Το Bitcoin σπάει όλα τα ρεκόρ, παρά τις ισχυρές προειδοποιήσεις πολλών ειδικών που φωνάζουν για μια ακόμη φούσκα, η οποία όταν θα σκάσει θα χάσουν πολλοί τα χρήματά τους. Όμως το Bitcoin μέχρι στιγμής τους έχει διαψεύσει και η τιμή του ανεβαίνει συνεχώς φθάνοντας ακόμη και τα 10.000 δολάρια, ενώ συνολικά η αγορά των κρυπτονομισμάτων εκτιμάται στα 300 δισ. δολάρια.
Δυστυχώς για πολλούς οι φούσκες είναι ξεκάθαρες μόνο όταν σκάνε. Η ιστορία της ανθρωπότητας είναι γεμάτη από μεγάλες οικονομικές πλάνες, από τις οποίες όσοι ασχολούνται με τον μαγικό κόσμο των επενδύσεων μπορούν να πάρουν χρήσιμα μαθήματα.
Το insider.gr καταγράφει πέντε από τις πιο σημαντικές φούσκες της ιστορίας. Η καθεμία με διαφορετική αφετηρία αλλά όλες με το ίδιο αποτέλεσμα: Την απώλεια των περιουσιών όσων πιάστηκαν στον… ύπνο.
Η φούσκα της Ολλανδικής Τουλίπας – 1637
Η φούσκα της Ολλανδικής Τουλίπας είναι μια από τις πρώτες καταγεγραμμένες οικονομικές φούσκες της ιστορίας, ενώ η τρέλα που έπιασε του Ολλανδούς του 17ου αιώνα για τους βολβούς τουλίπας παραμένει σε μεγάλο βαθμό ανεξήγητη μέχρι σήμερα.
Ήταν αρχές του 1600 και η τουλίπα είχε γίνει μόλις γνωστή στην Ευρώπη, αν και καλλιεργούταν για χρόνια στην Τουρκία και την Περσία. Το λουλούδι κέρδισε τις καρδιές των Ευρωπαίων και αυτό γιατί ήταν πολύ διαφορετικό από τα υπόλοιπα λουλούδια που είχαν συνηθίσει, καθώς οι τουλίπες είχαν πιο έντονα και συγκεντρωμένα χρώματα από τα τριαντάφυλλα και τα γαρύφαλλα.
Για περίπου 30 χρόνια οι βολβοί τουλίπας πωλούνταν σε υψηλές αλλά όχι εξωφρενικές τιμές, όμως το 1630 τα πάντα άλλαξαν στην Ολλανδία. Εκεί εμφανίστηκαν έμποροι που προωθούσαν το εμπόρευμα τους τόσο σε λάτρεις των λουλουδιών όσο και σε κερδοσκόπους, με αποτέλεσμα οι σπάνιοι βολβοί να γίνουν κάτι σαν σύμβολο κοινωνικής θέσης. Η ζήτηση ανέβαινε ραγδαία, αλλά η προσφορά έπεφτε. Και αυτό λόγω της ιδιαιτερότητας των συγκεκριμένων λουλουδιών: Χρειάζονται επτά χρόνια για να φυτρώσει μια τουλίπα απ’ έναν σπόρο και αν και οι βολβοί μπορούν να βγάλουν δύο ή τρία κλωνάρια, ο αρχικός βολβός πεθαίνει μέσα σε λίγα χρόνια.
Οι τιμές αυξάνονταν συνεχώς και εργαζόμενοι και αγρότες υποθήκευαν ότι είχαν και δεν είχαν για να συγκεντρώσουν χρήματα προκειμένου να ξεκινήσουν και αυτοί το εμπόριο τουλιπών. Μέχρι το 1636 η οποιαδήποτε τουλίπα, ακόμη και οι πιο κοινές πωλούνταν για πάρα πολλά χρήματα. Οι πιο ακριβές ανταλλασσόντουσαν με ολόκληρα αγροκτήματα.
Υπήρχε αγορά μελλοντικών συμβολαίων και οι ταβέρνες της Ολλανδίας γέμιζαν από εμπόρους τουλιπών. Η μανία της τουλίπας έφθασε στην κορυφή της τον χειμώνα του 1636 – 1637, όταν κάποιοι βολβοί μπορεί να άλλαζαν χέρια ακόμη και δέκα φορές την ημέρα.
Η φούσκα της τουλίπας έσκασε λίγο αργότερα και πολύ βίαια. Σε μια κατά τα άλλα συνηθισμένη δημοπρασία απλά δεν βρέθηκε κάποιος να αγοράσει τις τουλίπες. Μέσα σε λίγες ημέρες ο πανικός είχε καταλάβει όλη την χώρα και παρά τις προσπάθειες των εμπόρων η αγορά εξαφανίστηκε. Τα πανέμορφα λουλούδια πωλούνταν στο ένα εκατοστό των τιμών που είχαν πριν από λίγο καιρό.
Η φούσκα της South Sea Company – 1720
Τo 1720 η κυβέρνηση της Μεγάλης Βρετανίας έδωσε στην South Sea Company το αποκλειστικό δικαίωμα εμπορίου στις νότιες θάλασσες. Η εταιρεία επίσης εγγυόταν το δημόσιο χρέος της βρετανικής κυβέρνησης με επιτόκιο 5%. Οι επενδυτές ήθελαν σαν τρελοί να αγοράσουν μετοχές της εταιρείας με αποτέλεσμα, η τιμή τους να δεκαπλασιαστεί σχεδόν αμέσως. Και βέβαια η εταιρεία ήταν κάτι παραπάνω από χαρούμενη να καλύψει αυτή τη ζήτηση εκδίδοντας συνεχώς νέες μετοχές.
Η South Sea Company εξέδιδε νέες μετοχές για να χρηματοδοτήσει νέες επιχειρήσεις που υποσχόντουσαν αμύθητα πλούτη. Η πιο διάσημη από αυτές τις επιχειρήσεις είχε την περιγραφή: Για την διεξαγωγή μιας επιχειρήσης που θα έχει μεγάλα πλεονεκτήματα αλλά κανείς δεν πρέπει να γνωρίζει για το τι πρόκειται. Και όμως οι επενδυτές συνέχισαν να αγοράζουν.
Όταν, τελικά όλα κατέρρευσαν τα στελέχη της εταιρείας συνελήφθησαν, μέλη της κυβέρνησης έχασαν τις περιουσίες τους και οι αυτοκτονίες έγιναν καθημερινό φαινόμενο στην Βρετανία.
Η ιαπωνική φούσκα – 1989
Η φούσκα της Ιαπωνίας γιγαντώθηκε αμέσως μετά από την μεγάλη ύφεση της ιαπωνικής οικονομίας του 1986. Η κυβέρνηση και η Κεντρική Τράπεζα της χώρας είχαν ξεκινήσει ένα ευρύ πρόγραμμα οικονομικής και νομισματικής χαλάρωσης. Το γιεν ανέβαινε συνεχώς, το ίδιο και οι μετοχές με αποτέλεσμα ολοένα και περισσότεροι επενδυτές να στρέφονται εκεί.
Το πιο μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάστηκε στο ιαπωνικό real estate, όπου γινόταν πραγματική μάχη για ένα κομμάτι γης στο Τόκιο. Μάλιστα οι τιμές σε κάποιες περιοχές έφθασαν στα εξωφρενικά επίπεδα του 1 εκατ. δολαρίου ανά τετραγωνικό μέτρο. Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος αυτό αρκεί να αναφερθεί πως σε αυτή την τιμή το Αυτοκρατορικό Παλάτι στο Τόκιο άξιζε περισσότερα από όλα τα ακίνητα της Καλιφόρνια, η οποία σημειωτέον είναι η πιο μεγάλη πληθυσμιακά πολιτεία των ΗΠΑ. Τελικά μετά το σκάσιμο της φούσκας οι τιμές ισορρόπησαν σε επίπεδα 99% κάτω από την ακριβότερη τιμή που είχαν φθάσει.
Μια έκθεση της Τράπεζας της Ιαπωνίας εκτιμούσε ότι η φούσκα οφειλόταν στους εξής παράγοντες: Επιθετική πολιτική από τους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, απορρύθμιση της αγοράς, πιστωτική χαλάρωση, χαμηλή φορολογία στα ακίνητα και συγκέντρωση της επιχειρηματικής δραστηριότητας στο Τόκιο.
Η φούσκα των Dot-com – 2000
Ήταν η εποχή της εξάπλωσης του διαδικτύου. Οι υπολογιστές έμπαιναν σε κάθε σπίτι του δυτικού κόσμου και οι διαδικτυακές εταιρείες γιγαντωνόντουσαν μέρα με την ημέρα με τους επενδυτές στις ανεπτυγμένες αγορές να μην κοιτούν σχεδόν πουθενά αλλού. Στον NASDAQ, τον δείκτη του Χρηματιστηρίου της Νέας Υόρκης ο οποίος απαρτίζεται κυρίως από τεχνολογικές μετοχές, γινόταν «πάρτι» διαρκείας καθώς ολοένα και περισσότερες εταιρείες έμπαιναν στο χρηματιστήριο.
Εκείνη την εποχή εταιρείες με πραγματικό αντικείμενο όπως η eBay και η Yahoo πραγματοποίησαν αρχικές δημόσιες εγγραφές (IPO) άλλα η τρέλα είχε ξεπεράσει κάθε προηγούμενο. Η αρχή του τέλους ήρθε με την TheGlobe.com, μια εταιρεία που δεν είχε κέρδη αλλά μπήκε στο χρηματιστήριο με τιμές ρεκόρ. Η εταιρεία είχε στόχο η μετοχή της να διατεθεί στην τιμή των 9 δολαρίων αλλά την πρώτη ημέρα διαπραγμάτευσης η μετοχή εκτινάχθηκε μέχρι και τα 97 δολάρια για να κλείσει τελικά στην τιμή των 63,5 δολαρίων!
Η πιο εξωφρενική περίπτωση, όμως, είναι με διαφορά αυτή της εταιρείας δικτύων Sycamore Networks. Μια εταιρείας η οποία δεν είχε καθόλου έσοδα αλλά μπήκε στο χρηματιστήριο με κεφαλαιοποίηση ύψους 14 δισ. δολαρίων.
Το τέλος ήρθε λίγο μετά την αλλαγή της χιλιετίας και το σπάσιμο της φούσκας είχε σαν αποτέλεσμα την απώλεια κεφαλαίων ύψους 5 τρισ. δολαρίων.
H στεγαστική φούσκα των ΗΠΑ – 2007
Η πιο πρόσφατη φούσκα είναι και αυτή που ξεκίνησε την μεγάλη οικονομική κρίση της προηγούμενης δεκαετίας, τις επιπτώσεις της οποίας βιώνουμε ακόμη και σήμερα. Όλα ξεκίνησαν όταν άρχισαν να αυξάνονται ραγδαία οι επενδύσεις σε ακίνητη περιουσία στις ΗΠΑ, καθώς τα ακίνητα θεωρούνται σχετικά ασφαλείς επενδύσεις. Όμως με τις τράπεζες να χρηματοδοτούν υπερβολικά εύκολα την αγορά κατοικίας, ακόμη και σε δανειολήπτες που ήταν σίγουρο ότι δεν θα μπορούσαν να αποπληρώσουν το δάνειό τους, αυτό οδήγησε σε περαιτέρω άνοδο των τιμών που με της σειρά της έφερε και περαιτέρω αύξηση των επενδύσεων στην κατοικία. Οι τιμές κατοικίας από το 2002 έως το 2006 αυξάνονταν με ραγδαίους ρυθμούς. Το 2006 η πορεία αντιστράφηκε με αποτέλεσμα το μέσο σπίτι να χάνει περίπου το ένα τρίτο της αξίας του μέχρι το 2009.
