή από την έκδοση του πρωτοκόλλου κατεδάφισης. Ο μηχανισμός κατεδαφίσεων των αρμόδιων υπουργείων θα υποστηριχθεί από μακροχρόνιες συμβάσεις με τεχνικές εταιρείες ενώ οι ιδιοκτήτες θα έχουν δικαίωμα ενστάσεων και προσφυγών, οι οποίες, σύμφωνα με το ΥΠΕΝ, θα ολοκληρώνονται σύντομα.
Εκτός από την κατεδάφιση της αυθαίρετης κατασκευής ο ιδιοκτήτης θα βρίσκεται αντιμέτωπος και με πρόστιμα ανέγερσης και μη έγκαιρης κατεδάφισης, τα οποία θα υπολογίζονται βάσει της αξίας του αυθαιρέτου επί το συντελεστή περιβαλλοντικής επιβάρυνσης.
Το ελάχιστο ύψος του προστίμου ανέγερσης ξεκινά από 250 έως 1.500 ευρώ ανάλογα με την περίπτωση ενώ σε περίπτωση οικειοθελούς κατεδάφισης θα διαγράφεται το 50% του προστίμου ανέγερσης ενώ θα παύει και η ποινική δίωξη.
Όσον αφορά στις ποινικές κυρώσεις ιδιοκτήτες ή εντολείς κατασκευής ή εγκατάστασης αυθαιρέτων κατασκευών ή αλλαγών χρήσεως αντίστοιχα και οι εργολάβοι κατασκευής τους τιμωρούνται με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον δύο ετών και χρηματική ποινή από 5.000 ευρώ έως 50.000 ευρώ. Με την ίδια ποινή τιμωρούνται και οι μηχανικοί που εκπόνησαν τις μελέτες ή έχουν την επίβλεψη του έργου, αν διαπιστωθεί ότι οι μελέτες δεν εκπονήθηκαν σύμφωνα με τις διατάξεις που διέπουν την εκπόνησή τους ή σύμφωνα με τα εγκεκριμένα στοιχεία του τοπογραφικού διαγράμματος και του διαγράμματος κάλυψης ή αν διαπιστωθεί ότι οι εργασίες δόμησης δεν εκτελέστηκαν σύμφωνα με τις μελέτες που υποβλήθηκαν ή σύμφωνα με τα εγκεκριμένα στοιχεία του τοπογραφικού διαγράμματος και του διαγράμματος κάλυψης.
Ταυτόχρονα, σε περιπτώσεις εντοπισμού αυθαιρέτων κτισμάτων και κατασκευών και αυθαιρέτων αλλαγών χρήσεως, αν πρόκειται για χώρο στον οποίο ασκείται οικονομική δραστηριότητα επιβάλλεται προσωρινή αφαίρεση της άδειας ή της έγκρισης λειτουργίας ή εκδίδεται απόφαση προσωρινής διακοπής της λειτουργίας για τις περιπτώσεις άσκησης οικονομικής δραστηριότητας με γνωστοποίηση.
