Τις τελευταίες ημέρες πυκνώνουν οι ειδήσεις που αναφέρονται στο ενδεχόμενο και τις προϋποθέσεις άμβλυνσης των επισιτιστικών προβλημάτων θεμάτων και ειδικά για την τύχη του ουκρανικού σταριού, το πώς και σε τι τιμή θα φτάσει στους... φούρνους και τα Σούπερ Μάρκετ.
Οι τιμές των βασικών τροφίμων, πήραν προς το παρόν την κατιούσα, συχνά πολύ έντονα. Οι τρεις πλευρές που υπέγραψαν τη συμφωνία της Κων/πολης ισχυρίζονται ότι βιάζονται να την υλοποιήσουν, οι σοδειές σε ολόκληρο τον κόσμο εξελίσσονται μάλλον θετικά, αν και με αρκετές παρεκκλίσεις.
Μοναδική παραφωνία η (προσωρινή;) ανάκαμψη των τιμών μετά τους βομβαρδισμούς σε ουκρανικό λιμάνι.
Παρ' όλα αυτά όλα ή σχεδόν όλα, δείχνουν οτι η κατάσταση αναστρέφεται και τα δύσκολα είναι πίσω μας.
Είναι όμως έτσι; Μήπως είναι ηρεμία πριν την καταιγίδα, πιθανόν άλλης μορφής;
Ένας Ουκρανός πολίτης, με το βαρύ και συμβολικό όνομα Μίκολα Γκορμπατσώφ - ο «γνήσιος» λεγόταν Μιχαήλ - πρόεδρος της Ουκρανικής Ένωσης Δημητριακών (Ukranian Grain Association), ήταν το κεντρικό πρόσωπο σε ένα webinar που οργάνωσε η Agricultural Market Information Systems, ενός διακυβερνητικού οργάνου που εδρεύει στον FAO στη Ρώμη και αφορούσε τι άλλο, την τρέχουσα κατάσταση στην Oυκρανία.
Λόγω θέσης ήταν ο πλέον αρμόδιος να ενημερώσει τους συμμετέχοντες.
Οι άλλοι δύο πολύ σημαντικοί κι αυτοί ομιλητές ήταν ο Alexander Karavatsev, συνεργάτης του Διεθνούς Συμβουλίου Σιταριού (IGC) και αναφέρθηκε στο απόλυτο θέμα των ημερών στην Ουκρανία: πόσο αποθηκευτικό χώρο χρειαζόμαστε για να βολέψουμε τη νέα μας σοδειά!
Ο τελευταίος ομιλητής Lucas Dorrestain, είναι στέλεχος με μεγάλη ευθύνη στη διακίνηση των εμπορευμάτων της εταιρίας Vittera, κορυφαίας πολυεθνικής του χώρου.
Οποιoς έχει ασχοληθεί με την πρωτογενή παραγωγή, έχει πάθει και ζημιές. Παγκοσμίως τα συναισθήματα είναι τα ίδια. Όταν βλέπουμε εμείς οι αγρότες κάποιον να χάνει τη σοδειά του από πλημμύρα, αυτόματα ενεργοποιείται ο μηχανισμός αυτοσυντήρησης “πω πω ζημιά, τι θα κάνει τώρα αυτός ο άνθρωπός...” κι ας είναι αυτός ο άνθρωπος αντίπαλης εθνότητας ή συμφερόντων.
Σε ολόκληρη την παρουσίαση του κ Γκορμπατσώφ, με διακατείχε η αγωνία αυτή: θα προλάβουν να θερίσουν τα σιτάρια τους; Που θα τα βάλουν; Θα βρεθούν αποθήκες;
Πω πω πάνε τα τρακτέρ, όταν έδειχνε φωτογραφίες με κατεστραμμένα από νάρκες τρακτέρ, μέσα στα ίδια τους τα χωράφια. Αναφέρω αυτά, διότι εμένα προσωπικά, ούτε μια στιγμή δεν μου δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι αυτός ο άνθρωπος υπερβάλει ή κάνει προπαγάνδα, όπως θα ήταν και λογικό.
Μετρημένες κουβέντες, σωστά κοστολόγια, λογικές εξηγήσεις. Περιττό να ειπωθεί ότι στο τέλος, ζηλεύει κανείς που οι Ουκρανοί συντελεστές του κλάδου έχουν τέτοιους εκπροσώπους, αφού η σύγκριση με τους εν Ελλάδι συναδέλφους τους είναι πάντοτε αναπόφευκτη...
Δεν έχει νόημα να αναφερθούμε σε μεγέθη, παρά μόνο σε πολύ στρογγυλά και μεγάλα. Κι αυτό, διότι τα μεγέθη περιλαμβάνουν λάθη σε καιρό ειρήνης, πόσο μάλλον σε καιρό πολέμου που οι σκοπιμότητες είναι μεγάλες.
Για παράδειγμα: τα μεγέθη που αναφέρονται κατά κόρο σε ολόκληρο τον τύπο, περιλαμβάνουν και το κατεχόμενο πια από τους Ρώσους τμήμα; Ποιος μπορεί να μας διασφαλίσει ότι όλα τα αποθέματα που βρίσκονται σε λιμάνια φόρτωσης ή σε αποθήκες της ενδοχώρας, είναι κατάλληλα για φόρτωση;
Η πραγματική κατάσταση με το ουκρανικό σιτάρι
Ο κεντρικός ομιλητής, έδωσε στην αρχή μια εικόνα της πορείας και της δυναμικής της Ουκρανικής γεωργίας. Παρουσίασε με νούμερα όχι μόνο με ποιο τρόπο αυτή η χώρα κατέκτησε σημαντική θέση στο παγκόσμιο εμπόριο αγροτικών προϊόντων, αλλά και την διαγραφόμενη, πριν την εισβολή πορεία της. Η λέξη κλειδί ήταν η αύξηση των αποδόσεων ανά επιφάνεια εδάφους. Με την υιοθέτηση νέων καλλιεργητικών μεθόδων και σύγχρονων εισροών κατόρθωσε να πετύχει μια επανάσταση.
Η κατάσταση αυτή ήταν γνωστή σε εμάς τους Έλληνες γεωργούς. Εδώ και αρκετά χρόνια, όταν πηγαίναμε να πουλήσουμε καλαμπόκι, μας έδιναν οι έμποροι 16 ή 17 λεπτά το κιλό, ενώ μονολογούσαν “αφού ήλθε προχθές καράβι στη Χαλκίδα και το πουλούσαν ίσως και φθηνότερα”. Μεγάλος εισαγωγέας της Δυτικής Ελλάδας, κατέκλυε την αγορά με κτηνοτροφικά σιτηρά σε βαθμό που η ντόπια παραγωγή να μαραζώνει χρόνο με το χρόνο. Όταν αναρωτιόμαστε γιατί κανείς μας δεν καλλιεργεί μαλακό σιτάρι, η απάντηση ήταν «ξέρεις πόσο έρχεται από την Ουκρανία, τζάμπα;»
Βέβαια, εκτός από τα Ουκρανικά χωράφια, είχε γίνει και εξαιρετική δουλειά τόσο στα λιμάνια, από όπου αναχωρούσε το 96% των εξαγωγών, όσο και στο εσωτερικό σύστημα διακίνησης από το χωράφι μέχρι το τέρμιναλ του λιμανιού. Ο κ Γκορμπατσώφ εκτίμησε ότι το κόστος αυτό, έφτανε τα 30 με 40 USD τον τόνο.
Δεδομένης της τεράστιας έκτασης της χώρας, το νούμερο αυτό ακούγεται λογικό.
Η σύγχρονη Ουκρανία, είχε τελευταία δικαιώσει την παλιά της φήμη ως σιτοβολώνας της Μεσογείου αλλά και της πρώην ΕΣΣΔ παλαιότερα.
Όλες οι χώρες της μεσογειακής λεκάνης, σε μικρό ή μεγάλο βαθμό, εξαρτώντο από την Ουκρανική αγροτική παραγωγή. Άλλος για σιτάρι, άλλος για καλαμπόκι, άλλος για ελαιούχους σπόρους και λάδια.
Μετά την εισβολή
Μετά την εισβολή, έγιναν δύο μεγάλες κινήσεις: η πρώτη ήταν να καλλιεργήσουν όσα χωράφια μπορούσαν με ανοιξιάτικες καλλιέργειες (σιτάρι, καλαμπόκι, ηλιόσπορο) ώστε να μπορούν να θεριστούν το φθινόπωρο (σσ και όπως μπορούσαν θα συμπληρώναμε, δεδομένων των συνθηκών που δημιουργεί ένας πόλεμος). Η δεύτερη ήταν να αποσυμφορηθούν αποθηκευτικοί χώροι, ώστε η νέα σοδειά να μπορέσει να αποθηκευτεί.
* Αναφορικά με το πρώτο στόχο, υπήρξαν πολλά προβλήματα, απόλυτα καθοριστικά για το μέλλον της ουκρανικής γεωργίας. Ανέφερε λοιπόν ο ομιλητής ότι το 30-35% των βλημάτων που ρίχνονται σε ένα χωράφι, δεν εκρήγνυνται άμεσα αλλά αργότερα, όταν το βλήμα ενοχληθεί ” από άροτρο, θεριζοαλωνιστική μηχανή ή οτιδήποτε άλλο.
Δυο φωτογραφίες ήταν πραγματικά συγκλονιστικές: η πρώτη ένα καταπράσινο χωράφι γεμάτο καφέ τρύπες από βλήματα. Έμοιαζε σαν αυτές τις αποκρουστικές φωτογραφίες των συμπτωμάτων της ευλογιάς των πιθήκων που βλέπουμε καθημερινά πια.
Η δεύτερη ήταν ένα κολλάζ από φωτογραφίες κατεστραμμένων τρακτέρ μέσα στο χωράφι, όταν προσέκρουσαν σε κάποιο εκρηκτικό! Όλα με καμένα ελαστικά, κατάμαυρα κι ακρωτηριασμένα. Μεγαθήρια, θαύματα της τεχνολογίας, ικανά να δουλέψουν όχι σε χωραφάκια αλλά σε πεδιάδες, αποτελεσματικά να αξιοποιήσουν όλα τα σύγχρονα εργαλεία.
* Αναφορικά με τις προσπάθειες αποσυμφόρησης των αποθηκευτικών χώρων μέσω εξαγωγών, αυτές επικεντρώθηκαν σε δύο σημεία: στα κατεστραμμένα τέρμιναλ των λιμανιών, με πρώτο το κεντρικό λιμάνι Μικολάι δείχνοντας φωτό φωτιάς και ερειπίων. Αναφέρθηκε μετ’ επιτάσεως στις προσπάθειες εξαγωγής σιτηρών μέσω ξηράς. Το ύφος του και τα σχόλια τους, παρέπεμπαν σε μια ατελέσφορη κατάσταση! Το ποσό των 30 με 40 δολ/τόνο από το χωράφι μέχρι το λιμάνι εξαγωγής πριν τον πόλεμο, είχε τώρα εκτιναχθεί στα 160 με 180 δολ/τόνο. Αυτό το ποσό πρέπει να αφαιρεθεί από την τελική τιμή πώλησης του προϊόντος για να βρούμε την τιμή που θα εισπράξει ο παραγωγός. Και αυτό που μένει, είναι σε κάθε περίπτωση, πριν ηλιόσπορου, κάτω του κόστους ή γύρω από αυτό. Άρα όσοι παραγωγοί στάθηκαν τυχεροί και μπόρεσαν να πουλήσουν τη σοδειά τους σε σιτηρά και καλαμπόκι, θα εισπράξουν ποσά που δεν θα τους επιτρέπουν να συνεχίσουν την καλλιέργεια για του χρόνου. Όσο για αυτούς που δεν πώλησαν τίποτα…
Και για το λάδι
Η κατάσταση είναι αρκετά διαφορετική για τους ελαιούχους σπόρους. Επειδή το εξαγόμενο προϊόν, το ηλιέλαιο, έχει μια σημαντική αξία, το κόστος των μεταφορικών δεν επιβαρύνει σε μεγάλο βαθμό την τελική τιμή τους προϊόντος. Εκεί ακριβώς εστιάζει ο κ Γκορμπατσώφ λέγοντας οτι οι Ουκρανοί αγρότες δεν θα καλλιεργήσουν στο προβλέψιμο μέλλον σιτηρά αλλά σχεδόν αποκλειστικά ελαιούχους σπόρους.
Κι εδώ ξεκινάει το δικό μας πρόβλημα, αφού η νέα αυτή κατάσταση μας αφορά όλους. Με τον άλφα η βήτα τρόπο, τρώμε αρτοσκευάσματα, που μέχρι τώρα ήταν προσιτά χάρη στο φθηνό ουκρανικό σιτάρι. Στο μέλλον, λόγω της στροφής στους ελαιουχικούς σπόρους, όχι απλώς το Ουκρανικό σιτάρι δεν θα είναι φθηνό, αλλά θα είναι και λιγοστό.
Η Ουκρανία ήταν στην πρώτη 5άδα των μεγαλύτερων εξαγωγικών δυνάμεων στο κόσμο σε αγροτικά προϊόντα και ο βασικός ρυθμιστής της προσφοράς στην περιοχή του Εύξηνου Πόντου, Μεσογείου θαλάσσης και Ερυθράς θάλασσας. Η εμβέλειά της φθάνει στα «πέρατα του κόσμου». Το κενό που θα δημιουργηθεί, θα το συμπληρώνουμε από ακριβά υπερατλαντικά σιτάρια, με ιδιαίτερα αυξημένα μεταφορικά.
Μόλις προχθές, ανακοινώθηκε πρωτοβουλία Ινδίας ΗΑΕ και Ισραήλ για την δημιουργία ενός διατροφικού διαδρόμου από την Ινδική χερσόνησο μέχρι την Μεσόγειο Θάλασσα (India-Middle East Food Corridor). Η ανακοίνωση έγινε ύστερα από τηλεδιάσκεψη κατά την επίσκεψη του Προέδρου Μπάιντεν στον Ισραήλ. Οι συνειρμοί προφανείς. Επί του θέματος αυτού περισσότερα προσεχώς. Σίγουρα πάντως, η πρωτοβουλία αυτή δεν είναι άσχετη με το κενό που αφήνει η... Ουκρανική υποχώρηση.
Η χρεοκοπία των ουκρανών αγροτών
Το καλύτερο ο κ Γκορμπατσώφ, το κράτησε για το τέλος: εκτίμησε ότι οι μισοί Ουκρανοί αγρότες θα χρεοκοπήσουν σύντομα!!! Το νούμερο είναι τρομακτικό, πιθανότατα πολύ κοντά στην πραγματικότητα, εάν σκεφτεί κανείς πόσοι χάθηκαν στα πεδία των μαχών ή βγήκαν ακρωτηριασμένοι και πόσοι δεν θα μπορέσουν να συνεχίσουν για οικονομικούς λόγους, τόσο έλλειψης κεφαλαίου κίνησης, όσο και λόγω καταστροφής εξοπλισμού και εγκαταστάσεων.
Ο άνθρωπος αυτός είπε τα πράγματα με το όνομά τους!
Ο δεύτερος ομιλητής Alexander Karavaytsev εστίασε στις απολύτως απαραίτητες αποθηκευτικές ανάγκες που πρέπει να είναι άμεσα διαθέσιμες ώστε να βολευτεί κάπου η νέα σοδειά σιταριού και καλαμποκιού. Με βάση το σημερινό ρυθμό εξαγωγής σιτηρών, 2 εκ τόνοι το μήνα και τους όσους ήταν διαθέσιμοι πριν τον Φεβρουάριο του 2021, υπολόγισε ότι μέχρι τον Οκτώβριο (που θα κορυφωθεί η παραγωγή καλαμποκιού) θα υπάρχει ένα έλλειμμα αποθηκευτικών χώρων της τάξης των 12 εκ. τόνων ή 20-25 % των νέας εξαγωγικών δυνατοτήτων της χώρας.
Οι 12. εκ τόνοι, δεν είναι νούμερο απλησίαστο.
Αντιστοιχούσε για την ακρίβεια στις εξαγωγές δύο μηνών πριν τον πόλεμο. Σήμερα όμως, πόσα τέρμιναλ είναι σε θέση να δουλέψουν κανονικά και αποτελεσματικά;
Πόσο εφικτό είναι να αποκατασταθεί ένας ικανοποιητικός ρυθμός τροφοδοσίας τους από αποθήκες της ενδοχώρας, με δεδομένο της πολλές φθορές στις συγκοινωνιακές υποδομές;
Και το χειρότερο όλων, πόσοι από τους εξειδικευμένους χειριστές των πολύπλοκων αυτών συστημάτων είναι ακόμη διαθέσιμοι για δουλειά;
Η συμφωνία της Κωνσταντινούπολης
Το ουσιαστικό ερώτημα όμως είναι, θα επανέλθει η τάξη και η ομαλότητα στη διεθνή διατροφική αγορά, ακόμη κι εάν η συμφωνία της Κων/πολης υλοποιηθεί τάχιστα και αποτελεσματικά;
Ο τρίτος ομιλητής, λακωνικός και σύντομος, με μια μόνο του φράση, έθεσε μια διάσταση του θέματος που προτιμούμε να αγνοούμε: «Αγωνιζόμαστε είπε, να προλάβουμε την υποβάθμιση του προϊόντος που έχουμε αποθηκευμένο στις αποθήκες μας!!!»
Αυτό σε απλά, αγροτικά λόγια, σημαίνει ότι κυνηγάμε ολημερής τα ποντίκια και τα πάσης φύσεως τρωκτικά, ενώ ολονυκτής παλεύουμε με την ψείρα και τα πάσης φύσεως έντομα.
Έργο τιτάνιο εάν σκεφτεί κανείς τις ελλείψεις σε προσωπικό και πρώτες ύλες απολύμανσης, τις προφανείς διακοπές ρεύματος, την επικινδυνότητα του όλου έργου.
Επισήμανε ότι πρώτο μας μέλημα, είναι να φύγει το καλαμπόκι και μετά τα υπόλοιπα σιτηρά.
Δεν αναφέρθηκε με λεπτομέρεια στην παρούσα κατάσταση των εγκαταστάσεων, αλλά από τα συμφραζόμενα και το ύφος του καταλάβαινε κανείς ότι το περιβάλλον λειτουργίας είναι ιδιαιτέρως προβληματικό.
Φαίνεται λοιπόν ότι η επιστροφή στην διεθνή διατροφική καθημερινότητα δεν θα είναι εύκολη υπόθεση.
Η παραγωγή της Ουκρανίας θα είναι ακρωτηριασμένη από το άθροισμα πολλών παραγόντων: κατά τουλάχιστον 20-25%, όσο το έδαφος που κατέχουν οι Ρώσοι σήμερα, συν την αναμενόμενη αποχώρηση από το επάγγελμα των χιλιάδων αγροτών που δεν θα μπορέσουν να συνεχίσουν, συν τον αργό ρυθμό επιστροφής στην παραγωγή καταστραμμένων γαιών συν την σημαντική υποχώρηση της αύξησης της παραγωγικότητας λόγω μη υιοθέτησης νέων πρακτικών, τεχνολογιών και εισροών.
Το τελευταίο όμως αυτό σημείο, είναι εκεί που εστιάζει ολόκληρος ο κόσμος ελπίζοντας να καταπολεμήσει την πείνα παγκοσμίως.
Οι νέες προς καλλιέργεια εκτάσεις θα υπάρξουν, αλλά θα είναι περιορισμένες τόσο σε απόλυτα μεγέθη όσο και σε σχέση με την αύξηση των διατροφικών αναγκών.
Το κενό που προκύπτει, μπορεί μόνο να καλυφθεί από την αύξηση της παραγωγής ανά επιφάνειας καλλιέργειας. Αλλά για να συμβεί αυτό χρειάζεται, ηρεμία, σταθερότητα, μέλλον και προοπτική για επενδύσεις ζωής.
Φαντάζετε κανείς ότι υπάρχουν όλα αυτά στην πολύπαθη αυτή χώρα της Μαύρης θάλασσας ή στη γειτονική της Ρωσία, που έχει τεθεί σε καραντίνα σύγχρονων εισροών, γνώσης και επενδύσεων μετά τις κυρώσεις;
Στο μεταξύ εμείς, θα αλλάζουμε τα διατροφικά μας πρότυπα σύμφωνα με τις νέες τιμές, θα προτιμούμε ιδιωτικής ετικέτας προϊόντα ως φθηνότερα, κάποιοι άλλοι λιγότερο τυχεροί θα κόβουν θερμίδες από το τραπέζι τους ή... θα μαζεύονται σε δρόμους και πλατείες για να διαμαρτυρηθούν.
Εάν συνυπολογίσουμε και την ανωμαλία στην ενέργεια που έχει εν τω μεταξύ συμβεί, ίσως να είναι η πρώτη φορά στην ιστορία μας, που ένας πόλεμος έχει τόσο εκτεταμένες, πλανητικές, επιπτώσεις πέρα από το επίπεδο των εμπλεκομένων.
Αναρωτιέται κανείς, ήταν αυτές οι επιπτώσεις αναμενόμενες όταν σχεδίαζαν τον πόλεμο, ή προέκυψαν σαν απρόβλεπτες;
