Κάτω από τη γη, σε υπόγεια τούνελ, στον αιγιαλό, σε κοινή θέα ή σε κλειστούς χώρους προβάλλουν αυθαίρετες κατασκευές στις ναυαρχίδες του ελληνικού τουρισμού, τη Σαντορίνη και τη Μύκονο. Φυσικά, για όλες αυτές τις παρατυπίες δεν ευθύνονται μόνο οι ιδιοκτήτες καθώς το θεσμικό πλαίσιο, ειδικά στη Σαντορίνη, χαρακτηριζόταν εδώ και χρόνια από ασάφεια ενώ οι πολεοδομικές υπηρεσίες ήταν υποστελεχωμένες, με αποτέλεσμα να επικρατεί και να συντηρείται η χωρική αταξία.
Ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Θόδωρος Σκυλακάκης, δηλώνει ότι τα αυθαίρετα θα κατεδαφίζονται ενώ στη δημοσιότητα δόθηκαν την Τετάρτη και τα ευρήματα από τους πρόσφατους επιτόπιους ελέγχους που διενεργούν οι επιθεωρητές και ελεγκτές του ΥΠΕΝ και της Οικονομικής Αστυνομίας που έχουν εγκατασταθεί στη Μύκονο. Κάνοντας χρήση όλων των διαθέσιμων εργαλείων όπως είναι η φωτογραφική απεικόνιση με τη χρήση drones και δορυφορικών φωτογραφιών, οι επιθεωρητές διενεργούν ελέγχους ενώ σε δεύτερη φάση, εφόσον διαπιστωθούν αυθαίρετες κατασκευές, θα ακολουθείται η διαδικασία που επιβάλλει κατεδάφιση της αυθαίρετης κατασκευής από τον ιδιοκτήτη ή τις αρμόδιες Αρχές σε περίπτωση που δεν το πράξει ο ίδιος (με όποια επιπλέον οικονομική επιβάρυνση αυτό συνεπάγεται) ενώ, κατά περίπτωση, θα επιβάλλονται πρόστιμα και κυρώσεις.
Τα νησιά του Αιγαίου, ειδικά εκείνα που καταγράφουν τη μεγαλύτερη τουριστική κίνηση όπως είναι η Μύκονος και η Σαντορίνη, χαρακτηρίζονται από έντονη οικοδομική δραστηριότητα ενώ παρατηρούνται φαινόμενα υπερδόμησης ακόμη και σε ασταθή εδάφη ή προστατευόμενες περιοχές. Το θέμα της Μυκόνου έχει ήδη μπει σε τροχιά παρακολούθησης και την προηγούμενη διετία πραγματοποιήθηκαν ανάλογοι έλεγχοι και γκρεμίστηκαν αυθαίρετες κατασκευές. Η Σαντορίνη παρουσιάζει ένα πιο σύνθετο περιβάλλον και τα ζητήματα των πολεοδομικών παρεκκλίσεων φαινόταν ότι είχαν μπει σε δεύτερη μοίρα ώσπου η σεισμική δραστηριότητα που καταγράφεται τις τελευταίες ημέρες «ταρακούνησε» ένα κατεστημένο το οποίο τόσο οι τοπικές Αρχές όσο και κάτοικοι έχουν καταγγείλει επανειλημμένως.
Πώς ακριβώς όμως αυθαιρετούν οι ιδιοκτήτες των επίμαχων ακινήτων;
Τα υπόγεια τούνελ, τα υπόσκαφα και οι φράχτες στον αιγιαλό
Η αυθαιρεσία και οι παρεμβάσεις στο φυσικό και δομημένο περιβάλλον στα ελληνικά νησιά έχει πολλά «πρόσωπα» και εκδηλώνεται άλλες φορές με υπόγεια τούνελ και άλλες με υπόσκαφες κατασκευές και κτίρια πάνω σε σαθρό έδαφος. Για παράδειγμα, στη Μύκονο, διαπιστώθηκαν δεκάδες τετραγωνικά αυθαίρετης δόμησης σε κτίρια σε εκτός σχεδίου περιοχές που προορίζονται για κατοικίες ενώ στην παραλία «Πλατύς Γιαλός» εντός του αιγιαλού εντοπίστηκε επίστρωση από γκρο μπετόν η οποία είχε επικάλυψη με άμμο. Σε άλλη κατοικία εντοπίστηκαν εκβραχισμοί περί τα 1.500 κ.μ. και γενικότερα επεμβάσεις στο φυσικό έδαφος, οι οποίες δεν συμφωνούν με τα εγκεκριμένα σχέδια της αναθεωρημένης οικοδομικής άδειας, καθώς και κατασκευή ιδιωτικού δρόμου για την εξυπηρέτηση των αναγκών του έργου.
Παρατυπίες διαπιστώνονται και στο κέντρο της χώρας της Μυκόνου όπως είναι η περίπτωση κατασκευής ξύλινων υποστυλωμάτων χωρίς οικοδομική άδεια στην πλατεία «Μαντώ Μαυρογένους» για τα οποία θα εκδοθεί πρωτόκολλο κατεδάφισης και θα επιβληθούν πρόστιμα ανέγερσης και διατήρησης. Εκτός από τους ελέγχους των τελευταίων ημερών ενδεικτικά είναι και τα ευρήματα αντίστοιχων ελέγχων που ξεκίνησαν πριν από δύο χρόνια. Σε γνωστά εστιατόρια/μπαρ, ξενοδοχεία και παραλίες καταγράφτηκαν υπερβάσεις όπως: αυθαίρετες κατασκευές σε κλειστούς χώρους (με χρήση αποθήκης, μπαρ, τουαλέτας), πέργκολες, ξύλινοι τοίχοι που κλείνουν την πρόσβαση σε κοινόχρηστη παραλία, υπέρβαση αδειών σε ημιυπαίθριους χώρους, υπέρβαση ύψους κλπ.
Στο «χείλος του γκρεμού» όμως (κυριολεκτικά και μεταφορικά) βρίσκεται και η αυθαιρεσία στη Σαντορίνη. Οι σεισμοί στη Σαντορίνη επανέφεραν στο προσκήνιο την υπερδόμηση στην Καλντέρα, ένα φαινόμενο που δεν περιορίζεται μόνο στο στοιχείο της νομιμότητας αλλά θέτει και ζήτημα ασφάλειας της ανθρώπινης ζωής. Ενώ η οικοδομική δραστηριότητα είναι εν γένει διάχυτη στο νησί, η Καλντέρα χαρακτηρίζεται από υπερδόμηση. Στο Ημεροβίγλι και στη Θήρα η υφιστάμενη πυκνότητα δόμησης ανά κάτοικο ξεπερνά κατά πολύ το όριο που συναντάμε στα νησιά και οριοθετείται μεταξύ 40 και 80 τμ ανά κάτοικο (στο Ημεροβίγλι είναι 172,92 τμ ανά κάτοικο και στη Θήρα 175,55 τμ ανά κάτοικο!).
Το πρόβλημα δόμησης στη Σαντορίνη έχει δύο διαστάσεις. Η μία αφορά στην ιδιαίτερη μορφολογία και σύσταση του εδάφους και η άλλη στην ανθρωπογενή παρέμβαση. Από τη μία, υπάρχουν τα κτίρια που χτίστηκαν πριν από το 1990 χωρίς το σύγχρονο Αντισεισμικό Κανονισμό. Ειδικά εκείνα που βρίσκονται σε σημεία όπου το έδαφος έχει κλίση έχουν μεγαλύτερο σεισμικό φορτίο ενώ επίφοβα είναι και τα υπόσκαφα που έχουν χτιστεί σε έδαφος που δεν έχει μελετηθεί σωστά (και συχνά φέρουν κατασκευές πάνω από αυτά σε ύψος που επίσης δεν έχει μελετηθεί σωστά με αποτέλεσμα να επιβαρύνεται το κτίσμα) ενώ σε πολλά σημεία του νησιού το έδαφος είναι σαθρό λόγω του πορώδους και έχει περιορισμένη αντοχή.
Πολλές περιοχές του νησιού χαρακτηρίζονται από μεγάλες κλίσεις στα πρανή οι οποίες ευνοούν τις κατολισθήσεις, μία παράμετρος που γίνεται ιδιαίτερα αισθητή τις τελευταίες ημέρες λόγω των σεισμών. Όσον αφορά στα νεότερα κτίρια, παρατηρούνται ευφάνταστες παρατυπίες όπως το να έχει αγοράσει κάποιος οικόπεδο και να χτίζει σε περιοχή που δεν έχει θέα στην Καλντέρα και με τούνελ οι χρήστες να οδηγούνται στην άλλη πλευρά (εκείνη με τη θέα) και να απολαμβάνουν παροχές και εγκαταστάσεις για τις οποίες δεν υπήρχε πρόβλεψη.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των αρμόδιων φορέων, στην Καλντέρα, το ποσοστό αυθαίρετης δόμησης εξισώνεται ή ξεπερνά εκείνο τη νόμιμης δόμησης και το πρόβλημα έχει επανειλημμένως αναδειχθεί και από τις τοπικές αρχές και τον τοπικό πληθυσμό. Μάλιστα, η δημοτική αρχή έχει ζητήσει ακόμη πιο αυστηρούς περιορισμούς στο Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο Θήρας (ΕΠΣ), το οποίο περιορίζει τη δόμηση στο 12% του νησιού για τις κατοικίες και στο 4,9% για τουριστικές εγκαταστάσεις ενώ στην Καλντέρα ήδη από πέρυσι το Νοέμβριο με ειδική ρύθμιση του ΥΠΕΝ έχει ανασταλεί η έκδοση οικοδομικών αδειών έως το τέλος του 2025 οπότε και υπολογίζεται ότι θα ολοκληρωθεί το ΕΠΣ.
Παρά το γεγονός ότι πρόθεση του ΥΠΕΝ είναι να εντατικοποιηθούν οι έλεγχοι στα νησιά και στις επίμαχες περιοχές, οι αυθαιρεσίες φαίνεται πως παίρνουν παράταση ζωής ειδικά στη Σαντορίνη και τα γύρω νησιά καθώς όπως καταγγέλλουν οι κάτοικοι και τοπικοί παράγοντες, οι αρμόδιες υπηρεσίες είναι υποστελεχωμένες. Σε κάθε περίπτωση, ο υπουργός ΠΕΝ έχει επισημάνει ξεκάθαρα ότι τα αυθαίρετα θα κατεδαφίζονται και ότι έχει ενεργοποιηθεί ένας πολύπλευρος μηχανισμός (drones, δορυφορικές λήψεις κλπ) ενώ η πρόβλεψη για ηλεκτρονικές καταγγελίες και η ολοκλήρωση του ΕΠΣ, το οποίο προσδοκία είναι να δώσει τέλος στην ασάφεια και θα περιορίσει το χώρο για παρεκκλίσεις, αναμένεται να περιχαρακώσουν την αυθαίρετη δόμηση.
