Σε «τεντωμένο σχοινί» φαίνεται να παραμένουν οι διαπραγματεύσεις ανάμεσα σε υπουργείο Υποδομών & Μεταφορών και παραχωρησιούχους (Ολυμπία Οδός, Νέα και Κεντρική Οδός, Αυτοκινητόδρομος Αιγαίου κ.α.) που διαχειρίζονται/εκμεταλλεύονται τους μεγάλους αυτοκινητόδρομους της χώρας σχετικά με την άνοδο (ή μη) των διοδίων από τους χρήστες, όπως τουλάχιστον προκύπτει από σχετικές πληροφορίες και εφόσον δεν προέκυψε κάποια ανατροπή – έκπληξη – παρέμβαση της τελευταίας στιγμής.
Αντιδρά η κυβέρνηση
Οι παραχωρησιούχοι τυπικά έχουν τη δυνατότητα να εφαρμόσουν τις αυξήσεις καθώς οι συμβάσεις που έχουν υπογράψει με το δημόσιο προβλέπουν τις αυξομειώσεις στα διόδια με βάση τον πληθωρισμό. Όπως είναι γνωστό η πολιτική ηγεσία του αρμόδιου υπουργείου είναι κατηγορηματικά αντίθετη, με τον Χρήστο Σταϊκούρα να δηλώνει ότι η βούληση της κυβέρνησης είναι η «εξεύρεση μιας ρεαλιστικής λύσης, χωρίς την επιβάρυνση του πολίτη για το 2023». Προφανώς και μια μετωπική σύγκρουση των παραχωρησιούχων με την κυβέρνηση δεν είναι μια εύκολη υπόθεση (πάντως, εκκρεμούν διάφορες διεργασίες στους οδικούς άξονες και υπάρχουν πολλά ανοιχτά μέτωπα), όμως, οι εταιρείες παραχώρησης έχουν συνάψει δάνεια με τις πιστώτριες τράπεζες και έχουν μετόχους, και ξένους (όπως η γαλλική Vinci ή η Γερμανική Hochtief) που ζητούν την εφαρμογή των συμβάσεων.
«Πάγωμα» τιμών μέχρι νεωτέρας – Νέες επαφές και εναλλακτικά σενάρια
Και οι συσκέψεις – ζυμώσεις της Πέμπτης δεν φαίνεται να έβγαλαν «λευκό καπνό» με τις δύο πλευρές να παραμένουν μεν σε επαφή, πλην όμως, παραμένουν και οι εκ διαμέτρου αντικρουόμενες θέσεις και το «χάσμα» ανάμεσα σε υπουργείο και κοινοπραξίες. Προς το παρόν, όπως σημειώνουν σχετικές πληροφορίες, ισχύει «πάγωμα», ή αλλιώς αναστολή, των αυξήσεων έως 12% κατά μέσο όρο που σχεδίαζαν να επιβάλλουν οι εταιρείες παραχώρησης από την 1η Σεπτεμβρίου (αν και η αλήθεια είναι ότι δεν είχαν δημοσιεύσει σχετικές ανακοινώσεις προς τους χρήστες του οδικού δικτύου, υπήρχε για την ώρα σαφή πρόθεση), που μάλλον θα έχει προσωρινή διάρκεια, ώστε να συνεχιστούν οι διαπραγματεύσεις που μέχρι τώρα ήταν άκαρπες.
Ωστόσο, όπως προκύπτει βάσει πληροφοριών από τις εταιρείες παραχώρησης, υπάρχει σημαντική απόκλιση στις θέσεις των δύο πλευρών, με τις προτάσεις του υπουργείου να μην θεωρούνται από αυτές εφαρμόσιμες, την ώρα που οι ίδιες ισχυρίζονται ότι έχουν παρουσιάσει εναλλακτικές προτάσεις (με μείωση ΦΠΑ, τμηματικές αυξήσεις, μοντέλα άλλων χωρών κ.α.) που όμως ακόμα δεν έχουν γίνει αποδεκτές. Πάντως, και από το αρμόδιο υπουργείο πηγάζει ανεπίσημα η πληροφόρηση ότι δεν υπάρχει κάποια συμφωνία για το θέμα.
Μένει, όμως, να φανεί, αν μέσα στις αμέσως επόμενες ημέρες τα δύο μέρη καταφέρουν να βρούνε μια κοινά αποδεκτή και βιώσιμη λύση ώστε να μην επιβαρυνθούν οι οδηγοί ή με κάποιον τρόπο να «μοιραστεί το βάρος» των όποιων αυξήσεων, εφόσον βέβαια έχουμε αναπροσαρμογές τελών διέλευσης.
Ενδεχόμενο στο οποίο αντιστέκεται σθεναρά το υπ. Υποδομών που επιθυμεί να μην επιβαρυνθούν οι χρήστες των μεγάλων αυτοκινητόδρομων σε μια δύσκολη οικονομική συγκυρία.
Οι συμβάσεις, ο πληθωρισμός και το «κακό προηγούμενο»
Ως γνωστόν, και όπως έχει αναδείξει το insider.gr, οι εταιρείες παραχώρησης (ιδίως οι ξένοι μέτοχοι) πίεζαν προς την κατεύθυνση της αύξησης των τελών διέλευσης από Σεπτέμβριο, ενδεχομένως και σε διψήφιο ποσοστό, καθώς ήδη είχε «παγώσει» η ανατίμηση που ετοιμάζονταν να εφαρμόσουν από την αρχή του 2023 (βάσει του πληθωρισμού Σεπτεμβρίου 2022, στο 12%). Τότε, η κυβέρνηση δεδομένου ότι μπαίναμε σε προεκλογική και εκλογική τροχιά, πίεσε από την πλευρά της τους κατασκευαστές να μην προχωρήσουν σε αυξήσεις παραπέμποντας το θέμα για μετά το καλοκαίρι. Σημειώνεται ότι οι παραχωρησιούχοι έχουν βάσει των όρων των συμβάσεων δικαίωμα αναπροσαρμογής των τελών διέλευσης στο όριο του εκάστοτε ετήσιου πληθωρισμού, που άλλοτε είναι χαμηλός (ή αρνητικός) και άλλοτε πιο «αλμυρός», όπως συνέβη πέρυσι. Κατά συνέπεια ζητούσαν σημαντικές αυξήσεις, κάτι που για ευνόητους λόγους δεν ήθελε η πολιτική ηγεσία. Να προσθέσουμε επίσης ότι θεωρητικά φτάνουμε στο χρονικό ορόσημο που θα τεθεί η βάση του πληθωρισμού για τις αυξήσεις και του 2023 (λίγο άνω του 3%), δηλαδή αυτές που θα εφαρμόζονταν από αρχές 2024.
Από πλευράς εταιρειών παραχώρησης κατά καιρούς έχει τονιστεί και το θέμα ότι η μη τήρηση των συμβάσεων ή έστω η μη εξεύρεση ρεαλιστικής λύσης δημιουργεί «κακό προηγούμενο» και ίσως επηρεάσει και τις διαδικασίες σε άλλους διαγωνισμούς που σχετίζονται με συμβάσεις παραχώρησης (ΒΟΑΚ, Αττική Οδός κ.α.), υπό την έννοια, ότι σε καθεστώς υψηλών επιτοκίων και αυξημένου κόστους χρήματος, οι επενδυτές θέλουν καθαρό τοπίο ώστε να βρίσκουν εφαρμογή τα χρηματοοικονομικά μοντέλα που εκπονούν με τις δανείστριες τράπεζες, άρα να έχουν και οι ίδιοι τις προβλεπόμενες αποδόσεις δίνοντας προσφορές εκατοντάδων εκατ. ευρώ ή κάποιων δις.
Βέβαια, προσφορές για Αττική Οδό και ΒΟΑΚ έχουν δοθεί, κατά συνέπεια όλα αυτά ίσως εν μέρει εντάσσονται και στο ευρύτερο πλαίσιο των σκληρών διαπραγματεύσεων που συντελούνται για τα διόδια. Πάντως, στην αγορά έχουν ακουστεί μέχρι και σενάρια περί προσφυγής σε διαιτησία, με ότι αυτό μπορεί να σημαίνει για τις αποζημιώσεις που θα εγείρουν οι κοινοπραξίες, αν και ίσως είναι νωρίς να κάνουμε λόγο για τέτοιες ενέργειες.
Εξ αρχής αντίθετο σε ανατιμήσεις το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών
Πάντως, θυμίζουμε ότι και το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών ήταν σκληρό απέναντι στους παραχωρησιούχους και σταθερά αντίθετο σε μεμονωμένες ενέργειες, ήτοι σε ανατιμήσεις στα τέλη διέλευσης.
Μόλις προ ολίγων εβδομάδων είχε εκδώσει ανακοίνωση με ξεκάθαρες αιχμές προς τους παραχωρησιούχους των ελληνικών αυτοκινητοδρόμων, υπογραμμίζοντας πως «το Δημόσιο θα εξαντλήσει κάθε δυνατότητα που έχει για να επιτύχει την αναστολή των μονομερών ενεργειών των εταιρειών». Μεταξύ άλλων, σημείωνε η ανακοίνωση ότι «οι Παραχωρησιούχοι των αυτοκινητοδρόμων ζήτησαν, στις 3 Ιουλίου 2023, συνάντηση εργασίας με τον Γενικό Διευθυντή με αντικείμενο την αναπροσαρμογή διοδίων τελών για το έτος 2023, στη βάση του υφιστάμενου πλαισίου των συμβάσεων παραχώρησης», η οποία και έγινε τον Ιούλιο αρχικά. «Βούληση της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου ήταν η εξεύρεση μιας ρεαλιστικής λύσης, χωρίς την επιβάρυνση του πολίτη για το 2023», ανέφερε το υπουργείο τότε.
«Προς αυτή την κατεύθυνση συζητήθηκαν εναλλακτικά σενάρια. Με έκπληξη διαπιστώσαμε ότι οι Παραχωρησιούχοι, με επιστολή τους στις 28 Ιουλίου 2023, απευθυνόμενοι και πάλι στον Γενικό Διευθυντή της Γενικής Διεύθυνσης Συγκοινωνιακών Υποδομών, επικαλούμενοι τις συναντήσεις που τους «παραχώρησε» ο Γενικός Διευθυντής, που όμως δεν συμμετείχε σε αυτές, και χωρίς να υπάρχει οποιαδήποτε ενημέρωση του Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών, αποφάσισαν, επιδεικνύοντας αναξιοπιστία, να προβούν σε σημαντική αύξηση των διοδίων από τον επόμενο μήνα. Προχώρησαν δε, μεταγενέστερα, σε δημοσιοποίηση της σχετικής πρόθεσης. Το Δημόσιο θα εξαντλήσει κάθε δυνατότητα που έχει για να επιτύχει την αναστολή των μονομερών ενεργειών των Εταιρειών», κατέληξε η μόνη έως τώρα επίσημη τοποθέτηση του υπ. Υποδομών και Μεταφορών. Το οποίο, εμφανίζεται ακόμα διατεθειμένο να μη δεχτεί μεγάλες ανατιμήσεις στα διόδια.
Η αύξηση των διοδίων αφορά τους οδικούς άξονες Ελευσίνα –Κόρινθος – Πάτρα (Ολυμπία Οδός), Κόρινθος – Τρίπολη – Καλαμάτα (Αυτοκινητόδρομος Μορέας), Αντίρριο – Ιωάννινα (Ιόνια Οδός), Μεταμόρφωση – Σκάρφεια Φθιώτιδας (Νέα Οδός), τον Ε 65, το τμήμα Ράχες – Κλειδί Ημαθίας (Αυτοκινητόδρομος Αιγαίου).
