Χρονιά ασθμαίνουσας πιστωτικής επέκτασης ήταν το 2023, με τα υψηλά επιτόκια να περιορίζουν δραματικά την ζήτηση τόσο για στεγαστικά δάνεια, όσο και για δάνεια επενδυτικού σκοπού από επιχειρήσεις. Η εικόνα του δεκαμήνου Ιανουαρίου – Οκτωβρίου αποτυπώνει την επιβράδυνση στην πιστωτική επέκταση λόγω και των αθρόων αποπληρωμών υφιστάμενων δανείων.
Ωστόσο, το τελευταίο δίμηνο του έτους και ειδικά τον Δεκέμβριο η κατάσταση θα δείξει αντιστροφή, με ακόμη πιο αισιόδοξες προοπτικές για το 2024. Σύμφωνα με στοιχεία που περιλαμβάνονται στην Ενδιάμεση Έκθεση Νομισματικής Πολιτικής της ΤτΕ, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης της τραπεζικής χρηματοδότησης προς τις επιχειρήσεις τους πρώτους δέκα μήνες του 2023 κατέγραψε επιβράδυνση. Τα δάνεια προς τα νοικοκυριά εμφάνισαν εντονότερους ρυθμούς μείωσης κατά το ίδιο διάστημα.
Ειδικότερα, τον Οκτώβριο του 2023 ο ετήσιος ρυθμός ανόδου των πιστώσεων προς τις (μη χρηματοπιστωτικές) επιχειρήσεις υποχώρησε σε 5% (μέσος όρος δεκαμήνου 2023). Το δεκάμηνο Ιανουαρίου-Οκτωβρίου 2023 η μέση μηνιαία καθαρή ροή τραπεζικής χρηματοδότησης προς τις επιχειρήσεις ήταν 79 εκατ. ευρώ, έναντι 450 εκατ. ευρώ το ίδιο διάστημα του 2022.
Η εν λόγω ροή συνέχισε να επηρεάζεται αρνητικά από τις σημαντικές αποπληρωμές δανείων, ιδιαίτερα από μεγάλες επιχειρήσεις, αλλά και από αποπληρωμές πολλών δανείων χαμηλότερου ύψους. Η μέση μηνιαία ακαθάριστη ροή τραπεζικών δανείων καθορισμένης διάρκειας (τακτής λήξης) προς τις επιχειρήσεις –η οποία δεν επηρεάζεται από τις αποπληρωμές αυτές– μειώθηκε το δεκάμηνο του 2023, αλλά παρέμεινε σημαντική και διαμορφώθηκε σε 1,3 δισ. ευρώ, έναντι 1,5 δισ. ευρώ το ίδιο διάστημα του 2022. Η μείωση αυτή προήλθε από τα δάνεια προς τις μεγάλες επιχειρήσεις, τα οποία αποτελούν το 71% (906 εκατ. ευρώ) της συνολικής ακαθάριστης ροής, ενώ η αντίστοιχη ροή προς τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις κατέγραψε μικρή ετήσια αύξηση (κατά 2,7%, σε 362 εκατ. ευρώ).
Από την άλλη πλευρά, το μέσο μηνιαίο υπόλοιπο της τραπεζικής χρηματοδότησης χωρίς καθορισμένη διάρκεια (δηλ. των πιστωτικών γραμμών και άλλων διευκολύνσεων) προς τις επιχειρήσεις αυξήθηκε κατά 8,3% την περίοδο Ιανουαρίου-Οκτωβρίου 2023 σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 2022.
Η εξασθένηση της δυναμικής των τραπεζικών πιστώσεων προς τις επιχειρήσεις συνδέεται με την άνοδο των δανειακών επιτοκίων, σε συνδυασμό με την επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας, παράγοντες οι οποίοι επέδρασαν αρνητικά στη ζήτηση τραπεζικών δανείων.
Από την πλευρά της προσφοράς τραπεζικών δανείων, η ρευστότητα των τραπεζών το δεκάμηνο του έτους διατηρήθηκε σε επίπεδο επαρκές προκειμένου να διοχετεύουν χρηματοδότηση προς την οικονομία, παρά την ελάττωση του υπολοίπου της χρηματοδότησης που έχουν αντλήσει οι τράπεζες από το Ευρωσύστημα. Παράλληλα, οι τράπεζες προσέλκυσαν θετικές, ως επί το πλείστον, καθαρές ροές καταθέσεων λιανικής και άντλησαν πόρους από τη διατραπεζική αγορά του εξωτερικού, καθώς και μέσω εκδόσεων ομολόγων.
Η χορήγηση τραπεζικών δανείων προς τις επιχειρήσεις συνέχισε να στηρίζεται το 2023 από τα προγράμματα συγχρηματοδότησης και εγγυοδοσίας του Ομίλου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας (ΕΑΤ). Εκταμιεύθηκαν επίσης «τραπεζικά δάνεια συγχρηματοδότησης» των επενδυτικών σχεδίων τα οποία εντάσσονται στο Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF). Οι συναφείς συμβάσεις δανείων που συνομολογήθηκαν ανήλθαν σε επίπεδο το οποίο είναι σημαντικό σε σύγκριση με το σύνολο των πόρων που αρχικά προϋπολογίστηκαν ώστε να διατεθούν μέσω εμπορικών τραπεζών από τον RRF. Σημειώνεται ότι τα «τραπεζικά δάνεια συγχρηματοδότησης» προς τις επιχειρήσεις χρησιμοποιούν αμιγώς τραπεζικούς πόρους και δεν περιλαμβάνουν τα, συμπληρωματικά προς αυτά, δάνεια του RRF για τη χρηματοδότηση των επιλεγμένων επενδυτικών σχεδίων. Επίσης, δεν περιλαμβάνουν τα δάνεια συγχρηματοδότησης από την ΕΤΕπ και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης.
Όσον αφορά τα νοικοκυριά, το δεκάμηνο Ιανουαρίου - Οκτωβρίου 2023 ο ετήσιος ρυθμός ανόδου της καταναλωτικής πίστης κατά μέσο όρο αυξήθηκε, ενώ ο αρνητικός ρυθμός μεταβολής των στεγαστικών δανείων εντάθηκε (Ιανουάριος-Οκτώβριος 2023: καταναλωτικά: 1,9%, στεγαστικά : -3,7%, Ιανουάριος-Οκτώβριος 2022: καταναλωτικά: 0,6%, στεγαστικά: -3,0%).
Η εξέλιξη των καταναλωτικών δανείων είναι συνεπής με την ανοδική πορεία της ιδιωτικής κατανάλωσης. Παρά τη μείωση του υπολοίπου των στεγαστικών δανείων το πρώτο δεκάμηνο του 2023, η μέση ακαθάριστη ροή στεγαστικών δανείων (92 εκατ. ευρώ το μήνα) διατηρήθηκε σχεδόν στο ίδιο μέσο επίπεδο του αντίστοιχου διαστήματος του 2022 (97 εκατ. ευρώ) – και υψηλότερη σε σύγκριση με τον μέσο όρο για το 2020-2021 (71 εκατ. ευρώ) και για τα έτη αμέσως πριν από την πανδημία το 2018-2019 (51 εκατ. ευρώ). Η ανθεκτικότητα της ακαθάριστης ροής των στεγαστικών δανείων, σε συνδυασμό με τις εισροές ξένων άμεσων επενδύσεων στην αγορά κατοικιών, είναι συνεπής με την επιτάχυνση του ετήσιου ρυθμού ανόδου του δείκτη τιμών των κατοικιών.
