Τη τήρηση συνετών δημοσιονομικών πολιτικών με τη βιώσιμη ανάπτυξη για τα επόμενα χρόνια ζητά από τα κράτη μέλη της Ευρωζώνης και της ΕΕ η Κομισιόν, σύμφωνα με τη φθινοπωρινή δέσμη μέτρων του ευρωπαϊκού εξαμήνου που παρουσιάστηκε στις Βρυξέλλες.
Όπως αναφέρεται σε σχετική ενημέρωση της Κομισιόν, η δέσμη μέτρων βασίζεται στις φθινοπωρινές οικονομικές προβλέψεις 2021, στις οποίες επισημαίνεται ότι η ευρωπαϊκή οικονομία μεταβαίνει από την ανάκαμψη στην επέκταση, αντιμετωπίζοντας όμως τώρα νέα προβλήματα.
Ετήσια Επισκόπηση της Βιώσιμης Ανάπτυξης
Η φετινή Ετήσια Επισκόπηση της Βιώσιμης Ανάπτυξης παρουσιάζει ένα φιλόδοξο θεματολόγιο για το 2022, το οποίο απομακρύνει την ΕΕ από τη διαχείριση κρίσεων στρέφοντάς την προς μια βιώσιμη και δίκαιη ανάκαμψη που ενισχύει την ανθεκτικότητα της οικονομίας της ΕΕ. Καθορίζει επίσης τον τρόπο με τον οποίο ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF), ο κεντρικός άξονας του NextGenerationEU, θα ενσωματωθεί καλύτερα στον νέο κύκλο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Έτσι θα εξασφαλιστούν συνέργειες μεταξύ αυτών των διαδικασιών και θα αποφευχθεί περιττός διοικητικός φόρτος για τα κράτη μέλη. Επιπλέον, η Ετήσια Επισκόπηση της Βιώσιμης Ανάπτυξης ορίζει τον τρόπο με τον οποίο οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) θα ενσωματωθούν περαιτέρω στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο ώστε να παρέχονται πλήρως επικαιροποιημένες και συνεπείς εκθέσεις σχετικά με τους ΣΒΑ σε όλα τα κράτη μέλη.
Ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, με προϋπολογισμό ύψους 723,8 δισ. EUR σε επιχορηγήσεις και δάνεια, θα διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην οικοδόμηση μιας ανθεκτικής οικονομίας με πυρήνα τη δικαιοσύνη. Με τις προτεραιότητες της ΕΕ ενσωματωμένες στον RRF, το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο θα καθοδηγεί πλέον καλύτερα τα κράτη μέλη ώστε να φέρουν επιτυχώς εις πέρας την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση, αλλά και την οικοδόμηση μιας πιο ανθεκτικής οικονομίας της ΕΕ.
Μέχρι σήμερα, η Επιτροπή έχει εγκρίνει 22 εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας τα οποία έχουν εγκριθεί όλα από το Συμβούλιο. Με τον τρόπο αυτό αποδεσμεύθηκαν εκταμιεύσεις προχρηματοδοτήσεων ύψους 52,3 δισ. EUR για 17 κράτη μέλη από τον Αύγουστο του 2021. Συνολικά, τα σχέδια που έχει εγκρίνει μέχρι στιγμής το Συμβούλιο αντιπροσωπεύουν 291 δισ. EUR υπό μορφή επιχορηγήσεων και 154 δισ. EUR υπό μορφή δανείων. Η έμφαση μετατοπίζεται τώρα στην εφαρμογή των σχεδίων ανάκαμψης στην πράξη.
Οι εκταμιεύσεις προχρηματοδότησης στο πλαίσιο του RRF έχουν ήδη αρχίσει να έχουν πολύτιμη συμβολή στις τέσσερις διαστάσεις της ανταγωνιστικής βιωσιμότητας που περιγράφει η Ετήσια Επισκόπηση της Βιώσιμης Ανάπτυξης: περιβαλλοντική βιωσιμότητα, παραγωγικότητα, δικαιοσύνη και μακροοικονομική σταθερότητα.
Η Επιτροπή καλεί επίσης τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν ότι οι εθνικές μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις αντικατοπτρίζουν τις προτεραιότητες που τίθενται στην Ετήσια Επισκόπηση της Βιώσιμης Ανάπτυξης.
Σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ
Οι γνώμες της Επιτροπής σχετικά με τα ΣΔΠ του 2022 βασίζονται στις συστάσεις δημοσιονομικής πολιτικής που ενέκρινε το Συμβούλιο τον Ιούνιο του 2021. Λαμβάνουν υπόψη τη συνεχιζόμενη εφαρμογή, το 2022, της γενικής ρήτρας διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης.
Τα κράτη μέλη αίρουν τα προσωρινά έκτακτα μέτρα και εστιάζουν όλο και περισσότερο τα μέτρα στήριξης στη διατήρηση της ανάκαμψης. Οι επιχορηγήσεις στο πλαίσιο του RRF θα χρηματοδοτήσουν το 2022 το 24 % του συνόλου των μέτρων στήριξης της ανάκαμψης. Η απορρόφηση των επιχορηγήσεων RRF αναμένεται να είναι εμπροσθοβαρής: Τα κράτη μέλη αναμένεται να δαπανήσουν 40 % και πλέον του συνολικού ποσού των επιχορηγήσεων RRF, εν αναμονή της απόφασης εκταμιεύσεως μετά την εκπλήρωση των οροσήμων και των στόχων. Οι εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις προβλέπεται να διατηρηθούν, ή να διατηρηθούν σε γενικές γραμμές, το 2022 σε όλα τα κράτη μέλη, όπως συνέστησε το Συμβούλιο.
Ο δημοσιονομικός προσανατολισμός της ζώνης του ευρώ προβλέπεται να είναι επεκτατικός κατά την περίοδο 2020-2022. Η θετική συνεισφορά που προέρχεται από τις δημόσιες επενδύσεις και άλλες κεφαλαιουχικές δαπάνες που χρηματοδοτούνται τόσο από τον εθνικό προϋπολογισμό όσο και από τον προϋπολογισμό της ΕΕ είναι σημαντική, αλλά ο βασικός συντελεστής της δημοσιονομικής επέκτασης το 2021 και το 2022 είναι οι καθαρές πρωτογενείς τρέχουσες δαπάνες που χρηματοδοτούνται σε εθνικό επίπεδο. Σε αρκετά κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων κρατών μελών με υψηλό χρέος, ο προβλεπόμενος υποστηρικτικός δημοσιονομικός προσανατολισμός αναμένεται να καθοδηγείται από υψηλότερες εθνικά χρηματοδοτούμενες τρέχουσες δαπάνες ή από φορολογικές περικοπές για τις οποίες δεν έχει προβλεφθεί χρηματοδότηση. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τούτο αναμένεται να έχει σημαντικό αντίκτυπο στην υποκείμενη δημοσιονομική θέση. Στο ένα τέταρτο περίπου των κρατών μελών ο υποστηρικτικός δημοσιονομικός προσανατολισμός αναμένεται να καθοδηγείται από επενδύσεις, χρηματοδοτούμενες τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και από την ΕΕ.
Σύσταση για τη ζώνη του ευρώ και Έκθεση του Μηχανισμού Επαγρύπνησης
Η σύσταση σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ παρέχει εξατομικευμένες συμβουλές στα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ σχετικά με τα θέματα που επηρεάζουν τη λειτουργία της ζώνης του ευρώ στο σύνολό της. Συνιστάται στα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ να αναλάβουν δράση κατά την περίοδο 2022-23, τόσο μεμονωμένα όσο και συλλογικά στο πλαίσιο της Ευρωομάδας, ώστε να συνεχίσουν να χρησιμοποιούν και να συντονίζουν τις εθνικές δημοσιονομικές πολιτικές για την αποτελεσματική στήριξη της βιώσιμης ανάκαμψης. Συνιστάται επίσης η διατήρηση συγκρατημένα υποστηρικτικού δημοσιονομικού προσανατολισμού το 2022 σε ολόκληρη τη ζώνη του ευρώ και η σταδιακή επικέντρωση των μέτρων δημοσιονομικής πολιτικής στις επενδύσεις που προωθούν την ανθεκτική και βιώσιμη ανάκαμψη.
Ομοίως, στη σύσταση τονίζεται η σημασία της μετάβασης από τα μέτρα έκτακτης ανάγκης στα μέτρα ανάκαμψης στις αγορές εργασίας, με τη διασφάλιση αποτελεσματικών ενεργητικών πολιτικών για την αγορά εργασίας, σύμφωνα με τη σύσταση της Επιτροπής για μια αποτελεσματική ενεργό στήριξη της απασχόλησης («EASE») μετά την κρίση της νόσου COVID-19. Τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ θα πρέπει να διατηρήσουν μια ευέλικτη δημοσιονομική πολιτική ώστε να είναι σε θέση να αντιδρούν εάν επανεμφανιστούν κίνδυνοι πανδημίας. Όταν το επιτρέψουν οι οικονομικές συνθήκες, τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ θα πρέπει να επιδιώξουν την εφαρμογή δημοσιονομικών πολιτικών που αποσκοπούν στην επίτευξη συνετών μεσοπρόθεσμων δημοσιονομικών θέσεων και στη διασφάλιση της βιωσιμότητας του χρέους, με παράλληλη ενίσχυση των επενδύσεων. Συνιστάται επίσης να συνεχιστούν οι εργασίες για την ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης, την ενίσχυση του διεθνούς ρόλου του ευρώ και τη στήριξη της διαδικασίας δημιουργίας του ψηφιακού ευρώ.
Η Έκθεση του Μηχανισμού Επαγρύπνησης (ΕΜΕ) είναι ένα μέτρο ελέγχου για τον εντοπισμό πιθανών μακροοικονομικών ανισορροπιών. Η φετινή ΕΜΕ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι απαιτούνται εμπεριστατωμένες επισκοπήσεις για 12 κράτη μέλη: την Κροατία, την Κύπρο, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ελλάδα, την Ιρλανδία, την Ιταλία, τις Κάτω Χώρες, την Πορτογαλία, τη Ρουμανία, την Ισπανία και τη Σουηδία. Τα εν λόγω κράτη μέλη υποβλήθηκαν σε εμπεριστατωμένη επισκόπηση κατά τον προηγούμενο ετήσιο κύκλο εποπτείας της διαδικασίας μακροοικονομικών ανισορροπιών και θεωρήθηκε ότι αντιμετώπιζαν ανισορροπίες (Κροατία, Γαλλία, Γερμανία, Ιρλανδία, Κάτω Χώρες, Πορτογαλία, Ρουμανία, Ισπανία και Σουηδία) ή υπερβολικές ανισορροπίες (Κύπρος, Ελλάδα και Ιταλία). Οι νέες εμπεριστατωμένες επισκοπήσεις θα αξιολογούν τον τρόπο με τον οποίο έχουν εξελιχθεί οι εν λόγω ανισορροπίες, αναλύοντας τη σοβαρότητα, την εξέλιξή τους και την πολιτική ανταπόκριση εκ μέρους των κρατών μελών, με σκοπό την επικαιροποίηση των υφιστάμενων αξιολογήσεων και την εκτίμηση των πιθανών εναπομενουσών αναγκών πολιτικής.
Μέτρα στο πλαίσιο του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης σε σχέση με τη Ρουμανία
Από τον Απρίλιο του 2020, η Ρουμανία υπόκειται στη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος (ΔΥΕ) επειδή το έλλειμά της υπερέβη το 2019 το όριο που ορίζει η Συνθήκη. Τον Ιούνιο του 2021, το Συμβούλιο εξέδωσε νέα σύσταση προς τη Ρουμανία προκειμένου να τερματιστεί το υπερβολικό δημοσιονομικό έλλειμμα της Ρουμανίας το αργότερο έως το 2024.
Υπό το πρίσμα του επιτευχθέντος ενδιάμεσου στόχου για το 2021, η Επιτροπή θεωρεί ότι δεν θα πρέπει να ληφθεί απόφαση σχετικά με περαιτέρω μέτρα στο πλαίσιο της ΔΥΕ της Ρουμανίας στην παρούσα συγκυρία. Η Επιτροπή θα επανεκτιμήσει τη δημοσιονομική κατάσταση της Ρουμανίας μόλις η νέα κυβέρνηση υποβάλει προϋπολογισμό για το 2022 και μεσοπρόθεσμη δημοσιονομική στρατηγική.
Έκθεση ενισχυμένης εποπτείας και εκθέσεις μεταπρογραμματικής εποπτείας
Στις εκθέσεις μεταπρογραμματικής εποπτείας για την Ισπανία, την Πορτογαλία, την Κύπρο και την Ιρλανδία διαπιστώνεται ότι και τα τέσσερα κράτη μέλη διατηρούν την ικανότητά τους να εξυπηρετήσουν το εκκρεμές χρέος τους.
Πρόταση Κοινής Έκθεσης για την Απασχόληση
Η Κοινή Έκθεση για την Απασχόληση (ΚΕΑ) επιβεβαιώνει ότι η αγορά εργασίας ανακάμπτει, αν και η απασχόληση δεν έχει ακόμη επανέλθει στα προ κρίσης επίπεδα. Η κρίση της νόσου COVID-19 επηρέασε ιδίως τους νέους, τους εργαζομένους σε άτυπες μορφές απασχόλησης, τους αυτοαπασχολούμενους και τους υπηκόους τρίτων χωρών. Οι τομείς με υψηλή ζήτηση αντιμετωπίζουν ήδη ελλείψεις εργατικού δυναμικού. Ταυτόχρονα, ορισμένες επιχειρήσεις εξέρχονται από την κρίση αντιμέτωπες με σημαντικές οικονομικές δυσκολίες, ορισμένες δε θέσεις εργασίας ενδέχεται να χαθούν, ενώ άλλες θα δημιουργηθούν μέσω της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης. Στο πλαίσιο αυτό, οι ενεργητικές πολιτικές για την αγορά εργασίας και ιδίως η στήριξη της μετάβασης σε νέες θέσεις εργασίας αποκτούν ιδιαίτερη σημασία. Η συμμετοχή στην εκπαίδευση ενηλίκων εξακολουθεί να μην συνιστά συνήθη πρακτική σε ολόκληρη την ΕΕ και έχει επηρεαστεί από την πανδημία, παρατηρούνται δε μεγάλες διαφορές μεταξύ των κρατών μελών. Ως εκ τούτου, η εξασφάλιση των κατάλληλων δεξιοτήτων που απαιτούνται για τις αγορές εργασίας του μέλλοντος εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση. Τέλος, τα συστήματα κοινωνικής προστασίας συνέβαλαν στην αντιμετώπιση της κρίσης της νόσου COVID-19 χωρίς σημαντική αύξηση των κινδύνων φτώχειας ή εισοδηματικής ανισότητας. Τούτο οφείλεται και στη σημαντική στήριξη σε επίπεδο ΕΕ και κρατών μελών, για παράδειγμα μέσω προγραμμάτων μειωμένου ωραρίου εργασίας και άλλων μέτρων διατήρησης θέσεων εργασίας που θεσπίστηκαν ή επεκτάθηκαν κατά τη διάρκεια της κρίσης με χρηματοδότηση από το μέσο SURE. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν κενά στην κοινωνική προστασία σε πολλές χώρες, ιδίως για τους εργαζόμενους υπό άτυπη απασχόληση και τους αυτοαπασχολούμενους. Η ανάλυση στην ΚΕΑ του 2022 βασίζεται στον αναθεωρημένο κοινωνικό πίνακα αποτελεσμάτων που υποστηρίζει πλέον την παρακολούθηση 18 εκ των 20 αρχών του Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων. Τούτο θα συμβάλει στην ολοκληρωμένη αξιολόγηση των βασικών εργασιακών και κοινωνικών προκλήσεων στα κράτη μέλη. Στην κοινωνική σύνοδο κορυφής του Πόρτο, οι ηγέτες της ΕΕ ενέκριναν το σχέδιο δράσης για τον Ευρωπαϊκό Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων, το οποίο θέτει τρεις πρωταρχικούς στόχους της ΕΕ για την απασχόληση, τις δεξιότητες και τη μείωση της φτώχειας έως το 2030, οι δε στόχοι αυτοί έχουν πλέον ενσωματωθεί στην ΚΕΑ.
Δηλώσεις
Ο Βάλντις Ντομπρόβσκις, Εκτελεστικός Αντιπρόεδρος για μια Οικονομία στην Υπηρεσία των Ανθρώπων, δήλωσε τα εξής: «Καθώς στρεφόμαστε από τη διαχείριση κρίσεων σε επενδύσεις φιλικές προς την ανάπτυξη και το μέλλον, προτεραιότητα τώρα είναι να τεθούν σε εφαρμογή οι σωστές μεταρρυθμίσεις και γίνουν οι κατάλληλες επενδύσεις ώστε η Ευρώπη να οδηγηθεί σε μία μακροχρόνια και βιώσιμη ανάκαμψη χωρίς αποκλεισμούς. Ενώ ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας θα παρέχει τη χρηματοδοτική δομή, τα κράτη μέλη μπορούν επίσης να βασίζονται στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο ως πυξίδα πολιτικής για τη μελλοντική πορεία. Η τακτική καθοδήγηση που παρέχει θα τα βοηθήσει να προωθήσουν την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση, να δώσουν στις οικονομίες τους την ώθηση που χρειάζονται και να ενισχύσουν τη συλλογική ανθεκτικότητά μας έναντι μελλοντικών κλυδωνισμών. Το Εξάμηνο θα τα βοηθήσει επίσης να αντιμετωπίσουν νέους κινδύνους και κινδύνους που κληροδοτήθηκαν από το παρελθόν που ενδέχεται να παρεμποδίσουν την ανάκαμψη. Επιπλέον, θα πρέπει να επικεντρωθούμε στην ενίσχυση των επιχειρήσεων, στην εξεύρεση ποιοτικών θέσεων εργασίας για περισσότερα άτομα, στην άρση των εμποδίων στις επενδύσεις και στον συντονισμό των πολιτικών για τη διατήρηση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας της ΕΕ.»
Ο Πάολο Τζεντιλόνι, Επίτροπος Οικονομίας, δήλωσε: «Η ευρωπαϊκή οικονομία αναπτύσσεται με έντονους ρυθμούς αλλά αντιμετωπίζει αντιξοότητες: κατακόρυφη αύξηση των κρουσμάτων COVID, έντονος πληθωρισμός και εν εξελίξει προβλήματα στις αλυσίδες εφοδιασμού. Η πολύπλοκη αυτή εικόνα της οικονομίας απαιτεί προσεκτικά σταθμισμένες πολιτικές: πρέπει να διατηρηθεί ο ρυθμός της ανάκαμψης αλλά και συγχρόνως να στραφούμε προς ένα πιο βιώσιμο, πιο ανταγωνιστικό και χωρίς αποκλεισμούς αναπτυξιακό μοντέλο για την περίοδο μετά την πανδημία. Για τη ζώνη του ευρώ, συνιστούμε συγκρατημένα υποστηρικτικό δημοσιονομικό προσανατολισμό για το 2022 και εστίαση στις επενδύσεις, στον εφοδιασμό των εργαζομένων με νέες δεξιότητες και στη διασφάλιση της φερεγγυότητας των βιώσιμων επιχειρήσεων. Οι μακροοικονομικές ανισορροπίες, οι οποίες σε πολλές περιπτώσεις έχουν επιδεινωθεί λόγω της επιδημίας, απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή. Ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας εφαρμόζεται επί του παρόντος σε 22 χώρες της ΕΕ, οι οποίες έχουν ως στόχο να δαπανήσουν περίπου το 40 % της συνολικής επιχορήγησης που τους αναλογεί εντός του 2022. Η επιτυχία αυτού του εγχειρήματος θα αποτελέσει ίσως την μεγαλύτερη πρόκληση — και ευκαιρία — για το επόμενο έτος.»
Ο Νικολά Σμιτ, Επίτροπος Απασχόλησης και Κοινωνικών Δικαιωμάτων, δήλωσε: «Οι ενεργητικές πολιτικές για την αγορά εργασίας, συμπεριλαμβανομένων των κινήτρων για τις δεξιότητες και τις προσλήψεις, πρέπει να βρίσκονται στο επίκεντρο των εργασιών μας για την εξομάλυνση των αρνητικών επιπτώσεων της πανδημίας. Τούτο θα διευκολύνει τη μεταπήδηση σε άλλες θέσεις εργασίας και θα διασφαλίσει ότι η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση είναι δίκαιες και χωρίς αποκλεισμούς. Παράλληλα με την αύξηση των επενδύσεων σε δεξιότητες, είναι επίσης επιτακτική ανάγκη να εξεταστούν οι συνθήκες εργασίας, οι οποίες θα συμβάλουν επίσης στην αντιμετώπιση της έλλειψης εργατικού δυναμικού σε ορισμένους τομείς. Στηρίζουμε τους ανθρώπους ώστε να μετακινηθούν σε νέες θέσεις εργασίας που να αντέχουν στον χρόνο, θα πρέπει όμως να διασφαλίσουμε και την ποιότητα αυτών των νέων κατηγοριών θέσεων εργασίας.»
