Η ενίσχυση της Ευρωζώνης επιβάλλει, κυρίως σε μια περίοδο που η ΕΕ πρέπει να εδραιώσει την στρατηγική αυτονομία της με την ισχυροποίηση του Ευρώ ως παγκόσμιου νομίσματος, την μονιμοποίηση του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Αυτό, ελλείψει μεγαλύτερου Ενωσιακού προϋπολογισμού, θα συμβάλει καθοριστικά στη σταθεροποιητική λειτουργία που έχει ανάγκη κάθε οικονομική πολιτική. Παράλληλα, συμβάλλει και στην εμβάθυνση των ευρωπαϊκών κεφαλαιαγορών με τις επιτυχείς κοινές εκδόσεις άντλησης κεφαλαίων για την χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας επιλεγμένων σχεδίων πράσινης ανάπτυξης και ψηφιακής μετάβασης.
Τα παραπάνω είπε ο τέως Υφυπουργός Οικονομικών, αρμόδιος για το χρηματοπιστωτικό σύστημα, Γιώργος Ζαββός, μιλώντας στο Κέντρο Διεθνούς και Ευρωπαϊκού Οικονομικού Δικαίου για τα 30 χρόνια (1992 – 2022) της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Ένωσης.
Ο κ. Ζαββός αναφέρθηκε εκτενώς και στη μεταρρύθμιση του «Ηρακλή» που, όπως είπε, είναι σημαντική όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά και για την πορεία της Ευρωπαϊκής ενοποίησης, ενώ μπορεί να αποτελέσει παράδειγμα για την αντιμετώπιση Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων, τόσο εντός όσο και εκτός ΕΕ.
Όπως είπε ο κ. Ζαββός, η σημαντική μείωση του συστημικού κινδύνου που προκαλεί η υπερβολική σώρευση μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ) σε ένα τραπεζικό σύστημα είναι ένα από τα θεμελιώδη προαπαιτούμενα για την ολοκλήρωση της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Ένωσης. «Μια από τις σημαντικότερες μειώσεις που έχουν επιτευχθεί τόσο μέσα στην Ευρωζώνη όσο και εκτός αυτής σε εξαιρετικά σύντομο χρονικό διάστημα, και μάλιστα εν μέσω μιας από τις μεγαλύτερες κρίσεις που έχει περάσει η ανθρωπότητα , όπως αυτή της πανδημίας του COVID-19, είναι η μείωση των ΜΕΔ δηλ. η απαλλαγή των τραπεζικών ισολογισμών από αυτά, όπως αυτή υλοποιήθηκε στην χώρα μας μέσω του προγράμματος «Ηρακλής» τα τελευταία δυο χρόνια», είπε ο κ. Ζαββός, τονίζοντας ότι η μείωση των ΜΕΔ έχει ορθά αναχθεί από τον Πρωθυπουργό «ως μια από τις τρεις θεμελιακές προϋποθέσεις για να μπορέσει η χώρα να κάνει όχι απλώς ένα βήμα αλλά το άλμα της δεκαετίας».
Όπως σημείωσε ο κ. Ζαββός, στις 7 Ιουλίου 2019 όταν ανέλαβε τα καθήκοντα της η κυβέρνηση της ΝΔ, τα ΜΕΔ έφθαναν σε 75,3 δις ευρώ, δηλ. 43% των συνολικών δανείων - το υψηλότερο ποσοστό ΜΕΔ της Ευρωζώνης. Μόλις δύο χρόνια μετά, τον Ιούνιο 2021 σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος τα ποσοστά των ΜΕΔ διαμορφώθηκαν στα 29,4 δις ευρώ δηλ. στο 20,3% του συνόλου των δανείων. Έχει υπάρξει επομένως μία μείωση περίπου κατά 46 δις ευρώ.
«Η πορεία της δυναμικής μείωσης συνεχίζεται και ήδη πριν το τέλος αυτής της χρονιάς μια συστημική τράπεζα ανακοίνωσε μονοψήφια ποσοστά ΜΕΔ ενώ και οι άλλες συστημικές τράπεζες, θα πετύχουν μονοψήφια ποσοστά ΜΕΔ μέσα στο πρώτο εξάμηνο του επόμενου χρόνου σύμφωνα με τις προβλέψεις τους, αλλά και εκείνες διεθνών οίκων πιστοληπτικής αξιολόγησης. Ιδιαίτερα τις τελευταίες μέρες, συνεχείς εκθέσεις διεθνούς εμβέλειας οίκων πιστοληπτικής αξιολόγησης επιβεβαιώνουν ότι λόγω του Ηρακλή Ι και του Ηρακλή ΙΙ οι ελληνικές τράπεζες επιστρέφουν στην κανονικότητα και ο δείκτης των ΜΕΔ αναμένεται να υποχωρήσει στο 5% του συνόλου των δανείων του τραπεζικού κλάδου. Επιβεβαιώνεται επομένως ακόμη μια φορά η επιτυχία αυτής της εμπροσθοβαρούς μεταρρύθμισης η οποία παρήξε απτά, μετρήσιμα αποτελέσματα και αποτελεί αυθεντικό game changer για την ανάταξη του τραπεζικού συστήματος, την προσέλκυση επενδύσεων και την οικονομική ανάκαμψη», είπε ο κ. Ζαββός.
Αναλύοντας τα οφέλη του «Ηρακλή» για το τραπεζικό σύστημα, την οικονομία και τον Έλληνα πολίτη, καθώς και τα θεσμικά εμπόδια που υπερπηδήθηκαν με σκληρή διαπραγμάτευση με τις ευρωπαϊκές αρχές ώστε να λειτουργήσει το Σχήμα σε μια χώρα χωρίς επενδυτική βαθμίδα όπως η Ελλάδα, ο κ. Ζαββός τόνισε τη σημασία του «Ηρακλή» για την ΕΕ. Όπως είπε:
- Η δραστική μείωση του συστημικού κινδύνου που προέρχεται από τα ΜΕΔ ήταν αναγκαία προϋπόθεση της ΕΕ για την ενίσχυση των μηχανισμών επιμερισμού κίνδυνων της Ευρωζώνης (κυρίως Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM) και Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασφάλισης των Καταθέσεων (EDIS)). Στις διαπραγματεύσεις των τελευταίων ετών για την ολοκλήρωση της αρχιτεκτονικής της Ευρωζώνης στο Eurogroup του 2018 (14/12/2018) κυρίως οι Βόρειοι εταίροι έθεσαν ως προϋπόθεση για την ολοκλήρωση των δημοσίων μηχανισμών επιμερισμού των τραπεζικών κίνδυνων την προηγουμένη σημαντική μείωση του συστημικού κινδύνου στην Ευρωζώνη, δηλαδή την σημαντική μείωση του ποσοστού των ΜΕΔ μέχρι το τέλος του 2020 κάτι που αφορούσε κυρίως την Ιταλία και την Ελλάδα. Σύμφωνα με αυτήν, αν μια σημαντική μείωση των ΜΕΔ μπορούσε να επιτευχθεί μέχρι το τέλος του 2020, τότε θα μπορούσε να τεθεί σε εφαρμογή δυο χρόνια πριν από την καθορισμένη ημερομηνία του 2024, η αναθεωρημένη συμφωνία που καθιστά τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας ως μηχανισμό στήριξης (common backstop) του Ενιαίου Ταμείου Εξυγίανσης (Single Resolution Fund) που χρηματοδοτεί τις εξυγιάνσεις στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Ένωσης. Αυτό επετεύχθη στο Eurogroup του Νοεμβρίου 2020 όπου οι εταίροι μας αναγνώρισαν ότι η χώρα μας είχε πραγματοποιήσει πολύ σημαντική μείωση των ΜΕΔ η οποία και επέτρεπε την πρόοδο στην ολοκλήρωση της _ Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Ένωσης.
- Ο «Ηρακλής» αποδεικνύει πως μπορεί να λυθεί ένα οξύ πρόβλημα της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Ένωσης, δηλ. ο συστημικός κίνδυνος που δημιουργούν τα ΜΕΔ σε μια χώρα με μικρές οικονομίες κλίμακας όπως η Ελλάδα, προσφεύγοντας για την επίλυσή του όχι στον φορολογούμενο, αλλά στις διεθνείς κεφαλαιαγορές για άντληση κεφαλαίων χωρίς να υπάρξει δημοσιονομική επιβάρυνση.
Ο κ. Ζαββός εκτίμησε ότι σε επίπεδο ευρωπαϊκής νομοθεσίας θα πρέπει να υπάρξουν πρωτοβουλίες για την εναρμόνιση των πλαισίων πτώχευσης των τραπεζών που είναι σημαντική για την λειτουργία των τιτλοποιήσεων . Επίσης θα πρέπει να διερευνηθούν οι δυνατότητες εμβάθυνσης σε ορισμένους τομείς των τιτλοποιήσεων όπως είναι αυτή των τιτλοποιήσεων με κρατικές ενισχύσεις και των τιτλοποιήσεων των ΜμΕ.
Επίσης, όπως είπε, θα ήταν σκόπιμο να δημιουργηθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο μια κεντρική πλατφόρμα συλλογής δεδομένων και να υιοθετηθούν κοινά πρότυπα αναφοράς που διευκολύνουν την διαφάνεια και την τιμολόγηση των ΜΕΔ . Η δημιουργία εναρμονισμένων προτύπων αναφοράς και πλατφόρμα δεδομένων κυρίως για τις ΜμΕ θα διευκολύνουν καθοριστικά την τιτλοποίηση των δανείων τους. Στη δε χώρα μας θα είναι χρήσιμη η δημιουργία του Κεντρικού Μητρώου Πιστώσεων (Central Credit Registry), ενός συστήματος που έχει ήδη προβλεφθεί από την κυβέρνηση για χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης, το οποίο θα βελτιώσει ακόμη περισσότερο τη διαφάνεια της αγοράς των ΜΕΔ, και θα αποτελέσει σημαντικό παράγοντα προσέλκυσης επενδυτών.
- Ο «Ηρακλής» αποδεικνύει πως για τη μείωση των ΜΕΔ μπορεί να επιτευχθεί ο επιμερισμός των κινδύνων με μια δυναμική συνέργεια μεταξύ του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα. Αυτό επιτυγχάνεται καθώς στις τιτλοποιήσεις του Ηρακλή το δημόσιο αναλαμβάνει με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια, δηλαδή αντί προμήθειας, να παράσχει την εγγύηση για το πλέον αξιόπιστο τμήμα της συναλλαγής των τιτλοποιήσεων (senior tranche). Οι δε ιδιώτες επενδυτές- ομολογιούχοι αναλαμβάνουν τον κίνδυνο, με τις διασυνοριακές τοποθετήσεις τους στην κατώτερη διαβάθμιση της συναλλαγής (mezzanine και junior tranche) όπου δεν υπάρχει εγγύηση του δημοσίου.
«Ο Ηρακλής είναι ένα επιτυχημένο εγχείρημα του οποίου η εφαρμογή βρίσκεται σε δυναμική εξέλιξη. Η επιτυχής συνέχιση και ευόδωση του έργου θα εξαρτηθεί από πολλούς και αλληλοσυνδεόμενους παράγοντες. Τέτοιοι είναι η εύρυθμη λειτουργία των δικαστηρίων, η απρόσκοπτη εφαρμογή του νέου πτωχευτικού κώδικα, η δημιουργία φορέα αγοράς και διαχείρισης ακινήτων, η λειτουργία της αγοράς των ακινήτων και κυρίως οι συνεχώς βελτιούμενοι όροι μακροοικονομικής σταθερότητας της χώρας», είπε ο κ. Ζαββός.
