Το «πράσινο φως» για την έγκριση Τομεακού Προγράμματος Ανάπτυξης (ΤΠΑ) του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής (ΥΝΑΝΠ) του Εθνικού Προγράμματος Ανάπτυξης (ΕΠΑ) της προγραμματικής περιόδου 2021 - 2025», ύψους 900 εκατ. ευρώ, «άναψε» το υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων προ ολίγων εβδομάδων.
Tο Τομεακό Πρόγραμμα Ανάπτυξης του ΥΝΑΝΠ, περιλαμβάνει έργα και δράσεις στα νησιά και στις θάλασσες στα πεδία αρμοδιότητας του Υπουργείου όπως θαλάσσιες συγκοινωνίες και μεταφορές, ανάπτυξη ναυτιλίας και ναυτική εκπαίδευση, περιβάλλον, υδροδότηση, θαλάσσιος τουρισμός, πολιτισμός, πολιτική προστασία, λιμενικές υποδομές και λιμενική οικονομία, ασφάλεια και εποπτεία των θαλάσσιων μεταφορών κ.α., συνιστώντας βασικό εργαλείο εκπλήρωσης των κύριων αποστολών του Υπουργείου στον θαλάσσιο και νησιωτικό χώρο.
Λόγω του πλήθους των τομέων παρέμβασης και του ευρύ φάσματος αρμοδιοτήτων του ΥΝΑΝΠ, οι ανάγκες χρηματοδότησης, για την υλοποίηση των στρατηγικών επιλογών και των στόχων που έχουν τεθεί, συνδέονται με το σύνολο των Αναπτυξιακών Στόχων του ΕΠΑ. Ως εκ τούτου, η αναπτυξιακή στρατηγική του ΥΝΑΝΠ για την περίοδο 2021 -2025, είναι ευθυγραμμισμένη και ταυτίζεται με τους Αναπτυξιακούς Στόχους του ΕΠΑ (Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης).
Ο προϋπολογισμός του Τομεακού Προγράμματος Ανάπτυξης του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής σύμφωνα με τα οριζόμενα στο Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης 2021 – 2025, ανέρχεται σε 900 εκατ. ευρώ.
Εξ αυτών, ποσό 1,393 εκατ. ευρώ (0.15%) σχετίζεται με τον πυλώνα «ΕΞΥΠΝΗ ΑΝΑΠΥΤΗΞΗ», για την «ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ» έχουν προβλεφθεί 53,404 εκατ. ευρώ (5,93% επί συνολικού προϋπολογισμού), για τον τομέα «ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ» 366,19 εκατ. ευρώ (40,69%), για τον τομέα «ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΥΠΟΔΟΜΩΝ» κονδύλια 468,072 εκατ. ευρώ (το 52,01% του συνολικού προϋπολογισμού), για την «ΕΞΩΣΤΡΕΦΕΙΑ» 9,548 εκατ. ευρώ (1,06%) και τέλος για «ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ» ποσό 1,393 εκατ. ευρώ (0,15%).
Ο συνολικός προϋπολογισμός του ΤΠΑ κατανέμεται στα δύο Υποπρογράμματα ως εξής: ΥΠΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Α - Ενίσχυση της Ναυτιλίας, της Εθνικής Λιμενικής Στρατηγικής και της Ασφάλειας και της προστασίας στο θαλάσσιο χώρο με 478.716.000 ευρώ (53.19%) και ΥΠΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Β - Ανάπτυξη της γαλάζιας οικονομίας και του νησιωτικού χώρου 421.284.000 ευρώ (46.81%).
Όπως προκύπτει, για «Λιμενικές υποδομές» προβλέπονται 467.753.000 ευρώ (51,97%), για την «Αντιμετώπιση ανισοτήτων στις απομακρυσμένες και νησιωτικές περιοχές (μεταφορικό ισοδύναμο) 362.192.000 ευρώ (40.24%), για «Ανάπτυξη υποδομών και προστασία περιβάλλοντος (μικρά φράγματα, αρδευτικά δίκτυα, ύδρευση - αποχέτευση, αντιπλημμυρικά κλπ.)» 26.994.000 ευρώ (3.00%), για «Παροχή πόσιμου νερού & διαχείριση υδάτων» 19.166.000 ευρώ (2.13%), για «Ενεργειακή απόδοση» 5.367.000 ευρώ (0.60%), για «Κοινωνικές Επενδύσεις» 3,3 εκατ. ευρώ, για την «Προστασία, ανάπτυξη και προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς» 7 εκατ. ευρώ, για «Πράσινες πόλεις» 1,145 εκατ. ευρώ κ.α.
Επίσης, προβλέπονται ποσά κάτω των 500-600 χιλ. ευρώ για κάθε μία από διάφορες δράσεις όπως «Δημόσια διοίκηση και ψηφιοποίηση (ηλεκτρονική διακυβέρνηση, ηλεκτρονικές δημόσιες συμβάσεις, ηλεκτρονική ένταξη, ηλεκτρονική μάθηση, κλπ)», «Δημιουργία επιλεγμένων κεντρικών ερευνητικών κέντρων και προγραμμάτων σε τομείς αιχμής», «Πρόληψη & διαχείριση κινδύνων», «Ανάδειξη, προστασία και αξιοποίηση της φυσικής κληρονομιάς (βιοποικιλότητα, περιοχές Natura κλπ)», «Ολοκληρωμένη ανάπτυξη των αστικών, αγροτικών και παράκτιων περιοχών -στήριξη τοπικών πρωτοβουλιών», «Ανάπτυξη και Εκσυγχρονισμός Υποδομών όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης (μετάβαση σε αποκεντρωμένο σύστημα μεγαλύτερων και λιγότερων μονάδων, ενίσχυση ψηφιακών και λοιπών υποδομών, επιμόρφωση εκπαιδευτικών κ.λπ.)», «Προώθηση και ανάπτυξη υποδομών για εναλλακτικές μορφές τουρισμού (health & wellness, city break, αγροτουρισμός, ορειβατικός τουρισμός κλπ.)» κ.α.
Οι λιμενικές υποδομές (άνω των 466 εκατ. ευρώ) διακρίνονται σε: δράσεις αναβάθμισης, βελτίωσης, συντήρησης και επισκευές λιμενικών υποδομών, δράσεις επιδότησης ακτοπλοϊκών δρομολογίων για τη σύνδεση απομακρυσμένων νησιών και δράσεις ανάπτυξης γαλάζιας οικονομίας στην περιοχή της Βόρειας Εύβοιας.
Στην «πράσινη ανάπτυξη» περιλαμβάνονται δράσεις όπως: αναβάθμισης των υποδομών των δικτύων ύδρευσης, ορθολογικής διαχείρισης υδάτινων πόρων, υδροδότηση άνυδρων νησιών, κατασκευή έργων για την ύδρευση, όπως υδροδοτικά δίκτυα, μονάδες αφαλατώσεων, δράσεις αποτελεσματικής διαχείρισης των υδάτων και των αποβλήτων ή και αναβάθμισης υποδομών με την αξιοποίηση ΑΠΕ.
Στην «κοινωνική ανάπτυξη» υπάρχουν δράσεις για τη μείωση των ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων, τη συγκράτηση και τη συνοχή του πληθυσμού στα νησιά (Μεταφορικό Ισοδύναμο), για την άρση της απομόνωσης των νησιών, τη διασφάλιση βιώσιμων συνθηκών και ίσων δυνατοτήτων-ευκαιριών στους κατοίκους (Νησιωτικό Ισοδύναμο), βιώσιμης ανάπτυξης απομακρυσμένων περιοχών (ρυμοτομικές απαλλοτριώσεις, ρυθμίσεις, δεσμεύσεις κλπ.), βελτίωσης της ποιότητας ζωής των κατοίκων ανάδειξης παραδοσιακών τμημάτων πόλεων και οικισμών κ.α.
Αναπτυξιακός Στόχος Έξυπνη Ανάπτυξη:
Προτεραιότητα του ΥΝΑΝΠ αποτελεί η επίσπευση των μεταρρυθμίσεων για την ανάπτυξη λύσεων ψηφιακής διακυβέρνησης με στόχο τον ψηφιακό μετασχηματισμό. Ο ανασχεδιασμός και απλοποίηση των διαδικασιών για την εξυπηρέτηση του Ελληνικού Νηολογίου που θα οδηγήσει στον ψηφιακό μετασχηματισμό του Ελληνικού Νηολογίου και τη δημιουργία ολοκληρωμένου πληροφοριακού συστήματος για τη Ναυτιλία με την ηλεκτρονικοποίηση των υπηρεσιών και την άμεση εξυπηρέτηση των πολιτών και των επιχειρήσεων, εντάσσεται στο πλαίσιο του Ψηφιακού Μετασχηματισμού σε συνδυασμό με την απαραίτητη ανάπτυξη ψηφιακών δεξιοτήτων - ψηφιακή ένταξη νησιών. Ο εκσυγχρονισμός της δημόσιας διοίκησης και της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης μέσω του επανασχεδιασμού, της απλοποίησης και της επιτάχυνσης των διαδικασιών εξυπηρέτησης πολιτών, εργαζομένων και επιχειρήσεων του κλάδου της ναυτιλίας με απώτερο σκοπό την ενδυνάμωση της επιχειρηματικότητας στο χώρο αυτό, αποτελεί τον μοχλό ανάπτυξης της ναυτιλίας. Η ανάπτυξη ψηφιακών δεξιοτήτων, η ηλεκτρονικοποίηση των υπηρεσιών και η ψηφιακή ένταξη των νησιών συμβάλλει στη νησιωτική ανάπτυξη.
Στον τομέα της θαλάσσιας επιτήρησης και ασφάλειας, προτεραιότητα του ΥΝΑΝΠ αποτελεί η βελτίωση των συστημάτων παρακολούθησης κυκλοφορίας και επιτήρησης μέσω της παροχής ηλεκτρονικών υπηρεσιών με στόχο την μεγιστοποίηση της επιχειρησιακής ετοιμότητας και αποτελεσματικότητας του Λιμενικού Σώματος-Ελληνικής Ακτοφυλακή.
Στον τομέα των θαλάσσιων μεταφορών το ΥΝΑΝΠ έχει ως προτεραιότητα την προσαρμογή στα νέα περιβαλλοντικά δεδομένα μέσω της προώθηση της καινοτομίας και της τεχνολογικής έρευνας αξιοποιώντας το δυναμικό των θαλάσσιων εθνικών και μικρών αποστάσεων μεταφορών. Στο τομέα των Γαλάζιων Επαγγελμάτων, βασική προτεραιότητα του ΥΝΑΝΠ αποτελεί η αύξηση της ελκυστικότητας των θαλάσσιων επαγγελμάτων, με στόχο την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας του κλάδου αξιοποιώντας ανθρώπινους πόρους, την ειδική τεχνογνωσία των επαγγελμάτων και την προώθηση της καινοτομίας. Βασική προτεραιότητα του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής αποτελεί η οργάνωση και βελτίωση των συστημάτων παρακολούθησης και διαχείρισης θαλάσσιας κυκλοφορίας/παράκτιας επιτήρησης του θαλασσίου πεδίου και η διευκόλυνση υποβολής των σχετικών πληροφοριών από τους πολίτες μέσω της παροχής ηλεκτρονικών υπηρεσιών.
Αναπτυξιακός Στόχος: Πράσινη Ανάπτυξη
Προτεραιότητα του ΥΝΑΝΠ αποτελεί η πράσινη ανάπτυξη των νησιών μέσω της ενεργειακή αναβάθμιση των υποδομών, της προσαρμογής στα νέα περιβαλλοντικά δεδομένα των θαλάσσιων μεταφορών, της αποτελεσματικής διαχείρισης των υδάτινων πόρων στα νησιά με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος, της αξιοποίησης των ΑΠΕ, της υιοθέτησης των αρχών της κυκλικής οικονομίας και της προώθησης και ενίσχυσης της πράσινης επιχειρηματικότητας στα νησιά. Στο πλαίσιο της ενίσχυσης της θαλάσσιας επιτήρησης και ασφάλειας, προτεραιότητα αποτελούν οι δράσεις ανάδειξης και προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος (θαλάσσια αντιρρύπανση) και της αξιοποίησης εναλλακτικών καύσιμων για την απεξάρτηση από ορυκτά καύσιμα με στόχο την ενεργειακή μετάβαση.
Αναπτυξιακός Στόχος: Κοινωνική Ανάπτυξη
Στόχος του ΥΝΑΝΠ αποτελεί η βελτίωση της πρόσβασης στα νησιά μέσω ενισχυμένων δικτύων μεταφορών, η μείωση των ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων, η συγκράτηση και η συνοχή του πληθυσμού στα νησιά με στόχο την άρση της γεωγραφικής απομόνωσης και τη βελτίωση της διασυνδεσιμότητας. Στο πλαίσιο αυτό, το ΥΝΑΝΠ υλοποιεί και επεκτείνει στην νέα προγραμματική περίοδο την δράση «Μεταφορικό Ισοδύναμο», η οποία κρίνεται αναγκαία και συνδέεται με την διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής και της αλληλεγγύης, και την ανάπτυξη του νησιωτικού χώρου. Μία από τις κορυφαίες προτεραιότητες του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής είναι η προσέλκυση περισσότερων πλοίων στην ελληνική σημαία. Αυτό επιτυγχάνεται με την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του εθνικού νηολογίου, την απλούστευση των διαδικασιών καταχώρισης πλοίων και τη μείωση της γραφειοκρατίας καθώς και με την αύξηση της ελκυστικότητας των θαλάσσιων επαγγελμάτων, με την αναβάθμιση και εκσυγχρονισμό της ναυτικής εκπαίδευσης (βελτίωση της εκπαίδευσης και κατάρτισης των ναυτικών), την προσαρμογή της απασχόλησης στα νέα διεθνή δεδομένα και δεξιότητες (υβριδικά μοντέλα διεπαφής γραφείου-πλοίου, bigdata, δια βίου εκπαίδευση κ.α.), την εξωστρέφεια της αλυσίδας αξίας, τόσο στο ναυτιλιακό κλάδο, όσο και στους συμπληρωματικούς τομείς, την αξιοποίηση των ανθρώπινων πόρων, της ναυτικής τέχνης και τεχνογνωσίας και την προώθηση της καινοτομίας. Σημαντική προτεραιότητα αποτελεί η αναβάθμιση της ναυτικής εκπαίδευσης μέσα από βελτιωμένες δημόσιες σχολές που θα παρέχουν προγράμματα σπουδών υψηλής ποιότητας αλλά και από ανταγωνιστικές ιδιωτικές σχολές, με την στοιχειοθέτηση ειδικού προγράμματος για την αναβάθμιση υλικοτεχνικής και επιχειρησιακής οργάνωσης δημοσίων Ακαδημιών Εμπορικού Ναυτικού, ΚΕΣΕΝ, Σχολών Σωστικών κ.α., ενώ παράλληλα θα καταρτισθεί ειδικό πρόγραμμα προώθησης νέων επαγγελμάτων που συνδέονται με τη σύγχρονη ναυτική εργασία με σκοπό την ενίσχυση της απασχόλησης με δράσεις για την αύξηση της ελκυστικότητας και την προώθηση νέων γαλάζιων επαγγελμάτων.
Αναπτυξιακός Στόχος: Ανάπτυξη Υποδομών
Η ανάδειξη του αναπτυξιακού ρόλου των λιμένων σε συνδυασμό με άλλους κλάδους της εθνικής οικονομίας καθώς και τη συμβολή τους στην αστική, περιφερειακή αλλά και εθνική ανάπτυξη θεωρείται αναγκαία μέσω της υλοποίησης δράσεων βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας, των δικτύων θαλάσσιων αρτηριών, των «πράσινων» υποδομών και διασύνδεσης των παράκτιων λιμένων της Ελλάδας και ιδίως των μικρών περιφερειακών λιμένων των ελληνικών νησιών που δεν μπορούν να διαδραματίσουν ρόλο επιβάτη -τουριστικά λιμάνια και πύλες εισόδου φορτίου της ΕΕ. Η αναβάθμιση των θαλάσσιων λιμένων και ναυτιλιακών υποδομών αποτελεί βασική προτεραιότητα του ΥΝΑΝΠ. Επιπρόσθετα, στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η αναβάθμιση των δικτύων τηλεπικοινωνίας και των οδικών μεταφορών αρμοδιότητας του Υπουργείου. Σκοπός του ΥΝΑΝΠ στον τομέα των θαλάσσιων μεταφορών είναι η διατήρηση της τακτικής συνδεσιμότητας των απομακρυσμένων νησιωτικών περιοχών της χώρας με σκοπό την διασφάλιση της εδαφικής – νησιωτικής συνοχής. Προτεραιότητα αποτελεί η ενίσχυση της ακτοπλοΐας και των άγονων γραμμών, η ακτοπλοϊκή μεταφορά ως δημόσιο αγαθό, με όρους ασφάλειας, κοινωνικής συνοχής και σε προσιτό κόστος.
Αναπτυξιακός Στόχος: Εξωστρέφεια
Για την ενίσχυση της νησιωτικής ανταγωνιστικότητας και της επιχειρηματικότητας, απαραίτητη θεωρείται η ενίσχυση στους τομείς πολιτισμού και τουρισμού, με δεδομένο το πλούσιο δυναμικό σε αυτούς τους τομείς των ελληνικών νησιών. Το ΥΝΑΝΠ έχει ως στόχο την ενίσχυση της εξωστρέφειας μέσω της προστασίας, ανάδειξης πολιτιστικής κληρονομιάς, μνημείων, σημείων ιστορικού ενδιαφέροντος, ανάπτυξη υποδομών δράσεων σύγχρονου πολιτισμού και εναλλακτικών μορφών τουρισμού. Η ενίσχυση της εξωστρέφειας κρίνεται ως απαραίτητη προϋπόθεση για την παροχή υψηλής ποιότητας υπηρεσιών τουρισμού και πολιτισμού, καθώς και για την συνεχή ενίσχυση και βελτίωση της επιχειρηματικότητας και της ποιότητας ζωής στα νησιά.
Εργαλεία υλοποίησης της ανωτέρω Αναπτυξιακής Στρατηγικής
Προδιαγράφονται 3 διακριτά χρηματοδοτικά εργαλεία που έχουν στόχο την ενίσχυση της υλοποίησης της Αναπτυξιακής Στρατηγικής του ΥΝΑΝΠ, τα οποία περιλαμβάνουν:
Χρηματοδότηση Έργων Δημοσίου Χαρακτήρα - Πρόγραμμα ΝΕΑΡΧΟΣ: Στο πλαίσιο υλοποίησης δράσεων της Εθνικής Στρατηγικής, οι φορείς της Γενικής Κυβέρνησης δύνανται να συνομολογούν επενδυτικά δάνεια με το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων για τη χρηματοδότηση έργων δημοσίου χαρακτήρα («Πρόγραμμα Νέαρχος»). Η εξυπηρέτηση των δανείων του Προγράμματος «Νέαρχος» χρηματοδοτείται από το εθνικό ή το συγχρηματοδοτούμενο σκέλος του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής και έχει στόχο την υλοποίηση αναγκαίων έργων υποδομής, ενέργειας και περιβάλλοντος.
Πρόγραμμα Χρηματοδότησης Νησιωτικής Επιχειρηματικότητας: Το Πρόγραμμα Νησιωτικής Επιχειρηματικότητας περιλαμβάνει κατάλληλο μίγμα χρηματοδοτικών εργαλείων και μηχανισμών και αποσκοπεί στη δίκαιη, βιώσιμη και ολοκληρωμένη ανάπτυξη της νησιωτικής οικονομίας, συμβάλλοντας στην αντιμετώπιση των ατελειών της αγοράς, των σοβαρών διαταραχών λόγω της γεωγραφικής απομόνωσης, αλλά και των ειδικών συνθηκών και χαρακτηριστικών του νησιώτη επιχειρηματία. Θα παρέχει στήριξη επι του λειτουργικού κόστους της νησιώτικης επιχείρησης, πρόσβαση στην αγορά χρήματος, ενίσχυση εξωστρέφειας και εξαγωγών κοκ.
Ταμείο Θαλάσσιας – Γαλάζιας Οικονομίας: Παρέχεται η δυνατότητα να συσταθεί ταμείο χαρτοφυλακίου για τη χρηματοδότηση δράσεων για την ανάπτυξη και προώθηση της καινοτόμου επιχειρηματικότητας στον τομέα της θαλάσσιας οικονομίας και ιδίως στον τομέα της Γαλάζιας Οικονομίας, όπως ορίζεται στην ενωσιακή νομοθεσία, καθώς και στους τομείς ναυτιλιακής τεχνολογίας, του ναυτιλιακού ή/ και ναυπηγικού εξοπλισμού, ανάπτυξης εφαρμογών και χρήση τεχνολογίας, πληροφορικής και επικοινωνιών (ΤΠΕ) στους ανωτέρω τομείς.
