Ξέφρενη πορεία διαγράφουν σήμερα οι χονδρεμπορικές τιμές ρεύματος σε όλη την Ευρώπη, μετά το χθεσινό ρεκόρ στην τιμή του φυσικού αερίου και το «ιστορικό υψηλό» όλων των εποχών στο οποίο διαμορφώθηκε το προθεσμιακό συμβόλαιο στον ολλανδικό κόμβο (TTF). Έτσι, όλες οι αγορές στην Ευρώπη κινούνται σε αδιανόητα επίπεδα (με μοναδική εξαίρεση την Πολωνία λόγω των δωρεάν δικαιωμάτων ρύπων), καταρρίπτοντας κατά πολύ τις μέγιστες τιμές που είχαν καταγραφεί τον Δεκέμβριο.
Σύμφωνα με αναλυτές, η άνοδος των τιμών αερίου οφείλεται στο γεγονός ότι οι αγορές προεξοφλούν πως, με την όξυνση των σχέσεων της Δύσης με τη Μόσχα για τον πόλεμο στην Ουκρανία, τελικά θα υπάρξει περιορισμός των εξαγωγών ρωσικού αερίου προς τη «Γηραιά Ήπειρο». Ως συνέπεια, χθες στο συμβόλαιο στον ολλανδικό κόμβο έκλεισε στα επίπεδα των 215 ευρώ ανά Μεγαβατώρα, δηλαδή αισθητά υψηλότερα από το προηγούμενο ρεκόρ των 174 ευρώ ανά Μεγαβατώρα. Μάλιστα, μέσα στη χθεσινή ημέρα είχε φτάσει να διαπραγματεύεται έως και τα 345 ευρώ/MWh, που αποτελεί ενδοσυνεδριακό «ιστορικό υψηλό» όλων των εποχών.
Η εκτίναξη του αερίου είχε ως συνέπεια να «μπει φωτιά» και στις χονδρεμπορικές τιμές αερίου πανευρωπαϊκά, οι οποίες κινούνται εκτός λογικής σήμερα, ξεπερνώντας για πρώτη φορά σε αρκετές χώρες ακόμη και τα 550 ευρώ ανά Μεγαβατώρα. Αν και διαμορφώνεται σε χαμηλότερα επίπεδα, αρνητικό ρεκόρ σημειώνεται σήμερα και στην Ελλάδα, με την εγχώρια τιμή να αγγίζει στα 426,9 ευρώ ανά Μεγαβατώρα και να ξεπερνά το προηγούμενο ιστορικό υψηλό που είχε σημειωθεί στις 22 Δεκεμβρίου (415,94 ευρώ/MWh).
Παρά το κατακόρυφο άλμα κατά 52,5% της ελληνικής αγοράς Επόμενης Ημέρας, το άλμα ωχριά μπροστά στις τιμές που διαμορφώνονται στην υπόλοιπη Ευρώπη. Το αποτέλεσμα είναι η χώρα μας να έχει σήμερα την τρίτη φθηνότερη αγορά, μετά τη Βουλγαρία (429,29 ευρώ/MWh). Στον αντίποδα βρίσκεται η Ιταλία, με την υψηλότερη σήμερα τιμή (587,67 ευρώ/MWh).
Ακολουθούν η Κροατία και τη Σλοβενία (561,96 ευρώ/MWh), και έπεται η Αυστρία (555,45 ευρώ/MWh). Σε μικρότερα (αν και πάλι εξωφρενικά) επίπεδα κινούνται οι τιμές στη Γερμανία και την Τσεχία (487,57 ευρώ/MWh), το Βέλγιο 461,95 ευρώ/MWh) και η Ολλανδία (443,32 ευρώ/MWh).
Στη νέα «εργαλειοθήκη» η ασφάλεια τροφοδοσίας
Στη «σκιά» των παραπάνω τιμών, που σηματοδοτούν ακόμη μεγαλύτερη επιδείνωση της ενεργειακής κρίσης συγκριτικά με το προηγούμενο έτος, σήμερα πρόκειται να παρουσιάσει η Κομισιόν την επικαιροποιημένη «εργαλειοθήκη», με νέα προτεινόμενα μέτρα για τη στήριξη των Ευρωπαίων καταναλωτών και επιχειρήσεων από το υψηλό κόστος. Στην «εργαλειοθήκη» θα περιλαμβάνονται επίσης παρεμβάσεις για τη βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη ενίσχυση της ασφάλειας τροφοδοσίας της Ευρώπης, η οποία αποδείχθηκε εξαιρετικά ευάλωτη με την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία.
Έτσι, σύμφωνα με πληροφορίες του Insider.gr, το προσχέδιο της «εργαλειοθήκης» περιλαμβάνει τον στόχο αύξησης στο 80% των αποθεμάτων αερίου στις ευρωπαϊκές αποθήκες έως τα τέλη του επόμενου Σεπτεμβρίου, ως μέτρου προστασίας για την επόμενη χειμερινή περίοδο. Μάλιστα, για την επίτευξη αυτού του στόχου, μεταξύ άλλων η Κομισιόν δηλώνει έτοιμη να βοηθήσει στην πιλοτική εφαρμογή του μηχανισμού κοινών προμηθειών αερίου, τα κράτη-μέλη που θα συμμετάσχουν εθελοντικά σε αυτόν.
Σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, οι Βρυξέλλες προκρίνουν την περαιτέρω διείσδυση των ΑΠΕ (μέσα από ένα «νέο Ενεργειακό Σύμφωνο»), την επιτάχυνση της ανάπτυξης του κλάδου του υδρογόνου, καθώς και την επίσπευση των πρωτοβουλιών βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης. Παράλληλα, βάζουν στο κάδρο την κατακόρυφη αύξηση της παραγωγής και χρήσης του βιοαερίου.
Πρόταση για ρύθμιση των λιανικών τιμών ρεύματος
Όσον αφορά τα μέτρα στήριξης των καταναλωτών στις συνέπειες του μεγάλου ενεργειακού κόστους, σύμφωνα με πληροφορίες του Insider.gr, το προσχέδιο της «εργαλειοθήκης» περιλαμβάνει δραστικά μέτρα που μπορούν να αξιοποιήσουν τα κράτη-μέλη, ώστε να αποτραπεί η μετακύλιση στα τιμολόγια λιανικής των υψηλών χονδρεμπορικών τιμών ηλεκτρικής ενέργειας. Σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, ένα τέτοιο προτεινόμενο μέτρο είναι η επιβολή πλαφόν στις λιανικές τιμές ρεύματος, για όσο διάστημα το χονδρεμπορικό κόστος θα συνεχίσει να κινείται σε υψηλά επίπεδα και παρουσιάζει έντονες διακυμάνσεις.
Αν το σχετικό μέτρο δώσει το «παρών» και στο τελικό κείμενο της «εργαλειοθήκης», το οποίο θα παρουσιασθεί σήμερα, τότε οι Βρυξέλλες αφήνουν ανοικτό το «παράθυρο» στα κράτη να εφαρμόσουν «ρυθμιζόμενες τιμές λιανικής». Σύμφωνα με τις Βρυξέλλες, το μέτρο μπορεί να καλύψει είτε αποκλειστικά για τα ευάλωτα νοικοκυριά, είτε (σε ορισμένες περιπτώσεις) για το σύνολο των οικιακών καταναλωτών και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
Στο προσχέδιο, υπάρχει ειδικό παράρτημα για την εφαρμογή του πλαφόν, με κατευθυντήριες γραμμές αναφορικά με τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσαν να υπολογιστούν τα επίπεδα των ρυθμιζόμενων τιμών, ώστε να μην πλήττεται ο ανταγωνισμός. Επίσης όπως τονίζεται, από το κράτος που θα επιλέξει το μέτρο, θα πρέπει να καθορισθούν συγκεκριμένα ορόσημα για την απόσυρση των ρυθμιζόμενων τιμών, όταν η χονδρεμπορική αγορά θα αρχίσει να επιστρέφει σε συνθήκες κανονικότητας.
Φορολόγηση μονάδων ηλεκτροπαραγωγής έως τον Ιούνιο
Ένα ακόμη δραστικό μέτρο, που σύμφωνα με πληροφορίες του Insider.gr περιλαμβάνεται στο προσχέδιο, είναι η ανάκτηση μέρους των «ουρανοκατέβατων» κερδών (windfall profits) που αποκομίζουν οι υπόλοιπες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής, όσο κινείται σε υψηλά επίπεδα το κόστος των μονάδων αερίου, λόγω του μεγάλου κόστους του καυσίμου. Η Κομισιόν αφήνει ανοικτό «παράθυρο» για ανάκτηση αυτών των εσόδων μέσω οικονομικών μέτρων (φορολόγηση), για την ελάφρυνση των καταναλωτών.
Σύμφωνα με τις Βρυξέλλες, το μέτρο αυτό, για όσες χώρες επιλέξουν να το εφαρμόσουν, δεν θα πρέπει να έχει αρχική διάρκεια πέραν της 30ής Ιουνίου 2022. Οι τεχνολογίες που σύμφωνα με τις Βρυξέλλες μπορεί να αποκομίζουν στη δεδομένη συγκυρία «ουρανοκατέβατα» κέρδη είναι οι ΑΠΕ, τα υδροηλεκτρικά, τα πυρηνικά και οι ανθρακικές μονάδες. Μάλιστα, στο παράρτημα όπου αναφέρονται περισσότερες λεπτομέρειες για τον σχεδιασμό ενός τέτοιου μέτρου, επισημαίνεται πως δεν θα πρέπει να γίνεται διάκριση στις τεχνολογίες, και ο τυχόν φόρος που θα θεσπισθεί θα πρέπει να καλύπτει όλες τις μονάδες οι οποίες έχουν υπερβολικά κέρδη κατά τις ώρες λειτουργίας τους.
Στην Ελλάδα εφαρμόζεται ήδη μία παραλλαγή αυτού του μέτρου στην περίπτωση των ΑΠΕ, οι οποίες αιμοδοτούν άμεσα το Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης (που χρηματοδοτεί τα μέτρα στήριξης), με τη μεταφορά των επιπλέον ποσών που αποκομίζουν οι «πράσινες» μονάδες από την πώληση της ηλεκτροπαραγωγής τους, και τα οποία υπερβαίνουν τις εγγυημένες αποζημιώσεις τους.
Η ελληνική ρύθμιση αφορά μία ειδική κατηγορία «πράσινων» σταθμών, και πιο συγκεκριμένα τις μονάδες με συμβάσεις Feed in Premium. Οι μονάδες αυτές επιστρέφουν αυτά τα επιπλέον έσοδα (υπερανακτήσεις) στον ΕΛΑΠΕ, τα οποία μέσα στο 2021 αξιοποιούνταν αποκλειστικά για την αύξηση των εσόδων του Ειδικού Λογαριασμού. Ωστόσο, πλέον μέρος αυτών των εσόδων θα μπορεί να ανακατευθύνεται στο ΤΕΜ, για τη χρηματοδότηση των μέτρων προστασίας των καταναλωτών από την ενεργειακή κρίση.
Ενίσχυση της λειτουργίας των λιγνιτών
Η «φωτιά» στις τιμές αερίου, αλλά και η επισφάλεια των εισαγωγών ρωσικού αερίου, έχει αναγκάσει όλες τις χώρες να επανεκτιμήσουν τα ενεργειακά τους σχέδια. Όσον αφορά τη χώρα μας, οι δύο αυτές ανατροπές έχουν οδηγήσει σε πρόσκαιρη αλλαγή του ενεργειακού σχεδιασμού, με αξιοποίηση των λιγνιτικών για τη διασφάλιση της επάρκειας εφοδιασμού. Έτσι, τα τελευταία 24ωρα, το μερίδιο των λιγνιτών στο μείγμα έχει ενισχυθεί στα επίπεδα του 18%, από τα μονοψήφια ποσοστά που κινείτο εδώ και μήνες.
Σύμφωνα με πληροφορίες, με την ενίσχυση των λιγνιτικών μονάδων επιδιώκεται η όσο το δυνατόν πιο αργή κατανάλωση των φορτίων LNG που καταφθάνουν στο τέρμιναλ του ΔΕΣΦΑ στη Ρεβυθούσα, και έτσι η εξοικονόμηση καυσίμου. Με την ίδια λογική, όσο συνεχίζονται κανονικά οι εισαγωγές αερίου αγωγού, έχει προτεραιοποιηθεί η χρήση του.
Αξίζει να σημειωθεί ότι θέμα για παράταση της παρουσίας των στερεών ορυκτών καυσίμων στο μίγμα ηλεκτροπαραγωγής άνοιξε την προηγούμενη εβδομάδα ο επικεφαλής της Πράσινης Συμφωνίας της ΕΕ, Φρανς Τίμερμανς. Το κοινοτικό στέλεχος επισήμανε ότι χώρες όπως η Πολωνία, αντί να στραφούν στο αέριο ως μεταβατικό καύσιμο, μπορούν στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής κλιματικής να συνεχίσουν να χρησιμοποιούν τον άνθρακα για μεγαλύτερο διάστημα, «περνώντας» στη συνέχεια στις ΑΠΕ.
Στην περίπτωση πάντως της Ελλάδας, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, δεν διαφαίνονται τουλάχιστον προς ώρας ενδείξεις για αλλαγή του προγράμματος απολιγνιτοποίησης. Κι αυτό γιατί μόνο στις τρέχουσες (και εξαιρετικά ιδιάζουσες) συνθήκες οι λιγνιτικές μονάδες είναι πιο οικονομικές από τις μονάδες αερίου, κάτι που θα ανατραπεί μόλις αποκλιμακωθεί έστω και σε μικρό βαθμό η τιμή του φυσικού αερίου.
