H απόφαση του ΣτΕ σχετικά με την αντισυνταγματικότητα του ΕΦΚΑ αλλά και των εισφορών που πληρώνουν οι ελεύθεροι επαγγελματίες έφερε στο προσκήνιο εκ νέου τη συζήτηση για το ασφαλιστικό.
Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ διαφήμισε τον νόμο Κατρούγκαλου ως την ουσιαστική μεταρρύθμιση. Τη μεταρρύθμιση που κανείς δε θα τολμούσε να εφαρμόσει και που θα έλυνε το πρόβλημα άπαξ και δια παντός.
Σήμερα- δυο χρόνια μετά- το ΣτΕ έκρινε αντισυνταγματικές βασικές προβλέψεις του νόμου, η λειτουργική ενοποίηση είναι μόνο στα χαρτιά, τα συστήματα δε λειτουργούν ικανοποιητικά καθυστερώντας τους οριστικούς υπολογισμούς συντάξεων και συνεχώς δίνονται παρατάσεις πληρωμής.
Καταλαβαίνει κανείς ότι μιλάμε για μια δυσλειτουργική εικόνα που χρήζει αναδόμησης.
Σε πρόσφατη μελέτη μας με τους καθηγητές κκ Χριστοδουλάκη και Νεκτάριο προτείναμε ένα ασφαλιστικό τριών πυλώνων με νοητή κεφαλαιοποίηση στον πρώτο διανεμητικό πυλώνα (κύρια σύνταξη), πραγματική κεφαλαιοποίηση στον δεύτερο (επικουρική) και προαιρετική ασφάλιση στον τρίτο πυλώνα. Ταυτόχρονα προτείναμε τη μείωση των εισφορών του πρώτου πυλώνα κατά 8%, από το σημερινό 20% στο 12%.
Η εφαρμογή αυτών των προτάσεων θα σήμαινε αύξηση της απασχόλησης κατά 350.000 θέσεις εργασίας και μείωση σε βάθος χρόνου της ανεργίας στο 7% από το 14%, ποσοστό που δε θα βελτιωθεί αν συνεχίσουμε στην ίδια με τη σημερινή πορεία.
Μετά την απόφαση του ΣτΕ -απόφαση που ακόμη περιμένουμε τη δημοσιοποίησή της- ξεκίνησα κύκλο συναντήσεων με φορείς που εκπροσωπούν ελεύθερους επαγγελματίες και αυτοαπασχολούμενους. Δικηγόροι, μηχανικοί, γιατροί, φαρμακοποιοί, έμποροι αναμένουν την αντίδραση της κυβέρνησης καθώς θα τροποποιηθούν και πάλι οι ασφαλιστικές υποχρεώσεις τους.
Η εικόνα που έχω σχηματίσει μετά και τις πρώτες τουλάχιστον συναντήσεις είναι σε γενικές γραμμές κοινή για όλους.
- Η πλήρης εξίσωση όλων είναι αντισυνταγματική καθώς δεν αναγνωρίζει τις μεταξύ τους διαφορές. Πχ οι μισθωτοί βγαίνοντας στη σύνταξη ζουν από αυτή και μόνο, ενώ κάποιες ομάδες ελευθέρων επαγγελματιών έχουν δημιουργήσει μια επιχείρηση με αξία την οποία μπορούν να μεταβιβάσουν συμπληρώνοντας το εισόδημά τους.
- Από την άλλη, πολλές ομάδες επαγγελματιών εναλλάσσουν κατά τον εργασιακό τους βίο την εξαρτημένη με την ανεξάρτητη εργασία. Για αυτές τις ομάδες δε νοείται να μετακινούνται από φορέα σε φορέα. Συνεπώς, η όποια διευθέτηση θα πρέπει να αναγνωρίζει την πολύπλοκή φύση της σύγχρονης εργασίας.
- Η αντισυνταγματικότητα της μετατροπής των εισφορών σε φόρους δεν στηρίζεται βασικά στη στενότερη σύνδεσή τους με το εισόδημα αλλά στην αποσύνδεσή τους από τη σύνταξη που ο ασφαλισμένος δικαιούται. Αυτό το γεγονός δυναμιτίζει το σημερινό σύστημα και είναι, κατά την άποψή μου, ο βασικός λόγος αποτυχίας του.
- Οι εισφορές και οι φόροι δε μπορούν να ξεπερνούν το 50% του εισοδήματος των επαγγελματιών. Σύμφωνα και με απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ποσοστό άνω του 50% συνιστά δήμευση.
Η αναμόρφωση του ΕΦΚΑ αλλά και του ασφαλιστικού συστήματος εν συνόλω αποτελεί μονόδρομο. Η κυβέρνηση θα έπρεπε να αξιοποιήσει την ευκαιρία που της δίνεται με την απόφαση του ΣτΕ προς αυτή την κατεύθυνση. Δυστυχώς, το πιθανότερο είναι να δούμε μπαλώματα και διευθετήσεις που θα παρακάμπτουν το σκεπτικό του ΣτΕ ώστε να ξεπεραστεί προσωρινά το πρόβλημα.
Ποια είναι η πρότασή μου προς την κυβέρνηση;
Πρώτον, να αξιοποιήσει το ολιστικό αναπτυξιακό σχέδιο για να αναμορφώσει το ασφαλιστικό σύμφωνα με την πρόταση που έχουμε κάνει ή κάποια παρεμφερή αυτής. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να μειωθούν τα ασφαλιστικά βάρη και να συνδεθεί ξανά το ύψος της σύνταξης με τις παρακρατούμενες εισφορές. Ακόμη, να εντοπιστούν οι ιδιαιτερότητες των διαφόρων κλάδων και να ληφθούν υπόψη στις διάφορες ασφαλιστικές παραμέτρους (ύψος εισφορών, προαιρετικότητα κάποιων πυλώνων κτλ.)
Δεύτερον, να γίνει εκστρατεία ενημέρωσης ώστε κάθε πολίτης να καταλάβει τη λειτουργία του ασφαλιστικού συστήματος. Θα πρέπει ο καθένας να είναι σε θέση να καταλάβει πόσα του παρακρατούνται κάθε μήνα από το εισόδημά του και γιατί. Σήμερα ο μέσος Έλληνας νομίζει πως οι κρατήσεις είναι δικά του χρήματα όταν στο διανεμητικό σύστημα είναι χρήματα του συνταξιούχου του οποίου τη σύνταξη χρηματοδοτεί. Το έλλειμα ενημέρωσης εμποδίζει τη λήψη των σωστών αποφάσεων για το ασφαλιστικό μας σύστημα.
Τρίτον, να γίνει ουσιαστική και πραγματική ενοποίηση διαδικασιών, οργανογραμμάτων και λειτουργιών εντός του ΕΦΚΑ, κρατώντας τις ιδιαιτερότητες που είναι απαραίτητες.
Τέλος, να ενοποιηθεί η είσπραξη των ληξιπρόθεσμων με την εφορία ώστε να αποκτήσουμε αποτελεσματικότητα αλλά και μείωση του κόστους είσπραξης.
Είναι καιρός να ξεφύγουμε από τις κραυγές και τις κορώνες ένθεν και ένθεν και να στρωθούμε στη δουλειά. Είναι καιρός να αναδειχθούν οι δυνάμεις που πιστεύουν στη συναίνεση και τη σύνθεση και που είναι τόσο αναγκαίες για να πάει η χώρα μπροστά.
Ο καιρός γαρ εγγύς…
