Παντελώς ανεξάρτητες από την ευρύτερη συζήτηση περί δημόσιου χρέους (που έχει ανακύψει για όλα τα κράτη – μέλη της ΕΕ λόγω των δαπανών της πανδημίας), είναι οι εγγυήσεις του «Ηρακλή» για τις οποίες η Eurostat ήγειρε (ύστερα από 2 χρόνια λειτουργίας του «Ηρακλή») αιφνιδίως θέμα να εγγραφούν στο χρέος.
H ατζέντα της κυβέρνησης για την «κατάπτωση» του αιτήματος της Eurostat και της σύγχυσης που προκαλείται σε εγχώριο επίπεδο, είναι πλούσια σε επιχειρήματα. Και η απάντηση για το εάν στοιχειοθετείται επιβάρυνση για το δημόσιο χρέος από τον «Ηρακλή» δόθηκε από τον υπουργό Οικονομικών, Χρήστο Σταϊκούρα, την περασμένη εβδομάδα στη Βουλή.
«Ήδη η μείωση των κόκκινων δανείων έχει ορατό, θετικό αποτέλεσμα στα δημόσια οικονομικά. Ένα επιχείρημα θα σας πω, μπορώ να σας πω πολλά, μείωση κόκκινων δανείων, τι σημαίνει; Είναι μεταξύ των παραγόντων που κρατούν χαμηλό το κόστος δανεισμού για την ελληνική δημοκρατία. Χαμηλό κόστος δανεισμού για την ελληνική δημοκρατία, τι σημαίνει; Μείωση του δημοσίου χρέους γιατί η εξυπηρέτηση είναι χαμηλότερη. Ήδη συνεπώς η σημαντική συρρίκνωση των κόκκινων δανείων μέσω του «Ηρακλή» έχει επιφέρει πολλά θετικά αποτελέσματα και για τα δημόσια οικονομικά της χώρας. Το πρόγραμμα «Ηρακλής» και η επέκταση αυτού έχουν συμφωνηθεί και εγκριθεί με τους θεσμούς, το Eurogroup, τον SSM, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Ευρωπαϊκή Αρχή Ανταγωνισμού με τους όρους που σήμερα υφίστανται και τα χαρακτηριστικά του», είπε ο υπουργός Οικονομικών, ερωτώμενος σχετικά στις 20 Οκτωβρίου.
Οι εγγυήσεις
Το αίτημα της Eurostat, αλλά κυρίως η αναπαραγωγή του από μερίδα του Τύπου, προκαλούν σύγχυση, καθώς τα πραγματικά δεδομένα για το πώς έχει δομηθεί ο «Ηρακλής» δεν οδηγούν σε ανησυχία για την εγγραφή των εγγυήσεων που τον συνοδεύουν στο δημόσιο χρέος. Για την ακρίβεια, η λειτουργία του «Ηρακλή» και η έγκριση – ενθάρρυνση που έλαβε από όλες τις αρμόδιες ευρωπαϊκές αρχές το 2019 για να προχωρήσει και το 2021 για να παραταθεί, βασίζονται ακριβώς στο ότι ο μηχανισμός δεν επιβαρύνει καθόλου το δημόσιο χρέος.
Η κρατική εγγύηση στον «Ηρακλή» έχει εγκριθεί ως contingent liability δηλ. που δεν γράφεται στο δημόσιο χρέος, παρά μόνο αν υπάρξει κατάπτωση.
Περαιτέρω, υπάρχει πλήρης νομική και λειτουργική αντιστοιχία στις εγγυήσεις μεταξύ των ιταλικών GAGS και «Ηρακλή», καθώς εδράζονται και οι δύο στις αποφάσεις της Κομισιόν.
Σημειώνεται ότι συμμετοχή στις διαπραγματεύσεις και ρόλο στην επίσημη έγκριση του «Ηρακλή» είχε και ο SSM, καθώς είναι αυτός που δίνει την απο -αναγνώριση κάθε τιτλοποίησης που μεταβιβάζεται στον «Ηρακλή».
Η σύνδεση των εγγυήσεων του «Ηρακλή» με το δημόσιο χρέος, στο μέτρο που διαδίδεται ότι η Eurostat ζητά την εγγραφή 23 δισ. ευρώ στο χρέος, φανερώνει άγνοια του πώς λειτουργεί ο μηχανισμός, αλλά φτάνει να συγκρούεται και με την κοινή λογική. Πώς θα ήταν δυνατόν να επιβαρυνθεί το Δημόσιο για κάτι που δεν έχει χρεωθεί;
Για να εγγραφούν στο χρέος οι εγγυήσεις του «Ηρακλή» θα πρέπει να καταπέσουν. Η μόνη περίπτωση να καταπέσουν – και βεβαίως, όχι στο σύνολό τους ως ενιαίο κονδύλι– θα είναι αν μελλοντικά κάποιο κομμάτι τιτλοποίησης μιας τράπεζας παρουσιάσει πρόβλημα. Διότι πχ μπορεί να πέσει έξω το business plan για τις ανακτήσεις της τιτλοποίησης και αυτή να παρουσιάσει μειωμένες αποδόσεις. Υπενθυμίζεται ότι ο νόμος του «Ηρακλή» προβλέπει πως οι εγγυήσεις συνοδεύουν μόνο το senior κομμάτι της τιτλοποίησης (δηλ. τους τίτλους υψηλής εξοφλητικής προτεραιότητας που είναι οι ποιοτικότεροι της τιτλοποίησης και διακρατούνται από τις τράπεζες) και για να ενεργοποιηθούν πρέπει να έχει πουληθεί σε επενδυτές το 50% + 1 των τίτλων μεσαίας και χαμηλής εξοφλητικής προτεραιότητας (mezzanine και junior).
Όμως, εάν συμβούν γεγονότα στις τιτλοποιήσεις που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε κατάπτωση εγγυήσεων, αυτό αφορά τις τράπεζες και όχι τον «Ηρακλή». Ειδικότερα, προβλέπεται ότι εάν η DGComp διαπιστώσει π.χ. μη τήρηση κανόνων αγοράς (ιδιωτικά κριτήρια) για την πώληση του mezzanine ομολόγου, τότε καλείται η τράπεζα να διορθώσει την δομή της τιτλοποίησης. Για την περίπτωση της μη επίτευξης του business plan δε, οι τράπεζες προβλέπεται εκ του νόμου του «Ηρακλή» να έχουν σχηματίσει προληπτικά liquidity buffers για να καλύψουν τυχόν απώλειες.
Και για να μην κινδυνεύσουν να «στραβώσουν» οι τιτλοποιήσεις και να απειληθεί κατάπτωση των κρατικών εγγυήσεων, ο νόμος του «Ηρακλή» έχει προβλέψει τη λειτουργία Επιτροπής Παρακολούθησης των τιτλοποιήσεων, η οποία – με τη συμμετοχή του ΟΔΔΗΧ ως επικεφαλής, του Υπουργείου Οικονομικών και δύο μελών της Τράπεζας της Ελλάδος, μεταξύ άλλων – είναι αρμόδια για την εποπτεία των τιτλοποιήσεων και η πλέον ικανή να περιφρουρήσει την ομαλή πορεία των ανακτήσεων και την ασφάλεια των κρατικών εγγυήσεων.
Σημειώνεται ότι ισχυρή διασφάλιση στις κρατικές εγγυήσεις παρέχει το rating ΒΒ- που έχουν λάβει οι τιτλοποιήσεις από ανεξάρτητο διεθνή οίκο (έναν από τους μεγάλους διεθνείς οίκους, όπως ζητά ο νόμος για τις τιτλοποιήσεις).
Οι προμήθειες
Σημειώνεται ότι κάθε χαρτοφυλάκιο έχει υποβληθεί σε στρες δεκαετίας για να υπολογισθεί το ρίσκο και συνακόλουθα η προμήθεια που πληρώνουν οι τράπεζες στο Δημόσιο για τις κρατικές εγγυήσεις. Από τις προμήθειες αυτές (που δεν περιμένουν κατάπτωση των εγγυήσεων για να πληρωθούν…) το Δημόσιο θα εισπράξει το ποσό του 1,5 δισ. ευρώ για τον «Ηρακλή 1» και 1,5 δισ. ευρώ για τον «Ηρακλή 2».
Η προμήθεια υπολογίζεται με βάση την απόφαση της Κομισιόν. Και στο σημείο αυτό, το Υπουργείο Οικονομικών και ο κ. Γιώργος Ζαββός που είχε οριστεί αρμόδιος υφυπουργός για τις μεταρρυθμίσεις στον χρηματοπιστωτικό τομέα, είχαν καταγράψει μια τεράστια επιτυχία. Να πείσουν μετά από δύσκολες διαπραγματεύσεις την επίτροπο Vestager ότι ακόμη και σε non investment grade χώρα, όπως η Ελλάδα, μπορεί να υπάρχει αγορά σε non investment grade assets και συνεπώς να υπολογιστεί η προμήθεια με όρους λειτουργούσας αγοράς.
Προς μνεία του έργου του κ. Ζαββού, με προσωπικές διαπραγματεύσεις του με SSM, DG FISMA, Νομική Υπηρεσία Κομισιόν και ESM, το senior tranche των τιτλοποιήσεων έλαβε στάθμιση μηδενικού κινδύνου (RW 0%), αν και η χώρα δεν είχε investment grade. Ως αποτέλεσμα, οι τράπεζες παρακρατούν με μηδενικό ρίσκο τα senior ομόλογα των τιτλοποιήσεων, ενισχύοντας έτσι την κεφαλαιακή τους βάση και την κερδοφορία τους. Αυτό άνοιξε καθοριστικά την πόρτα για τις τιτλοποιήσεις, ενθάρρυνε τους επενδυτές και προχώρησε ο «Ηρακλής» ακόμη και μέσα στη μεγαλύτερη κρίση, επιτυγχάνοντας κατακόρυφη μείωση των NPLs από τους ισολογισμούς των τραπεζών. Ακολούθως, επήλθαν οι αναβαθμίσεις των ελληνικών τραπεζών και κατέστη εφικτή η άντληση κεφαλαίων από τις αγορές μέσω ΑΜΚ (Τρ. Πειραιώς και Alpha Bank) και ομολογιακών εκδόσεων.
