Η κρίση του νερού, η νέα μάστιγα της εποχής η οποία τροφοδοτείται από την κλιματική κρίση, την αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού και της κατανάλωσης, την κακή διαχείριση των πόρων, την ρύπανση και τις ανισότητες έρχεται να προστεθεί στην γεωπολιτική κρίση η οποία διαταράσσει τις ισορροπίες σε διάφορες γωνιές του κόσμου. Από τις ΗΠΑ μέχρι την Ευρώπη και την Μέση Ανατολή, η έλλειψη νερού έχει οδηγεί σε κοινωνικές αναταραχές και ακραία μέτρα ειδικά καθώς πλησιάζουμε προς την καλοκαιρινή περίοδο. Στην Ισπανία, έχουν τεθεί περιορισμοί στην κατανάλωση και για την ώρα, έχει απαγορευθεί η χρήση νερού σε ιδιωτικές πισίνες σε ορισμένες περιοχές της χώρας, ενώ σε άλλες χώρες όπως είναι για παράδειγμα η Αφρική, η λειψυδρία θέτει ζητήματα ζωής και θανάτου.
Η ασφάλεια του νερού, δηλαδή η αξιόπιστη πρόσβαση σε επαρκείς ποσότητες αποδεκτής ποιότητας νερού πυροδοτεί κοινωνικές αναταραχές και διακρατικές συγκρούσεις και ενισχύουν τα κύματα μετανάστευσης και τις συνέπειές τους όπως είναι η αύξηση των φαινομένων βίας. Φυσικά, εξίσου σημαντικές είναι οι συνέπειες για την παγκόσμια υγεία, την επισιτιστική ασφάλεια, το περιβάλλον, την οικονομία ακόμη και την εκπαίδευση.
Τι έχει αλλάξει σε σχέση με το παρελθόν
Τα τελευταία 70 χρόνια, ο παγκόσμιος πληθυσμός έχει τριπλασιαστεί οδηγώντας σε δραματική αύξηση της ζήτησης για γλυκό νερό. Η γεωργική, βιομηχανική και οικιακή χρήση νερού έχουν εξαντλήσει τα υπόγεια ύδατα σε πολλές περιοχές πιο γρήγορα από ό,τι μπορεί να αναπληρωθεί. Η γεωργία από μόνη της αντιπροσωπεύει σχεδόν το 70% των παγκόσμιων απολήψεων νερού, χρησιμοποιώντας συχνά απαρχαιωμένα συστήματα άρδευσης και καλλιέργειες έντασης νερού. Η κλιματική αλλαγή έχει μειώσει σημαντικά τους ανανεώσιμους υδάτινους πόρους σε πολλά μέρη του κόσμου. Οι παγετώνες λιώνουν, τα πρότυπα βροχοπτώσεων έχουν αλλάξει, οι ξηρασίες και οι πλημμύρες έχουν ενταθεί και οι θερμοκρασίες αυξάνονται, επιδεινώνοντας περαιτέρω την κρίση του νερού.
Αυτή την στιγμή, σχεδόν 703 εκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε νερό – περίπου 1 στους 10 ανθρώπους στον πλανήτη – και πάνω από 2 δισεκατομμύρια δεν απολαμβάνουν υπηρεσίες ασφαλούς πόσιμου νερού. Τα Ηνωμένα Έθνη προβλέπουν ότι έως το 2025, 1,8 δισεκατομμύρια άνθρωποι θα ζουν σε χώρες ή περιοχές με απόλυτη λειψυδρία. Με το υπάρχον σενάριο κλιματικής αλλαγής, σχεδόν ο μισός παγκόσμιος πληθυσμός θα ζει σε περιοχές με υψηλό υδατικό στρες μέχρι το 2030. Επιπλέον, η λειψυδρία σε ορισμένες άνυδρες και ημίξηρες περιοχές θα εκτοπίσει έναν μεγάλο αριθμό ατόμων ο οποίος μπορεί να ξεπεράσει τα 700 εκατομμύρια.
Ποιες χώρες υποφέρουν περισσότερο από λειψυδρία
Μόνο στην αφρικανική ήπειρο, έως και 25 αφρικανικές χώρες αναμένεται να υποφέρουν από αυξημένη λειψυδρία και υδατικό στρες έως το 2025. Οι περιοχές της υποσαχάριας Αφρικής βιώνουν την χειρότερη κρίση, με μόνο το 22%-34% των πληθυσμών να έχουν πρόσβαση σε ασφαλές νερό. Αλλά και στην Μέση Ανατολή, το Ισραήλ έχει περιορίσει σοβαρά την πρόσβαση σε γλυκό, καθαρό νερό κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Γάζα.
Ωστόσο, το πρόβλημα της λειψυδρίας μαστίζει και πολλά άλλα μέρη του κόσμου. Η Αίγυπτος εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον ποταμό Νείλο, αλλά το Μεγάλο Φράγμα της Αναγέννησης απειλεί τα αποθέματα νερού. Η ποιότητα του νερού μειώνεται επίσης και η ζήτηση αυξάνεται με λόγω της ταχείας αύξησης του πληθυσμού. Το Ιράκ αντιμετωπίζει σοβαρό υδατικό στρες που επηρεάζει την γεωργία και την δημόσια υγεία. Οι όγκοι νερού στους ποταμούς Τίγρη και Ευφράτη ενώ η διανομή νερού είναι αναποτελεσματική και σπάταλη. Περιοχές των Ηνωμένων Πολιτειών, όπως η Καλιφόρνια, έχουν αντιμετωπίσει παρατεταμένες ξηρασίες. Η άντληση των υπόγειων υδάτων έχει προκαλέσει καθίζηση της γης και οι προμήθειες συνήθως υπολείπονται της ζήτησης σε πόλεις όπως το Φοίνιξ.
Η Ινδία παλεύει με την εκτεταμένη εξάντληση των υπόγειων υδάτων, την συρρίκνωση των δεξαμενών και των παγετώνων, την ρύπανση από τη γεωργία και την βιομηχανία και τις εντάσεις με το Πακιστάν και την Κίνα για τα κοινά ποτάμια. Παράλληλα, οι μουσώνες είναι ολοένα και πιο ασταθείς λόγω της κλιματικής αλλαγής. Σύμφωνα με τις προβλέψεις η Ινδία θα βρίσκεται υπό σοβαρή πίεση νερού μέχρι το τέλος της δεκαετίας ενώ τον ίδιο κίνδυνο αντιμετωπίζουν η Τουρκία, το Ιράν, η Σαουδική Αραβία και η Νότια Αφρική.
Στην Ευρώπη, χώρες όπως η Ισπανία, η Ιταλία και η Γαλλία βρίσκονται στο «κόκκινο» με την ξηρασία να επιδεινώνει το πρόβλημα της λειψυδρίας. Στην Ισπανία, η ξηρασία και η προοπτική ενός ακόμη άνυδρου καλοκαιριού έχει προκαλέσει εντάσεις μεταξύ των πολιτών, των τοπικών αρχών και των τουριστών ενώ επαγγελματικές οργανώσεις κάνουν λόγο για άνιση μεταχείριση. Πριν από λίγες ημέρες, η αριστερή περιφερειακή κυβέρνηση στην Καταλονία επέβαλε για πρώτη φορά όρια στη χρήση νερού στα ξενοδοχεία, καθώς η περιοχή αντιμετωπίζει την χειρότερη ξηρασία των τελευταίων 100 ετών. Στην Βαρκελώνη τα ξενοδοχεία θα περιορίζονται στη χρήση 100 λίτρων νερού ανά κρεβάτι ξενοδοχείου την ημέρα, στο ίδιο επίπεδο με τους κατοίκους της περιοχής.
Η Ανδαλουσία επιτρέπει την πλήρωση των πισινών στα ξενοδοχεία, στις δημόσιες και αθλητικές εγκαταστάσεις ενώ έχει απαγορεύσει την χρήση νερού στις πισίνες των ιδιωτικών κατοικιών, ένα μέτρο που οι ντόπιοι θεωρούν άδικο ενώ έχει εγείρει και αντιδράσεις από την πλευρά ορισμένων επαγγελματικών κλάδων (συντηρητές πισίνας, κηπουροί κλπ).
Η λειψυδρία πυροδοτεί συγκρούσεις και ενθαρρύνει τη μετανάστευση
Η λειψυδρία δεν αποτελεί φαινόμενο με τοπικές συνέπειες αλλά απειλεί την παγκόσμια ειρήνη και αυξάνει τα μεταναστευτικά ρεύματα σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του ΟΗΕ. Η επιδεινούμενη κρίση του νερού πυροδοτεί περισσότερες συγκρούσεις και συμβάλλει στην αστάθεια ενώ η έλλειψη ασφάλειας στην παροχή νερού ενισχύει την άτακτη και αναγκαστική μετανάστευση με σημαντικές κοινωνικές συνέπειες. Τουλάχιστον το 10% της παγκόσμιας μετανάστευσης συνδέεται με την έλλειψη νερού ενώ σχετική μελέτη για την Σομαλία αναφέρει 200% έκρηξη των φαινομένων βίας ως αποτέλεσμα των εκτοπίσεων.
Οι φτωχότερες χώρες αποτελούν τα μεγάλα θύματα της έλλειψης νερού. Η έκθεση του ΟΗΕ υπολόγισε ότι θα κόστιζε 114 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως για την παροχή ασφαλούς πόσιμου νερού, αποχέτευσης και υγιεινής σε 140 χώρες χαμηλού έως μεσαίου εισοδήματος.
Πάνω από το 60% των συνολικών πόρων γλυκού νερού κατανέμονται σε δύο ή περισσότερες χώρες, συμπεριλαμβανομένων μεγάλων ποταμών όπως ο Ρήνος και ο Δούναβης στην Ευρώπη, ο Μεκόνγκ στην Ασία, ο Νείλος στην Αφρική και ο Αμαζόνιος στη Νότια Αμερική. Και ενώ 153 χώρες μοιράζονται υδάτινους πόρους, μόνο 24 έχουν υπογράψει συμφωνίες συνεργασίας που καλύπτουν το νερό ως κοινόχρηστο πόρο.
