Η αλλαγή δύο κριτηρίων αρκεί για να αυξηθούν τα διαθέσιμα κονδύλια για το mega-project της απολιγνιτοποίησης στην Ελλάδα. Παρά την πρόσφατη αύξηση του μεγέθους του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης από τα 7,5 δισ. ευρώ σε 40 δισ. ευρώ, η κατανομή των κονδυλίων παραμένει άδικη για ορισμένα κράτη μέλη και ειδικότερα για τη χώρα μας. Κι αυτό διότι το μεγαλύτερο μερίδιο των πόρων κατανέμεται σε εκείνες τις χώρες που είτε δεν συμμορφώνονται με τον ευρωπαϊκό στόχο της κλιματικής ουδετερότητας του 2050, είτε δεν έχουν δεσμευτεί σε εμπροσθοβαρή απολιγνιτοποίηση, είτε και τα δύο. Το αποτέλεσμα είναι οι πόροι που απομένουν για τα κράτη μέλη με πραγματικά φιλόδοξες δεσμεύσεις να είναι σημαντικά λιγότεροι, διότι τα κριτήρια που έχουν τεθεί από την Κομισιόν και ο βαθμός βαρύτητας του καθενός δεν τα ευνοούν.
Ωστόσο, όπως καταδεικνύει μελέτη του “The GreenTank” με τίτλο «Προς μία πιο δίκαιη κατανομή του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης», υπάρχουν δυνατότητες για μία πιο δίκαιη κατανομή των πόρων του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης ανάμεσα στα κράτη μέλη της ΕΕ-27. Με την προσθήκη του κριτηρίου της ανεργίας των λιγνιτικών περιφερειών, με συντελεστή βαρύτητας 10%, μπορεί να αυξηθεί η Ελλάδα κατά επιπλέον 540 εκατ. ευρώ, σε σχέση με το ποσό των 1,724 δισ. ευρώ που δίνει στην χώρα μας η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ΕΕ).
Επιπλέον, με τη προσθήκη ενός άλλου κριτηρίου, της ταχύτητας μετάβασης, με συντελεστή βαρύτητας 10% μπορεί να αυξηθεί η ενίσχυση της Ελλάδας κατά 725 εκατ. ευρώ σε σχέση με την πρόταση της ΕΕ. Αν υιοθετηθούν και τα δύο κριτήρια μαζί, ο προϋπολογισμός για τη χώρα μας μπορεί ακόμη και να διπλασιαστεί.
Ειδικότερα, όσον αφορά στο κριτήριο της ανεργίας, η Ελλάδα, η Ισπανία και η Κροατία ενισχύονται περισσότερο από την προσθήκη αυτού του νέου κριτηρίου, ενώ η Γερμανία, η Τσεχία και η Ρουμανία λαμβάνουν λιγότερα σε σύγκριση με την τροποποιημένη πρόταση της ΕΚ. Σε σχέση με το άλλο κριτήριο, καθώς η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Σλοβακία έχουν τις υψηλότερες ταχύτητες μετάβασης, είναι εκείνες που επωφελούνται περισσότερο από το νέο κριτήριο. Το ίδιο ισχύει και για την Ουγγαρία, τη Βουλγαρία και τη Σλοβενία. Από την άλλη, η Γερμανία, η Ρουμανία και η Τσεχία αναμένεται να χάσουν περισσότερα λόγω των μειωμένης φιλοδοξίας των δεσμεύσεων τους για απεξάρτηση από τον λιγνίτη και τον λιθάνθρακα.
Σύμφωνα με τον κύριο συντάκτη της μελέτης κ. Νίκο Μάντζαρη, τα αιτία αυτής της αδικίας είναι η επιλογή των κριτηρίων κατανομής, τα οποία δεν λαμβάνουν υπόψη ούτε το μέγεθος της πρόκλησης αλλά ούτε και τον επείγοντα χαρακτήρα της μετάβασης, ειδικά στις λιγνιτικές περιφέρειες.
Για να αντιμετωπιστεί αυτή η αδικία, στο πλαίσιο της επεξεργασίας στις Επιτροπές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κατατέθηκαν πολλές τροπολογίες των κριτηρίων κατανομής από ευρωβουλευτές πολλών πολιτικών ομάδων από διάφορες Επιτροπές. Καθώς οι διαπραγματεύσεις για τον κανονισμό του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης εισέρχονται στην πιο κρίσιμη φάση τους. Γι΄ αυτό είναι σήμερα σημαντικό αλλά και επίκαιρο να αναλυθεί η επίδραση των τροπολογιών αυτών στην κατανομή των πόρων μεταξύ των 27 κρατών μελών.
Η ανάλυση που παρουσιάζεται στην έκθεση του Green Tank πραγματοποιήθηκε με την χρήση ενός εργαλείου προσομοίωσης, που διαμορφώθηκε βάσει της μεθοδολογίας που περιγράφεται στην πρόταση του Κανονισμού. Το εργαλείο εφαρμόστηκε ώστε να αναλυθεί η ποσοτική επίδραση πέντε κομβικών τροπολογιών που κατατέθηκαν από ευρωβουλευτές και αυτή να συγκριθεί με την πρόσφατα αναθεωρημένη πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Τα αποτελέσματα της ανάλυσης έδειξαν ότι:
1. Η αύξηση του συντελεστή βαρύτητας του κριτηρίου για την απασχόληση στην εξόρυξη λιγνίτη και λιθάνθρακα επιδεινώνει την αδικία στην κατανομή των πόρων.
2. Η διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής του κριτηρίου για την απασχόληση στην εξόρυξης λιγνίτη και λιθάνθρακα, ώστε να περιλαμβάνει και τους εργαζόμενους στις μονάδες καύσης, καθιστά την κατανομή πιο δίκαιη καθώς αυξάνει το συνολικό ποσό που λαμβάνουν τα κράτη μέλη με τις πιο φιλόδοξες δεσμεύσεις απολιγνιτοποίησης.
3. Η αύξηση του συντελεστή διόρθωσης με βάση το κατά κεφαλήν ΑΕΕ μεταφέρει πόρους από τα οικονομικά ισχυρότερα προς τα οικονομικά πιο αδύναμα κράτη μέλη.
4. Η προσθήκη ενός νέου κριτηρίου για την ανεργία στις λιγνιτικές περιφέρειες αυξάνει το μερίδιο των κρατών μελών με τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας, όπως η Ελλάδα, η Ισπανία και η Κροατία, ενώ η Γερμανία, η Τσεχία και η Ρουμανία λαμβάνουν λιγότερους πόρους σε σύγκριση με την αναθεωρημένη πρόταση της Επιτροπής. Η προσθήκη αυτού του κριτηρίου δεν επηρεάζει την Πολωνία και τα έξι κράτη μέλη για τα οποία ενεργοποιείται η διόρθωση της ελάχιστης έντασης της ενίσχυσης (BE, DK, FR, LU, AT, SE).
Τέλος, η προσθήκη του νέου κριτηρίου για την ταχύτητα μετάβασης καθιστά την κατανομή των πόρων πιο δίκαιη, καθώς αυξάνει το συνολικό ποσό που λαμβάνουν τα 13 πιο φιλόδοξα κράτη μέλη κατά 1,4 δις ευρώ, ενώ μειώνει τα ποσά που δεσμεύονται για τα επτά λιγότερο φιλόδοξα κράτη μέλη κατά 1,1 δις ευρώ.
