Η αστάθεια στις αγορές κακάο έχει ως αποτέλεσμα οι αγρότες στην Αφρική να χάνουν σχεδόν το 20% των εισοδημάτων τους, προκαλώντας κατηγορίες ότι οι διεθνείς εταιρείες σοκολατοποιίας «κλείνουν τα μάτια» σε σοβαρά προβλήματα στον κλάδο.
Στην Ακτή του Ελεφαντοστού, οι αγρότες θα μπορούσαν να αμείβονται έως και 21% λιγότερο από έτος σε έτος για τη συγκομιδή κακάο 2021-22.
Τον Οκτώβριο του 2020, οι παραγωγοί κακάο της χώρας αμείβονταν με 1.000 φράγκα Δυτικής Αφρικής ανά κιλό κακάο. Αλλά η ελάχιστη εγγυημένη τιμή παραγωγού για ένα κιλό κακάο ανέρχεται πλέον στα 825 φράγκα Δυτικής Αφρικής, ή 1,45 δολάρια ΗΠΑ.
Αυτό συμβαίνει παρά την αύξηση των τιμών στο χρηματιστήριο ICE της Νέας Υόρκης. Τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης κακάο έχουν αυξηθεί κατά περίπου 10% μεταξύ του τέλους Οκτωβρίου 2020 και του τέλους Οκτωβρίου του τρέχοντος έτους.
Οι χαμηλότερες τιμές αναμένεται να βυθίσουν τους αγρότες στη φτώχεια, να αυξήσουν την επικράτηση της σύγχρονης δουλείας και να αυξήσουν τα ποσοστά της παράνομης παιδικής εργασίας. Η αποψίλωση των δασών συνδέεται επίσης με υψηλότερα ποσοστά φτώχειας στην κοινότητα των καλλιεργητών κακάο, καθώς οι άνθρωποι που αναζητούν απελπισμένα περισσότερα εισοδήματα αυξάνουν τη γεωργική τους γη σε μια προσπάθεια να πουλήσουν περισσότερα προϊόντα.
Η Ασάτα Ντούμπια, καλλιεργητής κακάο και επικεφαλής του συνεταιρισμού ECAM στην Ακτή Ελεφαντοστού, δήλωσε στο CNBC ότι ήταν δύσκολο να αποδεχτεί τη δραστικά χαμηλότερη τιμή.
Ο ECAM, με έδρα την πόλη Μεάγκουι, αντιπροσωπεύει 2.466 παραγωγούς κακάο που συγκεντρώνουν συλλογικά 7.000 τόνους κακάο κάθε χρόνο. Υπολογίζεται ότι το 70% του παγκόσμιου κακάο προέρχεται από τη Δυτική Αφρική, με την Ακτή Ελεφαντοστού να αντιπροσωπεύει περισσότερο από το ένα τρίτο της παγκόσμιας προσφοράς.
«Με αυτήν την τιμή των 825 φράγκων και το κόστος παραγωγής, θα δυσκολευτούμε να ταΐσουμε τις οικογένειές μας, να φροντίσουμε τους εαυτούς μας και να επενδύσουμε στα αγροκτήματα», είπε η Ντούμπια μέσω βιντεοκλήσης. «Δεχόμαστε την τιμή γιατί πρέπει».
Ωστόσο, ανέφερε ότι οι υψηλότερες τιμές δημιούργησαν επίσης «πονοκεφάλους» στους παραγωγούς κακάο, καθώς οι σοκολατοποιοί φέρεται να αντιστέκονται να πληρώσουν υψηλότερες τιμές αγοράς.
Το 2019, οι αρχές της Ακτής Ελεφαντοστού και της Γκάνας εισήγαγαν μια διαφορά στο εισόδημα διαβίωσης, η οποία πρόσθεσε 400 δολάρια στην τιμή ενός τόνου κακάο σε μια προσπάθεια να προστατεύσει τους αγρότες από τη φτώχεια.
Ωστόσο, ορισμένες εταιρείες σοκολάτας φαίνεται να προσπάθησαν να αποφύγουν τη συμμόρφωση με την αύξηση. Η Mondelez International κατηγορήθηκε από τις αρχές ότι δεν πλήρωσε το ασφάλιστρο -έναν ισχυρισμό που αρνήθηκε- ενώ ο αμερικανικός γίγαντας των ζαχαρωτών Hershey στράφηκε στα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης για να αποφύγει να πληρώσει το πρόσθετο κόστος, ανέφερε το Reuters. Η Hershey σχολίασε σε ανακοίνωση της τότε ότι δεν θα συζητήσει λεπτομέρειες για τις συγκεκριμένες δραστηριότητες αγοράς και αντιστάθμισης κινδύνου. Προσέθεσε ότι αγόρασε κακάο «από διάφορους προμηθευτές και πηγές», συμπεριλαμβανομένων μερικών που την είδαν να πληρώνει το premium για την Γκάνα και την Ακτή του Ελεφαντοστού.
«Πριν από ένα χρόνο, όταν η τιμή ήταν 1000 φράγκα, δυσκολευόμασταν να πουλήσουμε το κακάο μας επειδή οι Big Chocolate θεώρησαν ότι ήταν πολύ ακριβό», είπε η Ντούμπια στο CNBC. «Λοιπόν, ναι, είναι δύσκολο να δεχτούμε μια χαμηλότερη τιμή, αλλά τώρα μπορεί να είμαστε πραγματικά σε θέση να πουλήσουμε όλο το κακάο μας».
Η Ντούμπια είπε ότι έχει δει τη γονιμότητα του εδάφους να μειώνεται με τα χρόνια, την οποία αποδίδει εν μέρει στην κλιματική αλλαγή, ωθώντας την να αφιερώσει τέσσερα εκτάρια γεωργικής γης στο καουτσούκ αντί για το κακάο.
«Η παραγωγή κακάο είναι μια κουλτούρα στην Ακτή Ελεφαντοστού, παράγουμε το περισσότερο στον κόσμο, οπότε δεν πρόκειται να εξαφανιστεί από τη μια μέρα στην άλλη», είπε στο CNBC. «Τουλάχιστον κάθε οικογένεια έχει έναν άνθρωπο που παράγει κακάο – αυτό μας αρέσει να κάνουμε, είναι η δουλειά μας, είναι στην καρδιά μας».
Αλλά πρόσθεσε: «Οι άνθρωποι εγκαταλείπουν το κακάο για το καουτσούκ. Με τόσο επίπονη δουλειά και τόσο χαμηλή τιμή για το κακάο, θα το δείτε όλο και περισσότερο σίγουρα».
Κάλεσμα για δράση σχετικά με τις τιμές
Σύμφωνα με μια έκθεση του 2018 για τον κλάδο από το VOICE Network -ένα παγκόσμιο δίκτυο ΜΚΟ και συνδικαλιστικών οργανώσεων- οι μεγάλες εταιρείες σοκολάτας αύξησαν τα κέρδη τους αφού οι τιμές του κακάο στην Ακτή Ελεφαντοστού μειώθηκαν σημαντικά στα μέσα του 2017.
Η ολλανδική σοκολατοποιία Tony's Chocolonely πληρώνει ένα ασφάλιστρο πάνω από την τιμή παραγωγού όταν αγοράζει το κακάο της. Πρόσφατα ανακοίνωσε σχέδια να αυξήσει αυτό το ασφάλιστρο από 462 δολάρια ανά τόνο – 26% πάνω από την τιμή παραγωγού – σε 793 δολάρια ανά τόνο – 54% πάνω από την τιμή παραγωγού – για τη σεζόν 2021/22.
Ο Πωλ Σονμέικερς, επικεφαλής στην Tony's Chocolonely, κατηγόρησε τις λεγόμενες Big Chocolate ότι «έκαναν τα στραβά μάτια» στα δεινά των Αφρικανών καλλιεργητών κακάο «με πολύ τρομερό τρόπο».
«Για δεκαετίες, έχουν καταλήξει σε όλα αυτά τα φανταχτερά προγράμματα και η πραγματικότητα είναι ότι δεν έχουν αποφέρει κανένα αποτέλεσμα», είπε στο CNBC. «Και αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι εξακολουθούν να πληρώνουν πολύ λίγα για το κακάο».
Πρόσθεσε ότι η πληρωμή της τιμής που προτείνει η Tony's θα κόστιζε περίπου το 0,7% των ετήσιων παγκόσμιων εσόδων από τη σοκολάτα.
«Δεδομένου ότι αυτός ο κλάδος είναι εξαιρετικά πλούσιος, θα εξακολουθούσαν να έχουν τεράστια κέρδη κάθε χρόνο», δήλωσε ο Σονμέικερς. «Αυτό αφορά την αποστολή μέρους της αξίας στο πρώτο μέρος της εφοδιαστικής αλυσίδας, τους καλλιεργητές κακάο, και είναι το σωστό».
Σύμφωνα με το Fairtrade, το μέσο νοικοκυριό που καλλιεργεί κακάο στην Ακτή του Ελεφαντοστού αποτελείται από οκτώ άτομα και έχει ετήσιο εισόδημα περίπου 3.000 δολάρια. Ωστόσο, η έρευνα του Fairtrade κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το μέσο νοικοκυριό που καλλιεργεί κακάο θα πρέπει να κερδίζει περίπου 7.500 δολάρια ετησίως για να καλύψει το πλήρες κόστος ζωής του.
«Η τιμή έχει σημασία», είπε ο Ντέιβιντ Φίνλεϊ, ανώτερος διευθυντής εφοδιαστικής αλυσίδας στο The Fairtrade Foundation, στο CNBC. «Βλέπουμε αυτή την πτώση της τιμής ως προβληματική, όχι μόνο επειδή πιστεύουμε ότι θα οδηγήσει σε μειωμένα εισοδήματα για τους καλλιεργητές κακάο, αλλά επειδή πιστεύουμε ότι αυτά τα χαμηλότερα εισοδήματα θα επιδεινώσουν άλλα κοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα, όπως η αποψίλωση των δασών».
Οι γίγαντες της σοκολάτας τοποθετούνται
Η Mars Wrigley, που φτιάχνει τα M&Ms και Snickers, είπε στο CNBC ότι η σημερινή εφοδιαστική αλυσίδα «δεν ήταν σύμφωνη με τη φιλοδοξία μας να έχουν όλοι - ειδικά οι καλλιεργητές κακάο - την ευκαιρία να ευδοκιμήσουν».
«Μέσω της στρατηγικής μας για το Cocoa for Generations, της συνεχούς υποστήριξης για το LID και της δημοσιοποίησης της προόδου μας, παραμένουμε επικεντρωμένοι στα κρίσιμα ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν για να ευδοκιμήσουν και να είναι βιώσιμες οι οικογένειες που καλλιεργούν κακάο», είπε ένας εκπρόσωπος της εταιρείας.
Εν τω μεταξύ, ο κολοσσός της ζαχαροπλαστικής Ferrero είπε ότι εργαζόταν για να βελτιώσει τα μέσα διαβίωσης των αγροτών στην Ακτή του Ελεφαντοστού εδώ και χρόνια, προσθέτοντας ότι στόχος της ήταν «να δημιουργήσει αλυσίδες αξίας και να εργαστεί για τη διατήρησή τους».
Η εταιρεία παραγωγής Cadbury Mondelez International δήλωσε στο CNBC ότι δεσμεύτηκε να ενισχύσει τα εισοδήματα των αγροτών, σημειώνοντας ότι είχε αναπτύξει και επενδύσει 400 εκατομμύρια δολάρια στο πρόγραμμα βιώσιμης προμήθειας κακάο Cocoa Life.
Ένας εκπρόσωπος της Nestlé είπε στο CNBC ότι άρχισε να εφαρμόζει το πρόγραμμα βιωσιμότητας του κακάο πριν από περισσότερο από μια δεκαετία. Η εταιρεία ανακοίνωσε τον Σεπτέμβριο ότι θα εφαρμόσει νέα προγράμματα εισοδήματος διαβίωσης για τους αγρότες.
Εν τω μεταξύ, η Lindt & Sprüngli –η οποία προμηθεύεται τους κόκκους κακάο της Δυτικής Αφρικής από την Γκάνα– είπε στο CNBC ότι είχε ξεκινήσει ένα πρόγραμμα το 2008 με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των αγροτών.
Επιμέλεια: Κώστας Αποστολόπουλος
