Αύξηση της έκθεσής τους στον κίνδυνο αγοράς σημείωσαν οι ελληνικές τράπεζες το 2021, αυξάνοντας στα χαρτοφυλάκιά τους τις τοποθετήσεις τους σε ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου, εταιρικά ομόλογα, μετοχές, Αμοιβαία Κεφάλαια και λοιπές συμμετοχές, καθώς επίσης και σε συνάλλαγμα (δολάριο). Όπως εκτιμά η Τράπεζα της Ελλάδος, μία δυνητική αύξηση των επιτοκίων κατά 1 ποσοστιαία μονάδα, θα επέφερε ζημίες 33,7 εκατ. ευρώ στο σύνολο των χαρτοφυλακίων ομολόγων των τραπεζών.
Όπως αναφέρεται στην Έκθεση Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας της ΤτΕ, οι ελληνικές τράπεζες κατέχουν ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου που αντιστοιχούν στο 9,5% του ενεργητικού τους, με την αξία του χαρτοφυλακίου τίτλων της Ελληνικής Δημοκρατίας που διακρατούν σε χαρτοφυλάκια που αποτιμώνται στην τρέχουσα αξία να ανέρχεται σε 7,1 δισ. ευρώ στο τέλος του 2021.
Το 2021 οι τράπεζες αύξησαν σημαντικά (+ 36%) και τις επενδύσεις τους σε εταιρικά ομόλογα, τα οποία όμως αντιστοιχούν μόλις στο 0,8% του ενεργητικού τους.
Στο τέλος του 2021 ο τραπεζικός τομέας κατείχε μετοχικούς τίτλους, συμμετοχές και αμοιβαία κεφάλαια συνολικής αξίας 1,9 δισ. ευρώ, που αντιστοιχούν στο 0,65% επί του συνολικού ενεργητικού του. Οι ελληνικές τράπεζες αύξησαν επίσης το 2021 την έκθεσή τους σε δολάριο ΗΠΑ κατά 13,4 δισ. ευρώ, ενώ μείωσαν την έκθεση σε ελβετικό φράγκο κατά 4,4 δισ. ευρώ.
Την χαρτογράφηση των θέσεων των ελληνικών τραπεζών και την έκθεσή τους στον κίνδυνο αγοράς, κάνει η Τράπεζα της Ελλάδος στην Έκθεση για τη Χρηματοπιστωτική Σταθερότητα. Όπως εκτιμά η ΤτΕ, μια δυνητική αύξηση των επιτοκίων (interest rates) κατά 1 μονάδα βάσης (μ.β.) στο σύνολο των χαρτοφυλακίων ομολόγων των ελληνικών τραπεζών αναμένεται να τους επιφέρει ζημίες ύψους 33,7 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με τη σύνθεση του χαρτοφυλακίου στο τέλος του 2021.
Οι συνολικές κεφαλαιακές απαιτήσεις των ελληνικών τραπεζών για τον κίνδυνο αγοράς ανήλθαν σε 345,1 εκατ. ευρώ στο τέλος του 2021 από 338,7 εκατ. ευρώ στο τέλος του 2020. Οι κεφαλαιακές απαιτήσεις αντιστοιχούν σε 70% για τα χρεόγραφα, 19,1% για το συνάλλαγμα, 6,5% για τους μετοχικούς τίτλους και 4,4% για τα εμπορεύματα.
Ειδικότερα:
α) Έκθεση του τραπεζικού τομέα σε Ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου
Το σύνολο των ομολόγων της Ελληνικής Δημοκρατίας (περιλαμβανομένων των εντόκων γραμματίων) που διακρατούν οι ελληνικές τράπεζες στα χαρτοφυλάκιά τους στο τέλος του 2021 ανήλθε σε 28,3 δισ. ευρώ (9,5% του ενεργητικού), αυξημένο κατά περίπου 1,5 δισ. ευρώ σε σύγκριση με το 2020 και κατά περίπου 11,9 δισ. ευρώ σε σύγκριση με το 2019. Ειδικότερα, η αξία του χαρτοφυλακίου τίτλων της Ελληνικής Δημοκρατίας που διακρατεί ο τραπεζικός τομέας σε χαρτοφυλάκια που αποτιμώνται στην τρέχουσα αξία ανήλθε σε 7,1 δισ. ευρώ στο τέλος του 2021, έναντι 10,3 δισ. ευρώ στο τέλος του 2020.
Αντίστοιχα, η έκθεση των ελληνικών τραπεζών σε τίτλους της Ελληνικής Δημοκρατίας στα χαρτοφυλάκια που αποτιμώνται στην τρέχουσα αξία, μειώθηκε κατά 31%, ενώ ως προς το σύνολο του ενεργητικού υποχώρησε σε 2,4% στο τέλος του 2021, από 3,8% στο τέλος του 2020.
Στο πλαίσιο της διενέργειας ανάλυσης ευαισθησίας για τα εν λόγω χαρτοφυλάκια ομολόγων, μία δυνητική αύξηση των επιτοκίων (interest rates) κατά 1 μονάδα βάσης (μ.β.) στο σύνολο των χαρτοφυλακίων αναμένεται να επιφέρει ζημίες ύψους 33,7 εκατ. ευρώ για το σύνολο των ελληνικών τραπεζών, σύμφωνα με τη σύνθεση του χαρτοφυλακίου στο τέλος του 2021, έναντι ζημίας 29,7 εκατ. ευρώ στο τέλος του 2020. Αντίστοιχα, η επίδραση μίας δυνητικής αύξησης των πιστωτικών περιθωρίων (credit spreads) κατά 1 μ.β. στο σύνολο των χαρτοφυλακίων ισοδυναμεί με ζημία 37,5 εκατ. ευρώ στο τέλος του 2021, ενώ τον προηγούμενο χρόνο ανερχόταν σε ζημίες ύψους 33,1 εκατ. ευρώ.
β) Έκθεση του τραπεζικού συστήματος σε εταιρικά ομόλογα
Κατά το 2021, η αξία των εταιρικών ομολόγων που διακρατεί ο τραπεζικός τομέας αυξήθηκε σημαντικά κατά 36% σε 2,5 δισ. ευρώ στο τέλος του 2021, από 1,8 δισ. ευρώ στο τέλος του 2020 (στα χαρτοφυλάκια που αποτιμώνται στην τρέχουσα αξία). Η εν λόγω αύξηση στην κατοχή εταιρικών ομολόγων οφείλεται κυρίως στην επένδυση σε ομόλογα ελληνικών επιχειρήσεων που εκδόθηκαν μέσα στο 2021, συνολικού ύψους περίπου 3,8 δισ. ευρώ.
Πάντως, παρά την αύξηση στις τοποθετήσεις σε εταιρικά ομόλογα, το ποσοστό αυτών σε σχέση με το σύνολο του ενεργητικού του τραπεζικού τομέα παραμένει σε χαμηλό επίπεδο και διαμορφώνεται σε μόλις 0,8%.
γ) Έκθεση του τραπεζικού τομέα σε μετοχικούς τίτλους, αμοιβαία κεφάλαια και λοιπές συμμετοχές
Κατά τη διάρκεια του 2021 οι τράπεζες αύξησαν την αξία των μετοχικών τίτλων, αμοιβαίων κεφαλαίων και συμμετοχών που διακρατούν ως ποσοστό του συνολικού ενεργητικού. Συγκεκριμένα, στο τέλος του 2021 ο τραπεζικός τομέας κατείχε μετοχικούς τίτλους, συμμετοχές και αμοιβαία κεφάλαια συνολικής αξίας 1,9 δισ. ευρώ, που αντιστοιχούν στο 0,65% επί του συνολικού ενεργητικού του, έναντι 1,3 δισ. ευρώ στο τέλος του 2020 (0,49% επί του συνολικού ενεργητικού του τραπεζικού τομέα). Η εν λόγω αύξηση οφείλεται κυρίως στην ενίσχυση των συμμετοχών, λόγω εισφοράς σε είδος σε νεοϊδρυθείσες εταιρίες “άμεσων συμμετοχών σε θυγατρικές”, με αντάλλαγμα την κατοχή ποσοστού μειοψηφίας.
δ) Έκθεση του τραπεζικού συστήματος σε συναλλαγματικό κίνδυνο
Η έκθεση των τραπεζών σε συνάλλαγμα αυξήθηκε κατά 12,2 δισ. ευρώ στο τέλος του 2021 σε σύγκριση με το τέλος του 2020, κυρίως λόγω της αύξησης της έκθεσης σε δολάριο ΗΠΑ κατά 13,4 δισ. ευρώ σε 62,5 δισ. ευρώ. Αντίθετα, η έκθεση σε ελβετικό φράγκο υποχώρησε κατά 4,4 δισ. ευρώ σε 15,2 δισ. ευρώ, μολονότι το ελβετικό νόμισμα ενισχύθηκε έναντι του ευρώ.
Η παραπάνω μεταβολή οφείλεται κυρίως στην πώληση δανείων σε ελβετικό φράγκο στο πλαίσιο της στρατηγικής για τη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ). Η αύξηση των χορηγήσεων ναυτιλιακών δανείων και η παράλληλη ενίσχυση του δολαρίου έναντι του ευρώ κατά το 2021, είχαν ως συνέπεια τη σημαντική αύξηση της έκθεσης του τραπεζικού συστήματος σε δολάριο ΗΠΑ.
Επιτοκιακή ευαισθησία χρεογράφων και παραγώγων
Από τη διενέργεια ανάλυσης ευαισθησίας της επενδυτικής έκθεσης των τραπεζών σύμφωνα με τη σύνθεση του χαρτοφυλακίου στο τέλος του 2021, προκύπτει ότι η αύξηση των επιτοκίων κατά 1 μονάδα βάσης, σε επίπεδο χαρτοφυλακίου συναλλαγών, το οποίο αποτιμάται στην τρέχουσα αξία, αναμένεται να επιφέρει κέρδος ύψους 4,2 εκατ. ευρώ για το σύνολο των ελληνικών τραπεζών.
Αντίθετα, σε επίπεδο συνόλου χαρτοφυλακίων χρεογράφων και παραγώγων, η αύξηση των επιτοκίων κατά 1 μ.β. θα προκαλέσει ζημίες ύψους 19 εκατ. ευρώ, με στοιχεία τέλους έτους.
Αντίστοιχα, η επίδραση της αύξησης των πιστωτικών περιθωρίων κατά 1 μ.β. περιορίζεται σε ζημία κάτω από 1 εκατ. ευρώ στο χαρτοφυλάκιο συναλλαγών, ενώ συνολικά για το τραπεζικό σύστημα ανέρχεται σε ζημία 5,29 εκατ. ευρώ. Οι τράπεζες διατηρούν ένα χαρτοφυλάκιο από επιτοκιακά παράγωγα προϊόντα, απλής κυρίως δομής, τα οποία εκκαθαρίζονται κυρίως μέσω κεντρικών αντισυμβαλλομένων ή αφορούν διμερείς συναλλαγές που διέπονται από τυποποιημένες συμβάσεις κάλυψης πιστωτικού κινδύνου.
Κεφαλαιακές απαιτήσεις για τον κίνδυνο αγοράς
Οι συνολικές κεφαλαιακές απαιτήσεις για τον κίνδυνο αγοράς ανήλθαν σε 345,1 εκατ. ευρώ στο τέλος του 2021 από 338,7 εκατ. ευρώ στο τέλος του 2020. Οι κεφαλαιακές απαιτήσεις αντιστοιχούν σε 70% για τα χρεόγραφα, 19,1% για το συνάλλαγμα, 6,5% για τους μετοχικούς τίτλους και 4,4% για τα εμπορεύματα.
Ο κίνδυνος προσαρμογής πιστωτικής αποτίμησης για τις συστημικές τράπεζες, σε ατομική βάση, ανήλθε σε 343,6 εκατ. ευρώ στο τέλος του 2021 από 231,2 εκατ. ευρώ στο τέλος του 2020. Αντίστοιχα, οι κεφαλαιακές απαιτήσεις για την κάλυψη του κινδύνου προσαρμογής πιστωτικής αποτίμησης για το σύνολο του τραπεζικού τομέα ανήλθαν σε 28,1 εκατ. ευρώ στο τέλος του 2021 έναντι 18,5 εκατ. ευρώ στο τέλος του 2020.
