Προ των πυλών είναι η νομοθετική παρέμβαση του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών που θα αντιμετωπίζει, στο μέτρο του δυνατού, το πρόβλημα με την ραγδαία άνοδο στις τιμές των υλικών που επηρεάζει τα έργα που είναι σε εξέλιξη αλλά και τους διαγωνισμούς που προωθούνται. Σύμφωνα με πληροφορίες, ήδη υπεγράφη σχετική κοινή υπουργική απόφαση (προφανώς χρειάζονταν ΚΥΑ καθώς εμπλέκονται και συναρμόδια υπουργεία) η οποία έχει σταλεί στο εθνικό τυπογραφείο και θα τεθεί σε εφαρμογή με τη δημοσίευσή της στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης.
Επίσης, ήδη, εδώ και μερικές ημέρες, η ΕΝΙΑΙΑ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΑΡΧΗ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ (ΕΑΑΔΗΣΥ) γνωμοδότησε επί του σχεδίου απόφασης που υπέβαλε ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών, Κώστας Καραμανλής, με τίτλο «Καθορισμός συντελεστών αναθεώρησης τιμών δημοσίων έργων, σύμφωνα με την παρ. 23 του άρθρου 153 του Ν. 4412/2016 και αναπροσαρμογή του συντελεστή σ1 σύμφωνα με την παρ. 7 του άρθρου 153 του Ν. 4412/2016», παρέχοντας ομόφωνα σύμφωνη γνώμη.
Σύμφωνα με όσα σημείωναν στελέχη της κατασκευαστικής αγοράς, η εκτίναξη του κόστους στις υποδομές ποσοστιαία είναι τουλάχιστον 15%, ενώ πρόσφατες πληροφορίες ανέφεραν ότι η Υπουργική Απόφαση θα κινείται στην περιοχή του 10% ή μάλλον έως αυτά τα επίπεδα, αν και θα ξεκαθαρίσει το τοπίο με την επίσημη ενημέρωση. Με την Απόφαση θα καθορίζονται συντελεστές αναθεώρησης για έναν σημαντικό αριθμό εργασιών που προσεγγίζει τις 500 και στις οποίες περιλαμβάνονται υλικά των οποίων η υπερβολική αύξηση στην τιμή τους είναι διαπιστωμένη για τα τρία πρώτα τρίμηνα του 2021, και συγκεκριμένα για τα υλικά χάλυβα, αλουμίνιο, χαλκό, άσφαλτο, ξυλεία, PVC και πολυαιθυλένιο.
Λόγω των σοβαρών οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας (Covid 19) γενικότερα, αλλά και ειδικότερα στον τομέα της εκτέλεσης των έργων, και της ραγδαίας ανόδου των τιμών, κρίνεται σκόπιμη η διορθωτική παρέμβαση της Πολιτείας για την αντιμετώπιση μεγάλων αποκλίσεων στις τιμές των υλικών κατασκευή. Η απόφαση του υπουργού Υποδομών και Μεταφορών, Κώστα Καραμανλή, θα αφορά το σύνολο των Δημοσίων Έργων που βρίσκονται σε εξέλιξη και ουσιαστικά θα λειτουργεί πυροσβεστικά, απορροφώντας τις υπερβάλλουσες, πέραν του επιχειρηματικού ρίσκου, ανατιμήσεις των τιμών των οικοδομικών υλικών.
Κατά το υπουργείο, είναι αναγκαία η δημιουργία ενός πληροφοριακού συστήματος προσδιορισμού κόστους των συντελεστών παραγωγής τεχνικών έργων που θα περιλαμβάνει Παρατηρητήριο Τιμών, Σύστημα Αναλύσεων Τιμών και Προσδιορισμού Κόστους και Σύστημα Ενιαίων Τεχνικών Προδιαγραφών. Η υλοποίηση και λειτουργία του ΗΣΠΚΣΠΤΕ και της εφαρμογής του Παρατηρητηρίου Τιμών θα βοηθούσε προς αυτήν την κατεύθυνση. Μέχρι όμως τη δημιουργία του Ηλεκτρονικού Συστήματος Προσδιορισμού Κόστους των Συντελεστών Παραγωγής Έργων (ΗΣΠΚΣΠΤΕ), είναι επιτακτική και άμεση η ανάγκη, για λόγους υποβοήθησης του κλάδου των κατασκευών και ορθής εκτέλεσης των συμβάσεων δημοσίων έργων, ρύθμισης της αναθεώρησης στο πλαίσιο εκτέλεσης των συμβάσεων δημοσίων έργων.
Το ΗΣΠΚΣΠΤΕ περιλαμβάνει τις ακόλουθες, συμβατές με τεχνολογία BIM, διαδικτυακές εφαρμογές: Παρατηρητήριο Τιμών, Σύστημα Αναλύσεων Τιμών και Προσδιορισμού Κόστους και Σύστημα Ενιαίων Τεχνικών Προδιαγραφών.
Το σχέδιο του υπουργείου αναφέρονταν και σε καθορισμό κατωτέρω συντελεστών αναθεώρησης, σε αναπροσαρμογές κ.α.
Σε κάθε περίπτωση, διαφαίνεται η πρόθεση και η αποφασιστικότητα του υπουργείου Υποδομών να αντιμετωπίσει το πρόβλημα σε μια συγκυρία που έχει σχεδιάσει και υλοποιεί σταδιακά έργα προϋπολογισμού 13 δισ. ευρώ, σε διαγωνιστική διαδικασία βρίσκεται ένας σημαντικός αριθμός ΣΔΙΤ για οδικά, κτηριακά και άλλα έργα, projects του Δημοσίου είναι σε εξέλιξη, ενώ προωθείται και η μεγάλη ανάπτυξη του Ελληνικού, που εκτός από κτηριακά περιλαμβάνει και υποδομές.
Όπως σημείωνε η ΕΑΑΔΗΣΥ, «δεδομένου ότι το φαινόμενο της μεταβλητότητας των τιμών είναι δυναμικά εξελισσόμενο στο χρόνο, η δημιουργία είτε ενός μόνιμου, τεκμηριωμένου και διαφανούς μηχανισμού αναθεώρησης των τιμών, εκ των προτέρων γνωστού στους αντισυμβαλλόμενους, είτε προσωρινά η άρση της αναστολής της έκδοσης πρακτικών με ενεργοποίηση της Επιτροπής Διαπίστωσης Τιμών Δημοσίων Έργων, φαίνεται σκόπιμη. Σημειώνεται ότι, καθώς τα προβλήματα της εφοδιαστικής αλυσίδας δεν έχουν ομαλοποιηθεί και οι τιμές των υλικών διαφαίνεται ότι θα εξακολουθήσουν να είναι σημαντικά ανώτερες από αυτές του 2017, ενδεχομένως θα χρειαστεί νέα ρύθμιση καθορισμού συντελεστών αναθεώρησης και για επόμενα τρίμηνα».
Όπως σημειώνονταν στο σκεπτικό της ΕΑΑΔΗΣΥ επί της νομιμότητας και του περιεχομένου της προτεινόμενης υπουργικής απόφασης, «το υποβληθέν σχέδιο υπουργικής απόφασης αφορά στον καθορισμό συντελεστών αναθεώρησης τιμών δημοσίων έργων, σε 483 εργασίες των εγκεκριμένων περιγραφικών τιμολογίων του 2017 (Απόφαση ΔΝΣγ/οικ.35577/ΦΝ466-ΦΕΚ1746Β/2017), για εργασίες όλων των κατηγοριών έργων, για τα τρίμηνα Α, Β και Γ του έτους 2021 και υποβάλλεται κατ' εξουσιοδότηση της διάταξης της παρ. 23 του άρθρου 153 του ν. 4412/2016 από τον αρμόδιο Υπουργό Υποδομών και Μεταφορών. Επιπρόσθετα, στο υποβληθέν σχέδιο Υπουργικής Απόφασης περιλαμβάνεται και αναπροσαρμογή του συντελεστή σ1, δυνάμει εξουσιοδότησης του τελευταίου εδαφίου της παρ. 7 του ιδίου ως άνω άρθρου. (…). Κατά συνέπεια, η υπό εξέταση ΥΑ, προτείνεται αρμοδίως, το δε περιεχόμενό της κείται εντός των παρεχόμενων με τις ως άνω διατάξεις εξουσιοδοτήσεων».
Σύμφωνα με το από 05.11.2021 σχέδιο εισήγησης που συνοδεύει το προτεινόμενο σχέδιο ΥΑ, «για τα έργα εσωτερικού αναστέλλεται η έκδοση πρακτικών διαπίστωσης βασικών τιμών υλικών, εργατικών και μισθωμάτων μηχανημάτων από την Επιτροπή Διαπίστωσης Τιμών Δημοσίων Έργων Ε.Δ.Τ.Δ.Ε. Από τις αρχές του έτους έως σήμερα έχουν υποβληθεί αιτήματα τόσο εργοληπτικών ενώσεων όσο και μεμονωμένων οικονομικών φορέων σχετικά με την αναγκαιότητα ενεργοποίησης της αναθεώρησης των τιμών των δημοσίων έργων, λόγω της σημαντικής αύξησης των τιμών που παρουσιάζεται σε υλικά του κλάδου κατασκευών, με σημαντικότερη την αύξηση που παρατηρείται στις τιμές του χάλυβα οπλισμού σκυροδέματος, χαλκού, σιδήρου, αλουμινίου, ασφάλτου, ξυλείας και PVC/PE. Η αύξηση των τιμών των υλικών στα δημόσια έργα που έχει λάβει χώρα από τις αρχές του 2021 μέχρι σήμερα έχει ήδη σημαντικές συνέπειες στην παραγωγή των δημοσίων έργων και οφείλεται σε πολλούς λόγους όπως, η διατάραξη της εφοδιαστικής αλυσίδας λόγω της πανδημίας COVID– 19, η έντονη διακύμανση των τιμών των μετάλλων κλπ. Τα παραπάνω είχαν σαν αποτέλεσμα την σημαντική και συνεχιζόμενη αύξηση στις τιμές καίριων για την εκτέλεση των δημόσιων έργων υλικών, όπως ο χάλυβας οπλισμού σκυροδέματος, ο χαλκός, ο σίδηρος, το αλουμίνιο, η άσφαλτος, η ξυλείας και οι σωλήνες PVC και PE για τα τρία πρώτα αναθεωρητικά τρίμηνα Α’ και Β’ και Γ’ του έτους 2021 με αποτέλεσμα τη μεγάλη απόκλιση τους σε σχέση με τις τιμές των προηγούμενων τριμήνων».
Προς επίρρωση των ανωτέρω, διενεργήθηκε δειγματοληπτική έρευνα αγοράς, συγκέντρωση τιμολογίων των αντίστοιχων υλικών από υπηρεσίες που εκτελούν έργα της Γενικής Γραμματείας Υποδομών και συνεκτιμήθηκαν στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ αναφορικά με την αύξηση του Δείκτη Τιμών Κατασκευής τα τελευταία τρίμηνα. Διαπιστώθηκε λοιπόν σημαντική και συνεχιζόμενη αύξηση στις τιμές των ανωτέρω αναφερόμενων υλικών για τα τρία πρώτα αναθεωρητικά τρίμηνα Α’ , Β’ και Γ’ του 2021 με αποτέλεσμα τη μεγάλη απόκλιση έναντι των τιμών προηγούμενων τριμήνων για τα οποία στην αγορά υπήρχε μία εξισορροπητική τάση που δικαιολογούσε τη διατήρηση των συντελεστών αναθεώρησης σταθερών. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η διαπιστωμένη στην αγορά υλικών αύξηση στις τιμές των μετάλλων, ήτοι του χάλυβα, του αλουμινίου και του χαλκού, επιβεβαιώνεται και από τη διακύμανση των τιμών τους με την ποσοστιαία αυξητική μεταβολή τους, στο χρηματιστήριο του Λονδίνου.
Αναφορικά με το σταθερό συντελεστή σ: Σύμφωνα με την παρ. 7 του άρθρου 153 του Ν.4412/2016, ο σταθερός συντελεστής «σ» στον τύπο της αναθεώρησης της παραγράφου 6 ορίζεται από τη σχέση: σ=σ1 +0,01ν, όπου σ1 είναι συντελεστής που καθορίζεται ενιαία για όλες τις κατηγορίες ή και χωριστά για καθεμία από τις κατηγορίες των δημόσιων έργων, με την εφαρμογή του οποίου ουσιαστικά περικόπτεται ένα ποσοστό της αναθεώρησης, το οποίο καταβάλλεται στους αναδόχους δημοσίων έργων. Ο συντελεστής σ1 καθορίστηκε στο 0,12 και μπορεί να αναπροσαρμόζεται με απόφαση του Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών. Η περικοπή της αναθεώρησης με βάση τον σ1=0,12 ανέρχεται σε ποσοστό από 13% για το πρώτο τρίμηνο αναθεώρησης, αυξανόμενο κατά 1% για κάθε επόμενο τρίμηνο, έως του ποσοστού 20%. Λόγω των σοβαρών οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας γενικότερα, αλλά και ειδικότερα στον τομέα της εκτέλεσης των έργων, κρίνεται σκόπιμη η τόνωση της εν γένει σχετικής δραστηριότητας μέσω παρεμβάσεων της Πολιτείας, μεταξύ των οποίων και αυτή που αφορά στον ανωτέρω συντελεστή σ1. Ως εκ τούτου προτείνεται να προσδιοριστεί ο συντελεστής σ1 από 0,12 σε 0,07, προκειμένου να μειωθεί η περικοπή της αναθεώρησης και να προσεγγίσει ουσιαστικά τις πραγματικές τιμές της αγοράς, που έχουν προκύψει μετά την πανδημία και την ύφεση, και επιδρούν στο κόστος των δημοσίων συμβάσεων. Η περικοπή της αναθεώρησης με βάση τον σ1=0,07 ανέρχεται σε ποσοστό από 8% για το πρώτο τρίμηνο αναθεώρησης, αυξανόμενο κατά 1% για κάθε επόμενο τρίμηνο, έως του ποσοστού 20%, αναφέρει η ΕΑΑΔΗΣΥ.
Αναφορικά με τον τρόπο καθορισμού των συντελεστών αναθεώρησης για τα άρθρα που περιλαμβάνουν χάλυβα, σίδηρο, αλουμίνιο, χαλκό, άσφαλτο, ξυλεία, PVC και PE:
«Με βάση το άρθρο 153 του Ν. 4412/2016, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 72 του Ν.4782/21, η διαδικασία αναθεώρησης των τιμών με την οποία γινόταν μέχρι σήμερα η εκτίμηση των τιμών των υλικών για το τρίμηνο εκκίνησης αλλά και για το τρίμηνο αναθεώρησης από την Επιτροπή Διαπίστωσης Τιμών Εμπορίου καταργείται από την 01-09-21 (παρ. 25). Με την μέχρι σήμερα τηρούμενη διαδικασία, η εκτίμηση των τιμών των υλικών για το τρίμηνο εκκίνησης αλλά και για το τρίμηνο αναθεώρησης, εξάγεται από την συγκέντρωση τιμών χονδρικής πώλησης της εικοστής ημέρας του πρώτου μήνα του εκάστοτε τριμήνου για το προϊόν, από διάφορους προμηθευτές στην περιοχή της πρωτεύουσας (ώστε να έχει συμπεριληφθεί στην τιμή αυτή και το κόστος μεταφοράς του προϊόντος από τη μονάδα παραγωγής του σε οποιαδήποτε περιοχή της Ελλάδας έως την Αθήνα), συμπεριλαμβανομένων όλων των επιβαρύνσεων (φόρων κ.λπ.) που εμπεριέχονται στο τιμολόγιο αγοράς του υλικού και να υπολογισθεί ο μέσος όρος των τιμών αυτών. Προκειμένου να καλυφθεί το κενό που δημιουργείται στον τρόπο προσδιορισμού των τιμών των υλικών και μέχρι την συγκρότηση του Παρατηρητηρίου Τιμών που προβλέπεται σύμφωνα με τα ανωτέρω και λαμβάνοντας υπόψη ότι η τιμή της εικοστής ημέρας θεωρείται αντιπροσωπευτική του τριμήνου μόνο όταν η διακύμανσή της τιμής εντός αυτού ακολουθεί μικρές μεταβολές, καθώς και το γεγονός ότι στην περίπτωση του Α΄ τριμήνου, Β’ Τριμήνου και Γ’ Τριμήνου του 2021, η διακύμανση των τιμών παρουσιάζει πολύ μεγάλες διαφορές και μάλιστα μόνο μεγάλη και συνεχή άνοδο (χωρίς ενδιάμεσες μειώσεις για κάποιες ημέρες των τριμήνων), προτείνεται να επιλεγεί το κέντρο βάρους των τιμών όλων των ημερών των τριμήνων οι οποίες θα οδηγήσουν σε καθορισμό συντελεστών αναθεώρησης, εναρμονισμένους με τις τιμές της αγοράς. Ο προσδιορισμός των τιμών των υλικών με βάση το μέσο όρο της διακύμανσης των τιμών ανά τρίμηνο, αποτυπώνει ρεαλιστικότερα την μεταβολή της τιμής των υλικών είτε αυτή αφορά αύξηση που διαπιστώνεται σήμερα, είτε αφορά μείωση», σημειώνει η ΕΑΑΔΗΣΥ.
«Κατά τα λοιπά, οι ρυθμίσεις της εξεταζόμενης ΥΑ, οι οποίες, όταν υιοθετηθούν, καταλαμβάνουν τις εκκρεμείς συμβάσεις, ιδίως ως προς τον επιλεγέντα χρόνο ενεργοποίησης του μηχανισμού αναθεώρησης των τιμών των δημοσίων έργων, το εύρος - έκταση των άρθρων που αναθεωρούνται, τον τρόπο και τις τεχνικές λεπτομέρειες των παραμέτρων και των συντελεστών υπολογισμού της αναθεώρησης, το χρονικό ορίζοντα που καταλαμβάνουν οι σχετικές ρυθμίσεις (τρίμηνα Α΄ έως και Γ΄ του 2021), την ενεργοποίηση ή μη εσωτερικών διατάξεων οι οποίες αφορούν στη λειτουργία των εμπλεκόμενων διοικητικών οργάνων του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών (Επιτροπή Διαπίστωσης Τιμών), αφορούν κυρίως σε ζητήματα σκοπιμότητας», αναφέρεται επίσης στη γνωμοδότηση.
