Σε παλαιότερο άρθρο μας (περιοδικό Μάνη, τχ. 38, Ιαν- Μάρτιος 2009, σελ. 24-26) για την αναπτυξιακή στρατηγική στη Μάνη με βάση τα στοιχεία των συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων κατά το 2ο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης (2000-2006), είχαμε διαπιστώσει ότι: α) Οι νομαρχίες της Αρκαδίας και της Μεσσηνίας είχαν θετικό δείκτη εύνοιας/ επίδοσης, δηλ. η χρηματοδοτική βαρύτητά τους ήταν μεγαλύτερη από την πληθυσμιακή τους ενώ οι νομαρχίες Λακωνίας και Κορινθίας είχαν αρνητικό δείκτη εύνοιας/ επίδοσης, δηλ. η χρηματοδοτική βαρύτητά τους ήταν υποδεέστερη της πληθυσμιακής τους στο επίπεδο της Περιφέρειας, β) Οι περισσότεροι Δήμοι της Λακωνίας χαρακτηρίζονταν από αρνητικό δείκτη εύνοιας/ επίδοσης, γ) Οι μεγαλύτερες ενδο-νομαρχιακές αποκλίσεις καταγράφονταν στη Λακωνία όπου ο Δήμος Ζάρακα είχε την καλύτερη επίδοση (4417 ευρώ ανά κάτοικο) και ο Δήμος Ανατολικής Μάνης είχε τη χαμηλότερη επίδοση (63 ευρώ ανά κάτοικο) και δ) Η Μάνη χαρακτηριζόταν από μια σημαντική πόλωση μεταξύ των Δήμων της, αντανάκλαση του χάσματος μεταξύ Έξω (Μεσσηνιακής) Μάνης και της Λακωνικής Μάνης όπου οι Δήμοι Αβίας και Λεύκτρου είχαν θετικό δείκτη επίδοσης ενώ οι Δήμοι Οιτύλου, Γυθείου και Ανατολικής Μάνης είχαν αρνητικό δείκτη.
Οι Δήμοι της Λακωνικής Μάνης με το 58% του συνολικού πληθυσμού της Μάνης συγκέντρωναν μόλις το 24% των ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων ενώ η Μεσσηνιακή Μάνη με το 42% του πληθυσμού συγκέντρωνε το 76% των σχετικών χρηματοδοτήσεων. Η μειονεκτική κατάσταση της Μάνης συσχετιζόταν σε μια αρνητική μεροληψία παραγνώρισης της Μάνης, αστοχίες της Κεντρικής και Περιφερειακής Διοίκησης στην κατανομή δημόσιων επενδυτικών πόρων αλλά και στην αδυναμία των ίδιων των τοπικών οργανισμών αυτοδιοίκησης να παρακολουθήσουν, να αξιολογήσουν και να συμμετέχουν στη γενικότερη αναπτυξιακή προσπάθεια, της οποίας κύριο εργαλείο ήταν και είναι τα ευρωπαϊκά συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα.
Η αναπτυξιακή έρημος στη Μάνη διαπιστωνόταν και από τους κατοίκους και επισκέπτες της αφού δεν καταγραφόταν αξιοσημείωτη τουριστική ανάπτυξη, οι υποδομές πρόσβασης παρέμεναν σε κάκιστη κατάσταση, οι λιμενικές εγκαταστάσεις ιδιαίτερα προβληματικές, οι παραδοσιακοί οικισμοί κινδύνευαν με κατάρρευση, σημαντικά έργα υποδομών όπως ο βιολογικός καθαρισμός έλλειπαν, αστικές αναπλάσεις στο Γύθειο δεν υπήρχαν, ακόμα και ένα πολιτιστικό κέντρο στην πρωτεύουσα της Μάνης δεν ήταν δεδομένο. Σήμερα έχουμε στη διάθεσή μας τα στοιχεία (ποσοτικά-χρηματοοικονομικά) για τα συγχρηματοδοτούμενα έργα της περιόδου 2007-2013 (ΕΣΠΑ) και μπορούμε με συστηματικό τρόπο να ερευνήσουμε τυχόν διατήρηση ή ανατροπή της τάσης της περιόδου 2000-2006 τόσο για τη Λακωνία σε σχέση με τη λοιπή Περιφέρεια Πελοποννήσου όσο και για τους Δήμους της Μάνης. Η ανάλυση αυτή αποκτά ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον λόγω των μεταβολών που επέφερε ο Καλλικράτης στη συγκρότηση της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας αυτοδιοίκησης.
Σε επίπεδο νομών της Περιφέρειας Πελοποννήσου (βλ. Πίνακας 1), η Λακωνία κατέλαβε την 2η υψηλότερη θέση σε χρηματοδοτική βαρύτητα αφού συγκέντρωσε το 30,4% των πόρων μετά τη Μεσσηνία με 34,1%. Η δε επίδοση της Λακωνίας (χρηματοδοτική βαρύτητα ως ποσοστό της πληθυσμιακής βαρύτητας) ανήλθε στο 197% την περίοδο 2007-2013 έναντι 74,6% την περίοδο 2000-2006, στοιχείο που την κατατάσσει στην υψηλότερη θέση μεταξύ των νομών της Πελοποννήσου. Πρόκειται για την πρώτη αναπτυξιακή ανατροπή που δείχνουν τα στοιχεία της περιόδου 2007-2013 στην Πελοπόννησο. Με άλλα λόγια, οι ευρωπαϊκοί συγχρηματοδοτούμενοι πόροι στη Λακωνία την περίοδο 2007-2013 ανήλθαν στα 1460 ευρώ ανά μόνιμο κάτοικο έναντι 305 ευρώ την περίοδο 2000-2006.
Πηγή: Ίδια επεξεργασία στοιχείων ΕΣΠΑ
Σε επίπεδο Δήμων της Περιφέρειας Πελοποννήσου (βλ. Πίνακας 2), η Λακωνία χαρακτηρίζεται την περίοδο 2007-2013 από τις υψηλότερες επιδόσεις. Στη Λακωνία βρίσκεται ο Δήμος με την υψηλότερη επίδοση σε ολόκληρη την Πελοπόννησο (ο Δήμος Ανατολικής Μάνης με δείκτη επίδοσης 320% και 2372 ευρώ ανά κάτοικο), ενώ οι λοιποί Δήμοι της (με εξαίρεση την Ελαφόνησο) παρουσιάζουν από τους υψηλότερους δείκτες επίδοσης (ο Δήμος Μονεμβασίας την 4η υψηλότερη επίδοση και οι Δήμοι Σπάρτης και Ευρώτα την 8η και 9η υψηλότερη επίδοση αντίστοιχα). Την περίοδο 2000-2006, οι Δήμοι της Λακωνίας (με εξαίρεση τον Δήμο Ζάρακα), είχαν αρνητικές επιδόσεις και συγκριτικά τις χαμηλότερες σε όλη την Πελοπόννησο. Για παράδειγμα, ο Δήμος Γυθείου είχε δείκτη επίδοσης 6%, δηλ. η χρηματοδοτική βαρύτητά του αντιπροσώπευες μόλις το 6% της πληθυσμιακής βαρύτητάς του και ο Δήμος Ανατολικής Μάνης είχε αντίστοιχο δείκτη 21%. Με άλλα λόγια, ολόκληρη την περίοδο 2000-2006, οι κατά κεφαλή συγχρηματοδοτούμενοι πόροι στην Ανατολική Μάνη ήταν 17 ευρώ και στο Γύθειο ήταν 10 ευρώ. Τα ανωτέρω διαχρονικά στοιχεία μαρτυρούν την δεύτερη αναπτυξιακή ανατροπή στην Πελοπόννησο και αφορά τις επιδόσεις των Δήμων της Λακωνίας!
Σε επίπεδο Μάνης (βλ. Διαγράμματα 1 και 2), καταγράφεται η τρίτη αναπτυξιακή ανατροπή στην Πελοπόννησο και αφορά τις επιδόσεις της Δυτικής και της Ανατολικής Μάνης. Ενώ την περίοδο 2000-2006, οι Δήμοι της Δυτικής Μάνης (Αβίας, Λεύκτρου) κατέγραψαν δείκτη επίδοσης 209%, την περίοδο 2007-2013 σημείωσαν κατακόρυφη πτώση στην επίδοσή τους με δείκτη 62,9% (Δήμος Δυτικής Μάνης). Αντιστοίχως, οι Δήμοι της Ανατολικής Μάνης (Οιτύλου, Γυθείου, Σμήνους) παρουσίασαν εντυπωσιακή άνοδο της επίδοσής τους από 35,7% την περίοδο 2000-2006 στο 121,9% την περίοδο 2007-2013 (βλ. Διάγραμμα 1).
Πηγή: Ίδια επεξεργασία στοιχείων ΚΠΣ & ΕΣΠΑ
Με κριτήριο την συγκέντρωση συγχρηματοδοτούμενων πόρων, ο Δήμος Ανατολικής Μάνης συγκέντρωσε 2101 ευρώ ανά μόνιμο κάτοικο έναντι 1084 ευρώ στο Δήμο Δυτικής Μάνης, δηλαδή διπλάσια επίδοση όταν την περίοδο 2000-2006, οι πόροι των Δήμων της Δυτικής Μάνης ήταν εννεαπλάσιοι των αντίστοιχων της Ανατολικής Μάνης (βλ. Διάγραμμα 2). Με βάση αυτά τα στοιχεία, η αναπτυξιακή ανατροπή σε επίπεδο Μάνης αφορά ουσιαστικά την ανατροπή της σχέσης Δυτικής- Ανατολικής Μάνης, με την Ανατολική Μάνη να συγκεντρώνει πια το 76% των συγχρηματοδοτούμενων πόρων στο σύνολο της Μάνης!
Πηγή: Ίδια επεξεργασία στοιχείων ΚΠΣ & ΕΣΠΑ
Η αναπτυξιακή ανατροπή υπέρ της Μάνης, και ειδικότερα της Ανατολικής Μάνης είναι ακόμα πιο εμφανής σε επίπεδο νομού Λακωνίας. Ο Δήμος Ανατολικής Μάνης από την αρνητική επίδοση του 32% την περίοδο 2000-2006 (δηλ. τη συγκέντρωση μόλις 32% των πόρων που θα αναλογούσαν στον πληθυσμό του) έφτασε στην επίδοση του 162% την περίοδο 2007-2013, αφήνοντας πίσω του τον Δήμο Μονεμβασίας (113%), τον Δήμο Σπάρτης (83,7%), τον Δήμο Ευρώτα (73,8%) και τον Δήμο Ελαφονήσου (45,4%)! Ο Δήμος Ανατολικής Μάνης είναι ουσιαστικά ο αναπτυξιακός πρωταθλητής της Λακωνίας και της Πελοποννήσου την περίοδο 2007-2013 με κριτήριο τους ευρωπαϊκούς συγχρηματοδοτούμενους πόρους.
Η αναπτυξιακή ανατροπή στην Ανατολική Μάνη αποτυπώνεται στα έργα οδοποιίας, ύδρευσης, αποχέτευσης, επεξεργασίας λυμάτων, λιμενικών εγκαταστάσεων, αναβάθμισης αστικών χώρων και πεζοδρομήσεων, δημιουργίας πολιτιστικού κέντρου, τουριστικής αναβάθμισης, διοργάνωσης εκδηλώσεων με υπερτοπικό χαρακτήρα αλλά και αυξημένης συμμετοχής των ιδιωτών/επιτηδευματιών σε ενισχύσεις από ευρωπαϊκά προγράμματα. Η διαχρονική καχεξία δημοσίων επενδύσεων στην περιοχή έχει ανατραπεί, η Ανατολική Μάνη έχει αρχίσει να κλείνει σημαντικά ελλείμματα στην ποιότητα ζωής και να υπερβαίνει εμπόδια στην αναπτυξιακή δυναμική της. Η ιδιοτυπία, το τοπίο της και η κλίμακά της πρέπει να διαφυλαχθούν με έξυπνο και ευέλικτο τρόπο, καθιστώντας την κέντρο ενός δικτύου πολιτισμού, τουρισμού και παραδοσιακών απασχολήσεων της ευρύτερης περιοχής, ιδιαίτερα στον πρωτογενή τομέα.
Η Μάνη αποτελεί ισχυρό υλικό και άυλο πολιτιστικό στοιχείο, ως τέτοιο πρέπει να αναγνωριστεί σε εθνικό και διεθνές επίπεδο και να διασφαλιστεί η προστασία και η δημογραφική της συντήρηση. Η μοναδικότητα της Μάνης είναι τοπολογική και άυλη πολιτισμική, και αποτελεί αναπτυξιακό πόρο με τεράστια δυναμική. Η τρέχουσα προγραμματική περίοδος 2014-2020 και οι λοιπές δημόσιες επενδυτικές πολιτικές προσφέρουν ευκαιρίες για διατήρηση της αναπτυξιακής δυναμικής της Μάνης αλλά απαιτείται στρατηγικό πλαίσιο για την αειφορία και την διατήρηση της ιδιαίτερης ταυτότητάς της.
