Ο πληθωρισμός επέστρεψε και κάθε πράξη ανάσχεσής του θα έχει ένα κόστος όσον αφορά την οικονομική δραστηριότητα και την ανεργία. Αυτό σύμφωνα με την BIS (Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών) «είναι το τίμημα που πρέπει να πληρώσουμε για να αποφευχθεί το μεγαλύτερο κόστος στη συνέχεια...».
Ο Αύγουστος Κάρστενς, Γενικός Διευθυντής της BIS, σε δημόσια τοποθέτησή του στις 5 Απρίλη στο Center for Monetary and Banking Studies στην Γενεύη, παραδέχθηκε ότι «ο πληθωρισμός επέστρεψε» πλέον και αυτό πρέπει να γίνει η βάση πάνω στην οποία χαράσσετε η νομισματική και δημοσιονομική πολιτική με συγκεκριμένο «τίμημα» την ύφεση και την ανεργία.
Η εκτίμηση του κ. Κάρστενς θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως η επίσημη πλέον «γραμμή» των Κεντρικών Τραπεζών, ανεξάρτητα από το τι λέγετε και ακούγεται στα διάφορα forum... Ήταν σαφής τόσο για τις αιτίες όσο και για τα λάθη εκτίμησης που έγιναν από τις κεντρικές τράπεζες όσο αφορά την νέα κατάσταση και στον τρόπο αντίδρασης.
Όπως τόνισε η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται σε πολύ διαφορετική θέση από ό,τι πριν από τρία χρόνια λόγω της πανδημίας, της έκτακτης δημοσιονομικής, νομισματικής και ρυθμιστικής απάντησης σε αυτήν, αλλά πλέον και του πολέμου στην Ουκρανία.
Οι αιτίες της επιστροφής του πληθωρισμού είναι κατά βάση τρεις :
- Πρώτον, μια εκπληκτικά ισχυρή παγκόσμια ανάκαμψη της συνολικής ζήτησης: η παγκόσμια οικονομία επεκτείνεται πολύ πιο γρήγορα από ό,τι στην ανάκαμψη των τελευταίων δεκαετιών μετά την ύφεση (σ.σ. που προκάλεσε η πανδημία).
- Δεύτερον, μια εκπληκτικά επίμονη εναλλαγή της ζήτησης προς τα αγαθά και την απομάκρυνση από τις υπηρεσίες.
- Τρίτον μια εκπληκτικά μη ανταποκρινόμενη συνολική προσφορά, η οποία δυσκολεύτηκε να συμβαδίσει με την αυξανόμενη ζήτηση.
Πως πήγαμε στον πληθωρισμό
Ο κ. Κάρστενς υποστήριξε ότι «η ύφεση του 2020 ήταν βαθιά καθώς η δραστηριότητα καταπιέστηκε τεχνητά». Αλλά όταν αποσύρθηκαν οι περιορισμοί του Covid, η παραγωγή ανέκαμψε, ενώ «το πολυπόθητο κύμα χρεοκοπιών δεν υλοποιήθηκε....».
Σε πολλές αναπτυγμένες οικονομίες, όπως παρατηρεί, το ΑΕΠ βρίσκεται σε καλό δρόμο για να επιστρέψει, αν όχι να ξεπεράσει, την προ-πανδημική τάση του. Αλλά, όπως διευκρινίζει η δυναμική της ανάκαμψης «δεν οφειλόταν αποκλειστικά στη μοναδική φύση της ύφεσης (σ.σ. λόγω covid)». Οι πολιτικές στήριξης που χρησιμοποιήθηκαν για να αντιμετωπίσουν την ύφεση, «έπαιξαν καθοριστικό ρόλο» καθώς, «στις αρχές της κρίσης, βοήθησαν τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά να αντέξουν μια άνευ προηγουμένου απώλεια εισοδήματος και απέτρεψε σοβαρές οικονομικές διαταραχές. Αυτό άνοιξε το δρόμο για μια γρήγορη ανάκαμψη...». Στην πλειονότητα των χωρών, «αυτό συνεπαγόταν τη συνεχιζόμενη δημοσιονομική τόνωση, πολύ μετά το πέρας των χειρότερων της ύφεσης. Και, σχεδόν παντού, η νομισματική πολιτική ενθάρρυνε εξαιρετικά διευκολυντικές χρηματοοικονομικές συνθήκες, ακόμη και ενόψει της ισχυρής ανάπτυξης και του αυξανόμενου πληθωρισμού....».
Από την άλλη πλευρά, «η πανδημία συνέβαλε στους περιορισμούς εφοδιασμού. Τα κλιμακωτά lockdown διέκοψαν τις παγκόσμιες αλυσίδες αξίας και τα δίκτυα logistics, αποκαλύπτοντας την ευθραυστότητα των συστημάτων παραγωγής...». Οι εστίες της πανδημίας και οι ανησυχίες για την υγεία των εργαζομένων έπληξαν την προσφορά εργασίας. Κατά τον κ. Κάρστενς «οι επιχειρήσεις σε γενικές γραμμές έκαναν καλή δουλειά για να ξεπεράσουν αυτούς τους περιορισμούς – σε ορισμένους κλάδους που επηρεάστηκαν από τη συμφόρηση, όπως η ναυτιλία και οι ημιαγωγοί, η παραγωγή είναι υψηλότερη από ό,τι πριν από την πανδημία. Αλλά η αλλαγή των προτύπων ζήτησης αποδείχθηκε πιο δύσκολο να αντιμετωπιστεί. Εν τω μεταξύ, στις αγορές εμπορευμάτων, η κληρονομιά της χαμηλής επενδυτικής συμπεριφοράς της προ-πανδημίας περιόδου εμπόδισε επίσης την ανταπόκριση της προσφοράς, μαζί με την απροθυμία να ενισχύσουν την παραγωγή από οριακούς παραγωγούς...».
Για την BIS είναι πλέον σαφείς οι συνθήκες που απελευθέρωσαν τις πληθωριστικές πιέσεις και τις σχετικές κινήσεις των τιμών που μπορούν να πυροδοτήσουν τον πληθωρισμό ευρείας βάσης...
Και εδώ ένα «μάθημα» είναι «ότι τα περιβάλλοντα υψηλού και χαμηλού πληθωρισμού είναι πολύ διαφορετικά...» και πρέπει να αναλύονται με διαφορετικούς όρους, κάτι που όπως φαίνεται δεν έγινε με επαρκή τρόπο...
Το περασμένο έτος, δηλαδή η προ του πολέμου στην Ουκρανία περίοδος «μας υπενθύμισε πόσο γρήγορα μπορεί να ανέβει ο πληθωρισμός και να αιφνιδιάσει τους πάντες, κυρίως τους πολιτικούς. Εάν έχω δίκιο για τον κίνδυνο διατήρησης του πληθωριστικού περιβάλλοντος, υπάρχουν πολλές επιπτώσεις για την πολιτική. Μια άμεση συνέπεια είναι ότι οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής μπορεί να χρειαστεί να αλλάξουν τη νοοτροπία τους...Οι κεντρικές τράπεζες πρέπει επίσης να χρειαστεί να επανεκτιμήσουν τον τρόπο με τον οποίο ανταποκρίνονται στον πληθωρισμό που προκύπτει από τις εξελίξεις στην πλευρά της προσφοράς. Αυτά θα πυροδοτήσουν συνήθως σχετικές αλλαγές τιμών στην αρχή.... Η πρόσφατη εμπειρία δείχνει ότι μπορεί να είναι δύσκολο να γίνουν τόσο σαφείς διακρίσεις. Αυτό που ξεκινάει ως προσωρινό μπορεί να εδραιωθεί, καθώς η συμπεριφορά προσαρμόζεται εάν αυτό που ξεκινά με αυτόν τον τρόπο πάει αρκετά μακριά και διαρκέσει αρκετά. Είναι δύσκολο να καθορίσουμε πού βρίσκεται αυτό το όριο και μπορεί να το μάθουμε μόνο αφού το ξεπεράσουμε. Τα καλά νέα είναι ότι οι κεντρικές τράπεζες είναι σε εγρήγορση για τους κινδύνους. Κανείς δεν θέλει να επαναλάβει τη δεκαετία του 1970...».
Συμπερασματικά ξεκαθάρισε πως φαίνεται πλέον ξεκάθαρο «ότι τα επιτόκια πολιτικής πρέπει να αυξηθούν σε επίπεδα που είναι πιο κατάλληλα για το περιβάλλον υψηλότερου πληθωρισμού»... «αυτό θα απαιτήσει την αύξηση των πραγματικών επιτοκίων πάνω από τα ουδέτερα επίπεδα για κάποιο χρονικό διάστημα, προκειμένου να μετριαστεί η ζήτηση. Η προσαρμογή σε υψηλότερα επιτόκια δεν θα είναι εύκολη...».
