Παρότι η ανάπτυξη επιβραδύνεται παγκοσμίως, η Ευρώπη βρίσκεται στο επίκεντρο, καθώς η Γηραιά Ήπειρος, είναι άκρως εκτεθειμένη τόσο στην οικονομία της Ρωσίας όσο και της Ουκρανίας, και τα «σοκ» που προκλήθηκαν από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχουν γίνει εκτενώς αισθητά σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, όπως αναφέρει η Moody's Analytics, χαρακτηρίζοντας την ευρωπαϊκή οικονομία ως μια «άρρωστη» οντότητα, έτοιμη να διολισθήσει στην ύφεση.
Όπως επισημαίνει, ενώ τα «κανάλια» επιρροής από τη ρωσική εισβολή για το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου αφορούσαν τις υψηλότερες τιμές του πετρελαίου - αυξάνοντας τον πληθωρισμό και στις επτά ηπείρους - και τη χαμηλότερη εμπιστοσύνη, η Ευρώπη έχει επίσης υποφέρει από τις τεράστιες διαταραχές στις ενεργειακές της αγορές, δεδομένης της εξάρτησής της από τη Ρωσία για ένα μεγάλο μέρος των ενεργειακών της εισαγωγών.
Πράγματι, οι τιμές ενέργειας στην Ευρώπη έχουν εκτοξευθεί από την αρχή του έτους σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι σε άλλες περιοχές. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, οι τιμές του φυσικού αερίου στην Ευρώπη αυξήθηκαν κατά 186% σε ετήσια βάση τους πρώτους εννέα μήνες του 2022, καθώς οι ροές του φυσικού αερίου μέσω των ρωσικών αγωγών μειώθηκαν. Η διακοπή της ροής φυσικού αερίου, που χρησιμοποιείται ως η κύρια πηγή ενέργειας για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, οδήγησε σε μια μερική στροφή προς τον άνθρακα, το υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) και το πετρέλαιο. Ως αποτέλεσμα, οι διεθνείς τιμές άνθρακα αυξήθηκαν κατά περίπου 160% τους πρώτους εννέα μήνες του έτους. Εν τω μεταξύ, οι τιμές LNG στην Ιαπωνία - που συνήθως χρησιμοποιούνται ως benchmark για τις διεθνείς τιμές - εκτινάχθηκαν κατά 82,3%.
Αν και έχουν τεθεί σε εφαρμογή κάποια σχέδια για τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν μέχρι στιγμής καταφέρει να αποφύγουν την επιβολή δελτίων περιορισμού της κατανάλωσης. Ωστόσο, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος ένας βαρύς χειμώνας σε συνδυασμό με χαμηλότερες από τις αναμενόμενες εισαγωγές LNG να οδηγήσει σε ελλείψεις φυσικού αερίου σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες. Ο βαθμός στον οποία είναι απαραίτητη (ή όχι) η εφαρμογή ενός δελτίο στο φυσικού αερίου κατά τη διάρκεια του χειμώνα θα καθορίσει το πόσο βαθιά θα είναι η επερχόμενη ύφεση στην Ευρωζώνη. Εάν οι βιομηχανικές διεργασίες πιεστούν τόσο και σταματήσουν οριστικά - τα τεράστια βιομηχανικά συγκροτήματα στη Γερμανία βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στην κατανάλωση φυσικού αερίου, όπως και ο κλάδος των χημικών - η ύφεση θα είναι εξαιρετικά σοβαρή.
Από τη θετική πλευρά, τα επίπεδα αποθήκευσης φυσικού αερίου στην ΕΕ έφτασαν στο 93,6% αυτή την εβδομάδα, ενώ η κατανάλωση έχει μειωθεί περίπου 10%, σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Αυτή η είδηση αποτέλεσε στήριγμα ώστε να μειωθούν οι τιμές του φυσικού αερίου στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων τριών μηνών στις αρχές Οκτωβρίου. Ωστόσο, η Moody's Analytics δεν αναμένει μια άμεση επιστροφή των τιμών στα επίπεδα του 2020. Ο αγώνας της Ευρώπης να αντικαταστήσει την ενέργεια της Ρωσίας θα διαρκέσει για κάποιο χρονικό διάστημα και πιθανότατα θα οδηγήσει μεσοπρόθεσμα έως μακροπρόθεσμα σε υψηλότερες τιμές.
Η δημοσιονομική στήριξη δεν θα αποτρέψει την ύφεση στην Ευρώπη
Σύμφωνα με τη Moody's Analytics, ακόμα κι αν αποφευχθούν οι διακοπές φυσικού αερίου και η Ευρώπη διανύσει τον χειμώνα με ένα υψηλό επίπεδο φυσικού αερίου στις αποθήκες, αυτό δεν θα συνεπάγεται πως η οικονομία της Ευρωζώνης έχει αποφύγει τα χειρότερα. Με τις υψηλές τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος να παραμένουν, οι επιχειρήσεις και οι καταναλωτές θα συνεχίσουν να πιέζονται, εμποδίοζντας και καθυστερώντας τις αναπτυξιακές προοπτικές.
Αρκετές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν προχωρήσει στη διαμόρφωση τεράστιων πακέτων δημοσιονομικής στήριξης για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. Η Γερμανία βρίσκεται στο επίκεντρο, αφού πρόσφατα ενέκρινε ένα πακέτο στήριξης ύψους 200 δισ. ευρώ με στόχο την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης. Το μεγαλύτερο μέρος αυτή της βοήθειας που παρέχεται από τις ευρωπαϊκές χώρες δομείται είτε από ανώτατα όρια τιμών - πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου, στους λογαριασμούς ηλεκτρικής ενέργειας κ.λπ. - είτε από στοχευμένες επιδοτήσεις προς τους πιο ευάλωτους ώστε να αντισταθμιστεί η αύξηση των τιμών της ενέργειας. Δυστυχώς, σύμφωνα με την Barbara Teixeira Araujo, οικονομολόγο της Moody's Analytics, το πρόβλημα δεν περιορίζεται στις υψηλότερες τιμές ηλεκτρικής ενέργειας ή καυσίμων. Με τα second-round effects (δευτερογενείς επιπτώσεις) από τις τιμές της ενέργειας να γίνονται ισχυρά - που επιβαρύνουν την αύξηση του κόστους εργασίας και των πρώτων υλών - οι τιμές όλων των αγαθών και των υπηρεσιών έχουν εκτοξευθεί τους τελευταίους μήνες, οδηγώντας σε μια απότομη πτώση της συνολικής αγοραστικής δύναμης.
Επιπλέον, οι δείκτες επιβεβαιώνουν ότι η οικονομία της Ευρωζώνης έχει αρχίσει να «κατηφορίζει». Η εμπιστοσύνη έχει υποχωρήσει απότομα σε όλες τις χώρες με τις εταιρείες παραγωγής και υπηρεσιών να αναφέρουν σημαντική πτώση στην επιχειρηματική δραστηριότητα καθώς και στις νέες παραγγελίες. Ενώ η περίοδος των διακοπών στήριξε την ανάπτυξη κατά το τρίτο τρίμηνο, η δυναμική έχει ήδη εξασθενίσει καθώς οι αντιξοότητες από τον υψηλό πληθωρισμό, τη νομισματική πολιτική, τις αυστηρότερες χρηματοοικονομικές συνθήκες και το ασθενέστερο κλίμα επιβραδύνουν την ανάπτυξη. Η Moody's Analytics αναμένει να παρουσιαστεί μια σημαντική αδυναμία κατά το τέταρτο τρίμηνο, με το ΑΕΠ να αναμένεται να υποχωρήσει έως και 0,5% σε τριμηνιαία βάση. Η δραστηριότητα εν συνέχεια θα μειωθεί περαιτέρω το πρώτο τρίμηνο του 2023 και θα ανακάμψει αρκετά αργά μετά από το πέρας αυτού. Ανάμεσα στις χώρες, το μεγαλύτερο μέρος του βάρους της οικονομικής διολίσθησης εντοπίζεται στη Γερμανία - το ΑΕΠ εκεί αναμένεται ήδη να έχει μειωθεί κατά το τρίτο τρίμηνο - δεδομένης της μεγάλης εξάρτησης της χώρας από τις εισαγωγές φυσικού αερίου.
