Η θεσμοθέτηση, περιφρούρηση και διεύρυνση των Θαλάσσιων Προστατευόμενων Περιοχών (ΘΠΠ) της Ελλάδας κολλάει σε καθυστερήσεις και γραφειοκρατικές διαδικασίες ενώ η χρηματοδότηση αποτελεί μια ακόμη πρόκληση για την επίτευξη του στόχου 30x30. Πρόκειται για έναν στόχο ο οποίος ορίζει ότι μέχρι το 2030, με πρωτοβουλία όλων των κρατών, το 30% της των ωκεανών και των θαλασσών του πλανήτη θα πρέπει να τεθούν σε ένα πλαίσιο προστασίας. Στην Ελλάδα έχουν ενταχθεί στο δίκτυο Natura 2000, με αμιγώς επιστημονικά κριτήρια, 174 θαλάσσιες περιοχές που καλύπτουν περίπου το 18% των θαλασσών μας. Ωστόσο, σύμφωνα με στοιχεία της WWF, σήμερα, μόνο 12 από τις συνολικά 174 θαλάσσιες περιοχές καλύπτονται από κάποιο καθεστώς προστασίας, δηλαδή μόλις το 3,4%.
Η πρωτοβουλία για τις ΘΠΠ θεωρείται κομβικής σημασίας για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης καθώς οι ωκεανοί και οι θάλασσες, μόνο τα τελευταία δέκα χρόνια, έχουν δεσμεύσει το 23% των εκπομπών που προέρχονται από ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Πέραν της σημασίας τους για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και την προστασία ειδών και οικοτόπων, οι ΘΠΠ συμβάλουν στη διατήρηση της επισιτιστικής ασφάλειας μέσω της ανάκαμψης των ιχθυοαποθεμάτων, ενώ οι ευκαιρίες για ήπιες τουριστικές δραστηριότητες συμβάλλουν στη στήριξη του τουριστικού κλάδου και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Παρ’ όλα αυτά, η χώρα μας προχωρά με βραδείς ρυθμούς στη διεύρυνση του δικτύου ΘΠΠ και στην αποτελεσματική διαχείρισή τους, δύο θέματα που θίχτηκαν σε ημερίδα που διοργάνωσαν η WWF και το γραφείο της Greenpeace στην Αθήνα.
Ήδη για το ζήτημα της διαχείρισης των ελληνικών ΘΠΠ έχει δημοσιευθεί η έκθεση αξιολόγησης της κατάστασης των περιοχών αυτών που δημοσίευσαν πρόσφατα 9 περιβαλλοντικοί οργανισμοί, σύμφωνα με την οποία εντοπίζονται σοβαρά κενά σε κρίσιμα πεδία για την αποτελεσματική προστασία των ΘΠΠ. Τα σοβαρά αυτά κενά πηγάζουν από «την αδικαιολόγητη καθυστέρηση εκ μέρους του ΥΠΕΝ, θέσπισης των αναγκαίων προεδρικών διαταγμάτων (ΠΔ) και των σχεδίων διαχείρισης (ΣΔ) για όλες τις ΘΠΠ της χώρας», όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά. Στο πλαίσιο αυτό, έχουν διατυπωθεί συγκεκριμένες προτάσεις, οι οποίες συνοψίστηκαν στο πλαίσιο της πρόσφατης εκδήλωσης παρουσία εκπροσώπων της ΕΕ και του ΥΠΕΝ.
Τι προτείνουν οι φορείς προκειμένου να υλοποιηθεί ο στόχος για τις Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές
Ως βασικός πυλώνας για να "ξεκλειδώσει" η δράση για τις ΘΠΠ θεωρείται η ολοκλήρωση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού. Περαιτέρω ως δράσεις προτεραιότητας σε επίπεδο νομοθεσίας και διαχείρισης αναδείχθηκαν από τους φορείς η ολοκλήρωση του έργου των Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών και άμεση θεσμική θωράκιση των ΘΠΠ μέσω της έκδοσης προεδρικών διαταγμάτων και σχεδίων διαχείρισης που θα περιλαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα διατήρησης σε εναρμόνιση με τις οικολογικές ανάγκες των περιοχών και τους στόχους διατήρησης, όπως απαιτεί η οδηγία 92/43/ΕΟΚ. Παράλληλα, προτάθηκε η δημιουργία και εφαρμογή Εθνικού Συστήματος παρακολούθησης της κατάστασης διατήρησης των προστατευτέων αντικειμένων εντός όλων των ΘΠΠ με συστηματικό τρόπο και με κοινό πρωτόκολλο από τον ΟΦΥΠΕΚΑ/ΜΔΠΠ καθώς και η συστηματοποίηση των διαδικασιών για την αξιολόγηση της εφαρμογής των διαχειριστικών δράσεων από τις ΜΔΠΠ για να ενισχυθεί η δυνατότητα προσαρμοστικής διαχείρισης και θέσπιση μεθοδολογίας για την αξιολόγηση των ΜΔΠΠ και της διαχείριση των ΘΠΠ (εφαρμογή άρθρου 39 του ν. 4685/2020). Στο ίδιο πλαίσιο, και προς ενίσχυση των προτάσεων της σχετικής έκθεσης, οι συμμετέχοντες στην ημερίδα τόνισαν την ανάγκη συστηματοποίησης της περιβαλλοντικής ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των τοπικών κοινωνιών και επισκεπτών με στοχευμένες δράσεις από όλες τις ΜΔΠΠ.
Σε επίπεδο πόρων και χρηματοδότησης έχουν προταθεί η ενίσχυση της στελέχωσης του ΟΦΥΠΕΚΑ και των ΜΔΠΠ με το απαιτούμενο μόνιμο προσωπικό προκειμένου να ανταποκριθούν αποτελεσματικά στις ανάγκες προστασίας των προστατευτέων αντικειμένων και διαχείρισης του δικτύου των ΘΠΠ, η επίσπευση της σύστασης και ουσιαστικής λειτουργίας των τοπικών επιτροπών διαχείρισης στο σύνολο των ΜΔΠΠ και η ενίσχυση του συντονισμού και συνεργασίας μεταξύ συναρμόδιων Υπουργείων και αρχών μέσω της σύναψης μνημονίων συνεργασίας ή άλλων μέσων (π.χ. θεματικών διυπουργικών επιτροπών).
Τέλος, όσον αφορά στο χρηματοδοτικό σκέλος, επισημάνθηκαν η ανάγκη καταγραφής των χρηματοδοτικών αναγκών και των απαιτούμενων πόρων και υπολογισμού του κόστους λειτουργίας των ΘΠΠ με παράλληλο σχεδιασμό για την εξασφάλιση της βιωσιμότητάς τους και της εξασφάλισης της συνέχειας της χρηματοδότησής τους. Η έκθεση υπογραμμίζει τη χρησιμότητα της αξιοποίησης των διαθέσιμων πόρων έναντι των υλοποιηθεισών διαχειριστικών δράσεων για να ενισχυθεί η ορθή και αποτελεσματική κατανομή τους και διαμόρφωσης σχεδίου οικονομικής βιωσιμότητας για τη λειτουργία των ΘΠΠ συμπεριλαμβανομένης της διερεύνηση της δυνατότητας αξιοποίησης εναλλακτικών πόρων από τις ΜΔΠΠ όπως π.χ. από τη θέσπιση εισιτηρίου, τουριστικού τέλους κ.α.
