Οι χθεσινές ανακοινώσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για δύο παράλληλες προτάσεις στήριξης, συνιστούν την πρώτη αντίδραση στο νέο μέτωπο του πολέμου και της έκρηξης ακριβείας που προκαλεί (σ.σ. αλλά και με παράλληλες αναφορές στην πανδημία που τελικά λόγω της μετάλλαξης «Ο» κράτησε περισσότερο). Αποτελούν, όπως αναφέρουν αρμόδιες πηγές στις Βρυξέλλες ένα deja vu του 2020, τουλάχιστο στο ξεκίνημα όσων αποφασίσθηκαν τότε. Και μένει να φανεί αν θα έχουν συνέχεια τις επόμενες ημέρες με επόμενο σταθμό τη Σύνοδο Κορυφής της 11ης Μαρτίου.
Χθες, έγιναν κάποια μικρά πρώτα βήματα προς την κατεύθυνση της στήριξης. Πέραν από το καθαρά προσφυγικό και ενεργειακό πεδίο, διευρύνουν χρονικά και για το 2022 ευελιξίες στα «διαθρωτικά» κονδύλια της ΕΕ με 100% συγχρηματοδότηση. Ο λόγος για τα κονδύλια που στην Ελλάδα χρηματοδοτούν το υφιστάμενο ΕΣΠΑ 2014-2020 (σ.σ. τώρα λήγει και τροφοδότησε την προηγούμενη διετία της πανδημίας μέτρα στήριξης).
Επίσης, προτάθηκε να δίδεται το δικαίωμα ανακατανομής μίας «γραμμής» χρηματοδότησης του Ταμείου Ανάκαμψης (του συνολικού Next Generation EU) που δεν αφορά στις νέες επενδύσεις των 30,5 δισ. ευρώ, αλλά σε μέτρα στήριξης. Ο λόγος για το React EU που στην Ελλάδα υλοποιείται μέσω του ΕΣΠΑ και το 2021 μοίρασε 1,7 δισ. για κεφάλαια κίνησης, αποζημιώσεις και Επιστρεπτέα, ενώ για το 2022 η Ελλάδα δικαιούται 300-500 εκατ. ευρώ που, σύμφωνα με πληροφορίες, σχεδιάζονταν από τα αρμόδια υπουργείων να οδεύσει για την κάλυψη των αναγκών των επιχειρήσεων που είχαν πληγεί λόγω των ανατιμήσεων στην ενέργεια (σ.σ. σε δράσεις με πράσινο πρόσημο καθώς αυτό απαιτούσαν οι όροι των Βρυξελλών). Η αναφορά στην ανακοίνωση της Επιτροπής είναι ότι τα χρήματα «μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για τη χρηματοδότηση δράσεων για τη στήριξη όσων εγκαταλείπουν την Ουκρανία».
Τα παραπάνω είναι τα μόνα πεδία κάποιας στήριξης με την μορφή επιδοτήσεων (σ.σ. που δεν επιβαρύνουν το χρέος) και δεν προέρχονται από νέο «χρήμα», αλλά από υφιστάμενα κονδύλια.
Στο πακέτο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής γίνεται και αναφορά σε μία σειρά από νέες διευκολύνσεις που θα δοθούν στο πεδίο των κρατικών ενισχύσεων διευκολύνοντας και επιδοτήσεων - δανείων προς επιχειρήσεις για διάστημα έως 18 μηνών. Αλλά και για συζήτηση περί πιθανής αλλαγής του Προσωρινού Πλαισίου Κρατικών Ενισχύσεων που αποφασίσθηκε το 2020 (και επικαιροποιήθηκε πολλές φορές έκτοτε) με βάση τα νέα δεδομένα.
Η ρήτρα διαφυγής, το ευρωομόλογο και τα επόμενα βήματα
Στο δημοσιονομικό πεδίο, προς το παρόν, η μόνη αναφορά που γίνεται είναι ότι θα υπάρχει και φέτος ευελιξία καθώς η ρήτρα διαφυγής συνεχίζει να ισχύει με βάση τις νέες συστάσεις της Επιτροπής. Χωρίς κάποια άλλη - πιο εξειδικευμένη - αναφορά για το τι θα γίνει το 2023.
Από κει και πέρα, τα μεγάλα νέα, όπως οι προσδοκίες που δημιουργούνται μέσα από την είδηση για επικείμενη απόφαση έκδοσης ευρωομολόγου μεγάλης κλίμακας που θα χρηματοδοτήσει την ενεργειακή μετάβαση, τις εξοπλιστικές δαπάνες της ΕΕ κλπ, μεταφέρονται για τη Σύνοδο κορυφής της Πέμπτης - Παρασκευής. Στην οποία τα πιο πολλά κράτη έχουν αρχίσει να διαρρέουν το αίτημά τους για μεγαλύτερα εργαλεία στήριξης.
Με τους εκπροσώπους της Κομισιόν προς το παρόν να μην τοποθετούνται παραπέμποντας σε πολιτικές αποφάσεις, αλλά και με σενάρια αλλαγής χρήσης ακόμα και των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης (ειδικά του σκέλους των δανείων) ή των κονδυλίων του νέου ΕΣΠΑ 2021- 2027 (του οποίου τα Προγράμματα ακόμα δεν έχουν εγκριθεί από τις Βρυξέλλες παρά το γεγονός πως έχουν κατατεθεί εδώ και μήνες), να έχουν ήδη πέσει στο τραπέζι.
Η ελληνική θέση
Προς το παρόν η ελληνική πλευρά, όπως επαναλαμβάνει ο Υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας, εκτιμά ότι οι επιπτώσεις στην ανάπτυξη θα είναι της τάξης του 1% με τον πληθωρισμό με βάση τα σημερινά στοιχεία να εκτιμάται μεσοσταθμικά έως το 5,5% για το σύνολο του έτους (σ.σ. με προφανώς πολύ μεγάλη έκρηξη το επόμενο διάστημα). Κάτι που αναμένεται να επιβεβαιωθεί και αύριο στην ανακοίνωση των επίσημων στοιχείων για τον Φεβρουάριο από την ΕΛΣΤΑΤ, αλλά και στις νέες προβλέψεις της ΕΚΤ...
Ο ΥΠΟΙΚ επαναλαμβάνει στις τοποθετήσεις του ότι πλέον το πακέτο από τα δικαιώματα ρύπων εξαντλείται πολύ νωρίτερα από ότι είχε αρχικά προβλεφθεί και πως αν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση με βάση το σενάριο που τώρα ισχύει ανά την ΕΕ προβλέπεται πως ειδικά από το Σεπτέμβριο και μετά θα χρειαστούν σημαντικά δημοσιονομικά αποθέματα για την κάλυψη των βασικών μέτρων στήριξης σε ρεύμα αέριο. Επαναλαμβάνοντας επίσης την πρόθεση της κυβέρνησης για ευελιξία στις κρατικές ενισχύσεις ούτως ώστε να μπορέσει να στηρίξει επιπλέον τις πιο ενεργοβόρες βιομηχανίες. Διαμορφώνοντας παράλληλα μαξιλάρι για την έκτακτη στήριξη των πλέον ευάλωτων και για άλλες κινήσεις.
Τα κείμενα της Επιτροπής – η στήριξη και για την πανδημία και την ακρίβεια
Αναλυτικά στις χθεσινές ανακοινώσεις της Επιτροπής, για τη στήριξη για να βοηθήσει τους ανθρώπους που προσπαθούν να ξεφύγουν από τον πόλεμο στην Ουκρανία, υπάρχει και ειδική αναφορά στην πανδημία και στην ακρίβεια. Περιγράφει την πρόταση για «εξαιρετικές και στοχευμένες αλλαγές στο συνολικό νομικό πλαίσιο 2014-2020» για τα διαθρωτικά ταμεία αλλά και το Ταμείο Ευρωπαϊκής Βοήθειας στους Απόρους (FEAD) ως απάντηση, «πρώτον, στην εισβολή στην Ουκρανία από τη Ρωσία και τις συνακόλουθες επιπτώσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση και σε ορισμένες από τις ανατολικές της περιοχές ειδικότερα» αλλά και «δεύτερον, τον εκτεταμένο αντίκτυπο της πανδημίας COVID-19 στην ΕΕ στο σύνολό της».
Αναφέρεται πως «η διάρκεια της πανδημίας COVID-19 ήταν μεγαλύτερη από ό,τι θα αναμενόταν το 2020. Οι άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις της πανδημίας εξακολουθούν να υφίστανται σε όλα τα κράτη μέλη, απαιτώντας παρατεταμένη δημόσια στήριξη για την ανάκαμψη των πιο επηρεασμένων εδαφικών περιοχών και κλάδων της οικονομία». Και τούτο γιατί η εν λόγω παράταση της υγειονομικής κρίσης «οδήγησε σε πολύ υψηλή πίεση στους προϋπολογισμούς των κρατών μελών, απαιτώντας έτσι την εφαρμογή περαιτέρω έκτακτων μέτρων υπό αυτές τις συνθήκες». Αναφέρεται η εμφάνιση νέων παραλλαγών του ιού κατά τη διάρκεια του 2021, ιδίως της παραλλαγής «Ο» στο τέλος του έτους που επανέφερε τους περιορισμούς το τελευταίο τρίμηνο του 2021 που «επιδείνωσαν περαιτέρω τις αρνητικές επιπτώσεις στις οικονομίες των κρατών μελών».
«Επιπλέον, τα κράτη μέλη αντιμετωπίζουν πρόσθετη πίεση στους προϋπολογισμούς τους καθώς λαμβάνουν σημαντικά δημοσιονομικά μέτρα για να αντιμετωπίσουν την πρόσφατη άνοδο των τιμών της ενέργειας ώστε να μετριάσουν τον αντίκτυπο στους πιο ευάλωτους, στις μικρότερες επιχειρήσεις και στις ενεργοβόρες βιομηχανίες» επισημαίνεται.
Οι κρατικές ενισχύσεις
Στο κείμενο για το σχέδιο REPowerEU αναφέρεται πως οι πολύ υψηλές τιμές της ενέργειας βλάπτουν την οικονομία, είναι πιθανό να αυξήσουν τη φτώχεια και να επηρεάσουν την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και πιο πολύ των ενεργοβόρων. «Οι υψηλές τιμές της ενέργειας σημαίνουν επίσης υψηλότερες τιμές για άλλα αγαθά, ιδίως για τα τρόφιμα» και «θα επιδεινώσουν την πίεση στα νοικοκυριά, ειδικά σε αυτά με χαμηλό εισόδημα».
Έτσι ανοίγει η κουβέντα για τους κανόνες της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις. Επισημαίνεται πως ήδη προσφέρουν στα κράτη μέλη επιλογές να παρέχουν βραχυπρόθεσμη ανακούφιση σε εταιρείες και αγρότες που πλήττονται από τις υψηλές τιμές της ενέργειας.
Για παράδειγμα, εξηγεί η Επιτροπή, τα κράτη μέλη μπορούν να προσφέρουν προσωρινή στήριξη σε εταιρείες που αντιμετωπίζουν ανάγκες ρευστότητας λόγω των σημερινών υψηλών τιμών της ενέργειας , ανεξάρτητα από το μέγεθός τους, με βάση τις κατευθυντήριες γραμμές για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση. Αναφέρεται πως η ενίσχυση μπορεί να χορηγηθεί με τη μορφή στήριξης ρευστότητας (δάνεια ή εγγυήσεις) για μέγιστη διάρκεια 6 μηνών για μεγάλες προβληματικές επιχειρήσεις ή έως 18 μήνες για μικρομεσαίες. Επιχειρήσεις που δεν αντιμετωπίζουν δυσκολίες μπορούν επίσης να επωφεληθούν εάν αντιμετωπίζουν «οξείς ανάγκες ρευστότητας λόγω εξαιρετικών και απρόβλεπτων συνθηκών». Αναφέρει πως θα αντιμετωπίσει αυτές τις περιπτώσεις κατά προτεραιότητα με ιδιαίτερη προσοχή στις επιχειρήσεις κοινής ωφελείας.
Επίσης, στον γεωργικό τομέα, οι κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις επιτρέπουν ενισχύσεις στη βιώσιμη ενέργεια.
Αναφέρει επίσης πως η Επιτροπή «είναι έτοιμη να χρησιμοποιήσει την πλήρη ευελιξία της εργαλειοθήκης της για τις κρατικές ενισχύσεις προκειμένου να επιτρέψει στα κράτη μέλη να υποστηρίξουν εταιρείες και τομείς που επηρεάζονται σοβαρά από τις τρέχουσες γεωπολιτικές εξελίξεις» αλλά και πως θα αρχίσει διαβούλευση με τα κράτη μέλη «σχετικά με τις ανάγκες και το πεδίο εφαρμογής ενός νέου αυτοτελούς Προσωρινού Πλαισίου Κρατικών Ενισχύσεων για τη νέα κρίση. « Ένα τέτοιο Πλαίσιο θα μπορούσε για παράδειγμα να επιτρέπει χρηματοδοτική στήριξη για όλες τις επιχειρήσεις που πλήττονται άμεσα ή έμμεσα από την κρίση και ειδικά για όσους είναι έντασης ενέργειας».
