Σε μια πολυεπίπεδη βαθιά ανθρωπιστική, και όχι μόνο, κρίση φαίνεται να βυθίζεται η Τουρκία, μετά τον καταστροφικό σεισμό των 7,8 Ρίχτερ και των πολυάριθμων μετασεισμών που έχουν κοστίσει τη ζωή σε χιλιάδες ανθρώπους, με τον αριθμό να αυξάνει συνεχώς και τους διασωθέντες να βρίσκονται αντιμέτωποι με τα χαλάσματα, τις χαμηλές θερμοκρασίες και την απελπισία με φόντο την επόμενη μέρα που ξημερώνει στη χώρα.
Ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει κηρύξει σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης για τρεις μήνες τις δέκα επαρχίες που επλήγησαν περισσότερο, σε σύνολο 81. Αυτές οι επαρχίες έχουν συνολικό πληθυσμό άνω των 13 εκατομμυρίων ανθρώπων (16% του συνόλου) και συγκαταλέγονται στις φτωχότερες περιοχές της Τουρκίας, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 9,3% του ΑΕΠ το 2021, κάτι που συνεπάγεται ένα μέσο κατά κεφαλήν ΑΕΠ της τάξεως του 56% του εθνικού μέσου όρου, σύμφωνα με τη Goldman Sachs.
Η χαμηλότερη εισοδηματική κατανομή στην περιοχή αντικατοπτρίζεται στην οικονομική της δομή, καθώς ο γεωργικός της τομέας είναι σημαντικά μεγαλύτερος από αυτόν της Τουρκίας συνολικά και συμβάλλει σχεδόν στο 14% της εθνικής παραγωγής αυτού του σκέλους, ενώ ο βιομηχανικός τομέας είναι ελαφρώς μεγαλύτερος από αλλού, συμβάλλοντας περίπου στο 10% της εθνικής παραγωγής του κλάδου. Να σημειωθεί πως ο σεισμός στον υποθαλάσσιο χώρο του Μαρμαρά το 1999 έπληξε μια περιοχή που αντιπροσώπευε περισσότερο από το τριπλάσιο ποσοστό του ΑΕΠ από την περιοχή που χτυπήθηκε σήμερα, με το κόστος αυτού του σεισμού να αγγίζει το 1,2% του ΑΕΠ περίπου, σύμφωνα με μελέτες. Με βάση αυτά τα αποτελέσματα και το μικρότερο τμήμα του ΑΕΠ που επηρεάστηκε αυτή τη φορά, το κόστος από αυτόν το σεισμό θα μπορούσε να είναι αρκετά χαμηλότερα από το 1% του ΑΕΠ, όπως αναφέρει ο Clemens Grafe, οικονομολόγος της Goldman Sachs.
Κατά την ανάλυση των οικονομικών επιπτώσεων ενός σεισμού, η εμπειρία από φυσικές καταστροφές του παρελθόντος δείχνει τα εξής: (i) πως το πλήγμα στο κεφαλαιακό απόθεμα (συμπεριλαμβανομένης της καταστροφής και της ανέγερσης των κατοικιών και των υποδομών) είναι συνήθως μεγαλύτερο από εκείνο της οικονομικής δραστηριότητας, κυρίως επειδή οι προσπάθειες ανοικοδόμησης υπολογίζονται ως μέρος του ΑΕΠ (ii) η ταχύτητα και η έκταση της ανάκαμψης μετά από μια τέτοιου μεγέθους καταστροφή εξαρτάται σημαντικά από (α) την ικανότητα οργάνωσης σε τοπικό επίπεδο των προσπαθειών ανάκαμψης και (β) τη διαθέσιμη χρηματοδότηση για την αντιμετώπιση μιας τέτοιας κρίσης.
Mιλώντας στο insider.gr, ο Wolfango Piccoli, Co - President & Director of Research, Political και Policy Risk Advisory της Teneo, επισημαίνει πως δεν έχει ακόμη ξεκαθαρίσει η εικόνα σχετικά με το μέγεθος της καταστροφής και είναι πολύ νωρίς για να εκτιμηθεί η οικονομική ζημιά στη χώρα, καθώς η περιοχή που επλήγη είναι μεγάλη. Οι δέκα επαρχίες που δέχθηκαν το ισχυρότερο πλήγμα αντιπροσωπεύουν περίπου το 9% - 10% του ΑΕΠ της Τουρκίας και περίπου 15 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε αυτές τις περιοχές. Μένει επίσης να φανεί, πόση θα είναι οικονομική στήριξη και βοήθεια που θα λάβει η Τουρκία από κέντρα και δανειστές όπως η Παγκόσμια Τράπεζα, η EBRD αλλά και από τις φιλικά προσκείμενες, προς αυτήν, χώρες.
Παράλληλα, θα πρέπει να αναμένουμε από τον Ερντογάν να υποσχεθεί οποιαδήποτε οικονομική βοήθεια σε όσους πλήττονται, εξαιτίας των επικείμενων εκλογών, όπως αναφέρει ο Piccoli. Η κυβέρνηση έχει ήδη διαθέσει περίπου 5 δισ. δολάρια, ενώ ο Τούρκος πρόεδρος υποσχέθηκε να πληρώσει το ενοίκιο για ένα χρόνο σε όποιον αποφασίσει να μετεγκατασταθεί κάπου αλλού. Επιπλέον, ενώ η τουρκική οικονομία αναμενόταν να αναπτυχθεί κατά 3% περίπου το 2023, κάποιοι αυτή τη στιγμή εκτιμούν ότι το 2% θα μπορούσε άμεσα να εξαλειφθεί λόγω του σεισμού. Η μόνη μεταβλητή όσον αφορά το «story» της οικονομικής ανάπτυξης είναι το αποτέλεσμα των εκλογών, ενώ ευρύτερα, κυριαρχεί μια υψηλή αβεβαιότητα.
- ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Τουρκία: Πώς το σύστημα Ερντογάν έθαψε τη χώρα στα ερείπια
Παράλληλα, ο Grafe αναφέρει πως τα δεδομένα από προηγούμενους σεισμούς υποδηλώνουν ότι ο αντίκτυπος στο ΑΕΠ μπορεί να είναι αρκετά μικρός σε σύγκριση με τη ζημιά στο απόθεμα κεφαλαίου, συμπεριλαμβανομένων των κατοικιών. Να σημειωθεί πως ένας αντισταθμιστικός παράγοντας στο ευρύτερο τοπίο καταστροφής, είναι πως η Τουρκία διαθέτει το Turkish Catastrophe Insurance Pool (TCIP) που αποτελεί έναν δημόσιο φορέα, υπεύθυνο για την παροχή υποχρεωτικής ασφάλισης έναντι του κινδύνου ενός σεισμού. Ωστόσο, ακόμη και έτσι, ένας μεγάλος αριθμός ακινήτων είναι πιθανό να είναι υποασφαλισμένος εξαιτίας της αύξησης της αξίας τους κατά τα τελευταία χρόνια.
Από την άλλη, το πλήγμα στα εισοδήματα γενικά μετριάζεται από τις κινήσεις της νομισματικής και της δημοσιονομικής πολιτικής, καθώς και από την οικονομική στήριξη που θα λάβει η χώρα. Για το λόγο αυτό, το κόστος για την παραγωγή είναι συνήθως ορατό μόνο μακροπρόθεσμα – εφόσον η χώρα έχει τη θεσμική ικανότητα να οργανώσει την προσπάθεια αρωγής και ανοικοδόμησης.
Ως εκ τούτου, για να δοθεί μια αποτελεσματική απάντηση σε αυτό το καταστροφικό μέτωπο απαιτείται ένα συνδυασμός παραγόντων, όπως είναι η εξοικονόμηση πόρων ή η μείωση των επενδύσεων από άλλους τομείς και κλάδους, ο εξωτερικός δανεισμός ή η στήριξη σε μια σημαντική εξωτερική βοήθεια. Παράλληλα, η πρόσβαση στη χρηματοδότηση από τις αγορές είναι επί του παρόντος αρκετά περίπλοκη, με τα τουρκικά ομόλογα να μην καθίστανται ελκυστικά επενδυτικά «οχήματα», και να είναι αρκετά δύσκολο να βρεθούν λογικές αποδόσεις στο μέγεθος που ενδεχομένως απαιτείται.
Από την άλλη, σε ερώτημα του insider.gr γύρω από το εάν αυτή η καταστροφή δύναται να μεταβάλει την πολιτική κατεύθυνση και τις κινήσεις του Ερντογάν ως προς την Ελλάδα, ο Piccoli απαντά αρνητικά, τονίζοντας πως η συνολική του προσέγγιση είναι απίθανο να αλλάξει. «Ο Ερντογάν θα επαναφέρει το πλαίσιο των αιχμών και των απειλών, όποτε και εάν θεωρήσει ότι μπορεί να υποστηρίξει περαιτέρω στην ενίσχυση της δημοτικότητάς του» αναφέρει χαρακτηριστικά ο Piccoli.
Κατά συνέπεια, οι σημαντικές διμερείς σχέσεις στήριξης θα έχουν καταλυτικό ρόλο. «Τον περασμένο χρόνο υπήρξε μια σημαντική διμερής χρηματοδότηση από τη Μέση Ανατολή και τη Ρωσία, αλλά, δεδομένων των τρεχουσών συνθηκών, θα μπορούσαμε να δούμε αυτές τις εισροές να αυξάνονται και την πηγή κεφαλαίων να διευρύνεται», σύμφωνα με τον Grafe. Για παράδειγμα, η Παγκόσμια Τράπεζα έχει ήδη ανακοινώσει την προσφορά βοήθειας 1,8 δισ. δολαρίων.
«Θα μπορούσε λοιπόν να υπάρξει μια παρόμοια οικονομική απάντηση στον σεισμό, με αυτή που υπήρκε και σε άλλες χώρες που βίωσαν παρόμοιες καταστροφές, έχοντας έναν πολύ περιορισμένο αντίκτυπο στο ΑΕΠ βραχυπρόθεσμα, έναν ελαφρώς ηπιότερο αποπληθωρισμό από ό,τι αναμέναμε και ένα πιο διευρυμένο έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Οι προκλήσεις γύρω από τον όγκο και το μέγεθος της πιθανής χρηματοδότησης και η τρέχουσα κυκλική θέση της Τουρκίας συνεπάγονται ότι δεν μπορούν να αποκλειστούν τα χειρότερα», όπως αναφέρει ο οικονομολόγος της Goldman Sachs.
