Στο «Moderate-» αξιολογεί το μακροοικονομικό προφίλ της ελληνικής οικονομίας η Moody's, διαμορφώνοντας μια πλήρη ανάλυση των ενοτήτων που δύναται, με περαιτέρω βελτίωση, να επιτρέψουν στην Ελλάδα να ανέβει τα «σκαλοπάτια» προς το ορόσημο της επενδυτικής βαθμίδας.
Δυναμική της ελληνικής οικονομίας: «baa2»
Η θέση και η εκτίμηση της Moody's για την οικονομική δυναμική της Ελλάδας έχει βελτιωθεί στο «baa2» από «baa3» και εξισορροπεί τα σχετικά υψηλά επίπεδα πλούτου της χώρας σε σύγκριση με άλλες χώρες με παρόμοια αξιολόγηση, με του μετρίου μεγέθους οικονομία και το εξίσου μέτριο επίπεδο οικονομικής διαφοροποίησης. Αντικατοπτρίζοντας τη μακρά και βαθιά ύφεση της Ελλάδας μεταξύ της χρονικής περιόδου 2009 και 2016 και την απότομη συρρίκνωση του πραγματικού ΑΕΠ το 2020, η αστάθεια της ανάπτυξης ήταν υψηλότερη από ό,τι για τα περισσότερα κράτη που αξιολογεί ο αμερικανικός οίκος.
Ωστόσο, παραμένουν κάποια σημαντικά εμπόδια ως προς μια διαρκή ισχυρή ανάπτυξη, συμπεριλαμβανομένων των διαρθρωτικά χαμηλών ποσοστών αποταμίευσης και επενδύσεων. Η τωρινή κυβέρνηση, έχει αρχίσει να αντιμετωπίζει ορισμένες από αυτές τις προκλήσεις, ιδίως εκείνες που συνδέονται με το χαμηλό επίπεδο επενδύσεων, μειώνοντας τους αυξημένους φορολογικούς συντελεστές στην χώρα, απλοποιώντας και χαλαρώνοντας το ρυθμιστικό πλαίσιο για τις εταιρείες και τις επιχειρήσεις, βελτιώνοντας το πλαίσιο αδειοδότησης επενδύσεων και προωθώντας τις ιδιωτικοποιήσεις. Η αποτελεσματική απορρόφηση των ευρωπαϊκών κονδυλίων από το Ταμείο Ανάκαμψης θα είναι επίσης μια κρίσιμη παράμετρος για την ενίσχυση των επενδύσεων και της ανάπτυξης τα επόμενα πέντε χρόνια. Επιπλέον, το ποσοστό ανεργίας έχει μειωθεί σημαντικά κατά την τελευταία δεκαετία (στο 11,8% τον Σεπτέμβριο του 2022 έναντι 26,9% τον Δεκέμβριο του 2012), αλλά παραμένει ένα από τα υψηλότερα στην Ευρώπη, ιδιαίτερα για τους νέους και τις γυναίκες, τη στιγμή που η εισοδηματική ανισότητα είναι υψηλότερη από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και παρά τις βελτιώσεις από το 2015, το ποσοστό των ατόμων που βρίσκονται υπό τον κίνδυνο φτώχειας είναι συγκριτικά υψηλό.
Θεσμοί και ισχύς διακυβέρνησης: «baa2»
Η αξιολόγηση ως προς τη θεσμική ισχύ και τη δυναμική των θεσμών και της διακυβέρνησης στην Ελλάδα ενσωματώνει την εκτίμηση της Moody's για την αποτελεσματικότητα της δημοσιονομικής, νομισματικής και μακροοικονομικής πολιτικής. Τα δημοσιονομικά της χώρας έχουν τεθεί σε μια πολύ πιο στέρεα βάση κατά τα τελευταία χρόνια, με σταθερά και αυξανόμενα δημοσιονομικά πλεονάσματα μεταξύ 2016 - 2019 και πρωτογενή πλεονάσματα που υπερβαίνουν τους στόχους που έχουν θέσει οι πιστωτές στην Ευρωζώνη. Παράλληλα, η δέσμευση της Ελλάδας για διατήρηση της δημοσιονομικής προσαρμογής είναι ιδιαίτερα αξιόπιστη, όπως αναφέρει ο Νώντας Νικολαΐδης, Vice President και Senior Credit Officer της Moody’s και υπεύθυνος για τις ελληνικές τράπεζες. Ο ίδιος στέκεται ιδιαίτερα και στην ποιότητα των θεσμών της νομοθετικής και της εκτελεστικής εξουσίας που έχουν αποκτήσει μια ισχυρή δυναμική όσον αφορά την εφαρμογή των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που έχουν ήδη επιφέρει μια απτή πρόοδο σε τομείς όπως η φορολογική διοίκηση και η συμμόρφωση.
Μάλιστα, οι αναλυτές της Moody's επισημαίνουν πως εξακολουθεί να καταγράφεται μια πρόοδος όσον αφορά τις εκκρεμείς μεταρρυθμιστικές δεσμεύσεις που συμφωνήθηκαν μεταξύ της προηγούμενης κυβέρνησης και του Eurogroup τον Ιούνιο του 2018. Ενώ θα απαιτηθεί μια δέσμευση πολλών ετών για να αποκομιστούν πλήρως τα οφέλη των αλλαγών σε αυτό (θεσμικό) το σκέλος για τη δημιουργία μιας σύγχρονης και αποτελεσματικής δημόσιας διοίκησης, αυτές οι βελτιώσεις αρχίζουν να αντικατοπτρίζονται στους δείκτες διακυβέρνησης. Η Moody's αξιολογεί επίσης τη δύναμη της κοινωνίας των πολιτών και της δικαιοσύνης που αντανακλά την πρόοδο στον εκσυγχρονισμό του δικαστικού συστήματος και τις τροποποιήσεις του Ποινικού Κώδικα και του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας που εγκρίθηκαν τον Νοέμβριο του 2021 σχετικά με τη δωροδοκία δημοσίων υπαλλήλων.
Ευαισθησία σε κίνδυνο συμβάντων και γεγονότων: «baa»
Από την άλλη, η εκτίμηση της Moody's για την ευαισθησία της χώρας στο πολιτικό ρίσκο αντανακλά μια πιο σταθερή εσωτερική πολιτική κατάσταση μετά τις εκλογές του Ιουλίου 2019. Για πρώτη φορά από το 2009, ένα μόνο κόμμα – η Νέα Δημοκρατία – έλαβε την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών στο ελληνικό κοινοβούλιο. Συνεπώς, η αξιολόγηση παραμένει υψηλότερη από ό,τι σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, για να αντικατοπτρίζει την ανάγκη διαδοχικών κυβερνήσεων να ακολουθήσουν συνετές δημοσιονομικές πολιτικές και να εφαρμόσουν περαιτέρω θεσμικές και διαρθρωτικές οικονομικές μεταρρυθμίσεις όπως συμφωνήθηκαν με τους πιστωτές, σε ένα πλαίσιο αδύναμης, ακόμη, θεσμικής ισχύος. «Ο σχηματισμός κυβέρνησης μετά τις εκλογές - που πιθανότατα θα διεξαχθούν σε δύο γύρους μεταξύ Απριλίου - Μαΐου του 2023 - θα είναι δύσκολος αν κρίνουμε από τις τρέχουσες δημοσκοπήσεις, οι οποίες ενέχουν τον κίνδυνο επιβράδυνσης της μεταρρυθμιστικής δυναμικής», όπως αναφέρουν οι αναλυτές του οίκου.
Πιστωτικές συνθήκες: -2
Παρά τη σημαντική βελτίωση των πιστωτικών συνθηκών κατά τα τελευταία τρία χρόνια στην Ελλάδα, με σημαντική μείωση των NPEs στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα, το υπόλοιπο απόθεμα NPEs εξακολουθεί να θεωρείται υψηλό σε σύγκριση με ευρωπαϊκές τράπεζες. Επιπλέον, η εποχιακά χαμηλότερη πιστωτική επέκταση (προς την πραγματική οικονομία) δεν έχει ακόμη δοκιμαστεί στον τρέχοντα δύσκολο οικονομικό κύκλο, ο οποίος οδήγησε σε μια επί τα χείρω αναθεώρηση της εκτίμησης της Moody's για τις πιστωτικές συνθήκες στην Ελλάδα. Το χρέος του ιδιωτικού τομέα προς το ΑΕΠ ήταν περίπου στο 60% στα τέλη του 2021, από 117% το 2014, αντανακλώντας τη συνεχιζόμενη απομόχλευση και την περαιτέρω αύξηση του ΑΕΠ καθώς οι οικονομικές συνθήκες σταδιακά εξομαλύνονται. Το ΑΕΠ της χώρας ανέκαμψε κατά 8,3% το 2021 και πιθανότατα θα κινηθεί στο 5,3% περίπου το 2022, προτού μειωθεί (ο ρυθμός ανάπτυξης) στο 1,8% το 2023, μετά από συρρίκνωση περίπου 9% κατα τη διάρκειας της πανδημίας του κορονοϊού το 2020.
Η σημαντική μείωση της συνολικής πίστωσης αντανακλά την απομόχλευση από τις τράπεζες καθώς μεταφέρουν μη βασικά περιουσιακά στοιχεία από τους ενοποιημένους ισολογισμούς τους, πωλούν χαρτοφυλάκια NPEs και προχωρούν σε διαγραφές. Ωστόσο, οι ελληνικές τράπεζες άρχισαν να χορηγούν νέα δάνεια καθώς προσπαθούν να αξιοποιήσουν την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας και τις θετικές επιπτώσεις από το Μηχανισμό Ανθεκτικότητας και Ανάκαμψης της ΕΕ (RRF) που θα οδηγήσει στην πιστωτική ανάπτυξη. Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, η καθαρή πιστωτική επέκταση μεταξύ Δεκεμβρίου 2020 και Ιουλίου 2022 ήταν περίπου 7,7 δισ. ευρώ.
Ωστόσο, η οικονομική αβεβαιότητα και οι πληθωριστικές πιέσεις που απορρέουν από τη στρατωτική σύρραξη μεταξύ Ρωσία - Ουκρανίας μπορεί να πιέσουν και να μειώσουν την αναπτυξιακή δυναμικής της ελληνικής οικονομίας. Οι καλύτερες πιστωτικές συνθήκες για τις ελληνικές τράπεζες τα τελευταία χρόνια αντικατοπτρίζεται και από το χαμηλότερο επίπεδο NPEs στο εγχώριο σύστημα, μετά την ολοκλήρωση των σχεδίων μετασχηματισμού τους. Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, τα NPEs στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα μειώθηκαν στα 15,5 δισ. ευρώ (ή 9,5% των ακαθάριστων δανείων) τον Ιούνιο του 2022 από 73,6 δισ. ευρώ (ή 40% των ακαθάριστων δανείων) τον Δεκέμβριο του 2019. Ωστόσο, η Moody's προσάρμοσε προς τα κάτω το μακροοικονομικό προφίλ της Ελλάδας κατά δύο βαθμίδες για να αποτυπώσει τις δύσκολες, ακόμη, πιστωτικές συνθήκες στη χώρα και τις πιθανές αντιξοότητες που θα αντιμετωπίσουν οι τράπεζες, εν μέσω της αυξημένης οικονομικής αβεβαιότητας στην Ευρώπη που έχει επιδεινώσει τις πληθωριστικές πιέσεις και των αυξανόμενων επιτοκίων.
Συνθήκες χρηματοδότησης: Καμία προσαρμογή
Τα προφίλ χρηματοδότησης και ρευστότητας των ελληνικών τραπεζών έχουν βελτιωθεί σύμφωνα με τη Moody's τα τελευταία χρόνια, με μεγαλύτερο όγκο καταθέσεων και πρόσβαση στις αγορές. Οι καταθέσεις του ιδιωτικού τομέα αυξήθηκαν κατά περίπου 10% το 2021 και επιπλέον 2% τους πρώτους επτά μήνες του 2022, υποστηριζόμενες από τη σταδιακή βελτίωση του κλίματος της αγοράς, της οικονομικής δραστηριότητας και της απασχόλησης. Παράλληλα, η απόφαση της ΕΚΤ να συνεχίσει να αποδέχεται τα ελληνικά κρατικά ομόλογα ως collateral, επέτρεψε στις ελληνικές τράπεζες να έχουν πρόσβαση σε φθηνή χρηματοδότηση μέσω των στοχευμένων πράξεων πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης της ΕΚΤ (TLTRO III) με χαμηλά επιτόκια. Ως αποτέλεσμα, η χρηματοδότηση από την ΕΚΤ αυξήθηκε στα 50,9 δισ. ευρώ περίπου τον Ιούλιο του 2022 από 8,1 δισ. ευρώ τον Δεκέμβριο του 2019, ενώ οι τράπεζες μείωσαν τα υπόλοιπα των διατραπεζικών repos τους προς τρίτες τράπεζες. Ωστόσο, ο αμερικανικός οίκος αναμένει ότι αυτή η χρηματοδότηση της ΕΚΤ θα μειωθεί σταδιακά το 2023 - 2024, με βάση την απόφασή της στις 27 Οκτωβρίου να αναπροσαρμόσει τυχόν υπολειπόμενες πράξεις στο TLTRO III στα μέσα ισχύοντα βασικά επιτόκια.
Οι τέσσερις συστημικές τράπεζες έχουν επίσης ανακοινώσει τους στόχους για τις Ελάχιστες Απαιτήσεις Ιδίων Κεφαλαίων και Επιλέξιμων Υποχρεώσεων (Interim Target on Minimum Required Eligible Liabilities – MREL) για το τέλος του 2025. Οι δεσμευτικοί ενδιάμεσοι στόχοι MREL του 2021 έχουν επιτευχθεί, καθώς οι ελληνικές τράπεζες απέκτησαν πρόσβαση στις διεθνείς αγορές τα τελευταία δύο χρόνια εκδίδοντας ομόλογα διαφόρων τύπων για την ενίσχυση αυτής της ενότητας. Η Moody's αναμένει ότι οι τέσσερις συστημικές τράπεζες θα έχουν μια πιο τακτική βάση εκδόσεων τα επόμενα χρόνια για να ανταποκριθούν πλήρως στις απαιτήσεις τους στη βάση των MREL.
Επιπλέον, η εμπιστοσύνη των καταθετών βελτιώνεται τα τελευταία χρόνια καθώς η πολιτική και οικονομική αβεβαιότητα υποχωρούν. Δεδομένης της σημαντικά ισχυρότερης χρηματοδότησης των ελληνικών τραπεζών - χωρίς να διαβλέπει τυχόν υλικές πιέσεις - η Moody's δεν προχωρά σε καμία αρνητική προσαρμογή για την ενότητα των συνθηκών χρηματοδότησης.
Δομή τραπεζικού κλάδου: Καμία προσαρμογή
Η μεγάλης κλίμακας ενοποίηση από το 2012 συνεπάγεται ότι τα τέσσερα μεγαλύτερα ιδρύματα της χώρας κυριαρχούν στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα, αντιπροσωπεύοντας σχεδόν το σύνολο του ενεργητικού από τον Ιούνιο του 2022. Ο περιορισμένος ανταγωνισμός στην αγορά προσδίδει κάποια τιμολογιακή ισχύ στις τέσσερις συστημικές. Αν και ο ανταγωνισμός μεταξύ αυτών των τραπεζών ήταν παραδοσιακά έντονος, οι ανταγωνιστικές πιέσεις έχουν αμβλυνθεί τα τελευταία χρόνια, επιτρέποντας στις τράπεζες να μειώνουν σταδιακά τα επιτόκια των καταθέσεων. Εν αντίθεσει με τις τέσσερις συστημικές, οι πολύ μικρότερες τράπεζες που έχουν απομείνει στην αγορά είναι σε θέση να προσελκύσουν νέες καταθέσεις προσφέροντας στους πελάτες οριακά υψηλότερο επιτόκιο καταθέσεων. Η Moody's δεν προχωρά σε κάποια προσαρμογή της αξιολόγησης για τη δομή του κλάδου εν όψει της εξελισσόμενης ανταγωνιστικής δυναμικής μεταξύ των τεσσάρων μεγάλων τραπεζών.
