Μέσω προγραμμάτων εγγυοδοσίας ή συγχρηματοδότησης χρηματοδοτήθηκαν κατά κύριο λόγο οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις το 2022, με περίπου το 1/5 των νέων τραπεζικών δανείων που έλαβαν επιχειρήσεις και ελεύθεροι επαγγελματίες να συνδέονται με προγράμματα του ομίλου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας (ΕΑΤ).
Όπως αναφέρεται στην Έκθεση του Διοικητή της ΤτΕ για το 2022 που δόθηκε χθες στη δημοσιότητα, η ρευστότητα των εγχώριων επιχειρήσεων υποστηρίχθηκε το 2022, όπως και το προηγούμενο έτος, κυρίως με εργαλεία χρέους και εγγυοδοτικά εργαλεία. Τα εν λόγω εργαλεία υλοποιήθηκαν με την αξιοποίηση δημόσιων εθνικών και ευρωπαϊκών πόρων και λειτούργησαν ως επί το πλείστον με τη διαμεσολάβηση του εγχώριου τραπεζικού συστήματος. Αναλυτικότερα, το 2022 οι μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις και οι ελεύθεροι επαγγελματίες έλαβαν νέα δάνεια ύψους 4,2 δισ. ευρώ, μέσω προγραμμάτων τη διαχείριση των οποίων είχαν ο όμιλος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (όμιλος ΕΤΕπ) και η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα (ΕΑΤ).
Συγκρίνοντας το 2022 με το 2021, παρατηρείται αύξηση στις εκταμιεύσεις τραπεζικών δανείων σχετιζόμενων με τα χρηματοδοτικά εργαλεία, η οποία αποδίδεται κυρίως στην αξιοποίηση των νέων πόρων που διατέθηκαν στο πλαίσιο του Πανευρωπαϊκού Ταμείου Εγγυήσεων (Pan-European Guarantee Fund ‒ EGF). Συνολικά το 2022, περίπου το 1/5 των νέων τραπεζικών δανείων προς μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες συνδεόταν με προγράμματα του ομίλου ΕΤΕπ και της ΕΑΤ. Ιδιαίτερα σημαντική υπήρξε η ενίσχυση της ρευστότητας των πολύ μικρών και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) μέσω των εν λόγω εργαλείων. Χαρακτηριστικά, το 2022, πάνω από το ήμισυ των τραπεζικών δανείων που χορηγήθηκαν προς πολύ μικρές, μικρομεσαίες επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες συνδεόταν με προγράμματα εγγυοδοσίας ή συγχρηματοδότησης (2,9 δισ. ευρώ από το σύνολο των 5,0 δισ. ευρώ).
Η μεγαλύτερη συμβολή των χρηματοδοτικών εργαλείων στη ρευστότητα των ΜμΕ εξακολουθεί να οφείλεται κατ’ αρχάς στην ύπαρξη ποσοστώσεων (quotas) όσον αφορά την κατανομή των πόρων ανά κατηγορία μεγέθους επιχείρησης. Επιπρόσθετα, η ζήτηση εκ μέρους των ΜμΕ για φθηνότερο δανεισμό μέσω χρηματοδοτικών εργαλείων αναμένεται να είναι συγκριτικά υψηλότερη, λόγω της μικρότερης πρόσβασης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων σε εναλλακτικές πηγές εξωτερικής χρηματοδότησης.
Μεταξύ των επιμέρους κατηγοριών προγραμμάτων, το μεγαλύτερο ποσοστό (85%) αφορούσε προγράμματα εγγυοδοσίας, στο πλαίσιο των οποίων το Δημόσιο αναλαμβάνει μέρος του πιστωτικού κινδύνου που διαφορετικά θα αντιμετώπιζε η δανείστρια τράπεζα. Ακολούθως, η τράπεζα υποχρεώνεται να μειώσει τις απαιτήσεις της για εμπράγματες εξασφαλίσεις από τους δανειολήπτες. Παράλληλα, η υποχρέωση των πιστωτικών ιδρυμάτων για κάλυψη των δανείων με ίδια κεφάλαια περιορίζεται σε σύγκριση με τα δάνεια χωρίς κρατικές εγγυήσεις.
Σημαντικότερο πρόγραμμα σε όρους όγκου δανείων υπήρξε το Πανευρωπαϊκό Ταμείο Εγγυήσεων, από το οποίο χορηγήθηκαν δάνεια ύψους 3,3 δισ. ευρώ (δηλ. περίπου τα 4/5 του συνόλου των τραπεζικών χορηγήσεων που συνδέονται με χρηματοδοτικά εργαλεία), εκ των οποίων 2,5 δισ. ευρώ κατευθύνθηκαν προς μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
Σημειώνεται ότι οι επιδόσεις της χώρας μας στην αξιοποίηση των πόρων των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών και επενδυτικών ταμείων της περιόδου 2014-20 μέσω χρηματοδοτικών εργαλείων είναι ιδιαίτερα θετικές. Πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αναφέρει ότι σε όρους αξίας τελικών χρηματοδοτήσεων, η Ελλάδα κατατάσσεται πρώτη μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ στα εργαλεία χρέους και τρίτη στα εργαλεία εγγυοδοσίας.
Συμπληρωματικά προς τα χρηματοδοτικά εργαλεία, οι εγχώριες επιχειρήσεις υποβοηθήθηκαν από τα χαμηλότοκα δάνεια που χορηγήθηκαν το 2022 στο πλαίσιο του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (Recovery and Resilience Facility – RRF). Ουσιαστικά, πρόκειται για συγχρηματοδοτούμενα δάνεια, με σχήμα συγχρηματοδότησης στη συνολική επενδυτική δαπάνη: κατά μέγιστο 50% συμμετοχή δημόσιων πόρων (δάνεια Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας-ΤΑΑ), κατ’ ελάχιστο 30% τραπεζική μόχλευση (δάνεια συγχρηματοδότησης) και κατ’ ελάχιστο 20% ίδια συμμετοχή.
Το 2022 είχαν υπογραφεί δανειακές συμβάσεις ύψους 2,5 δισ. ευρώ. Το ελάχιστο επιτόκιο των δανείων του ΤΑΑ, που ανερχόταν σε 0,35%, από 24 Οκτωβρίου παραμένει 0,35% στα δάνεια προς τις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις, ενώ για τις υπόλοιπες επιχειρήσεις διαμορφώθηκε έκτοτε σε 1%.
Συνολικά, το 2022 και τους δύο πρώτους μήνες του 2023 εκταμιεύθηκαν προς τις εγχώριες επιχειρήσεις τραπεζικά δάνεια ύψους 0,6 δισ. ευρώ στο πλαίσιο του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, με τις εκταμιεύσεις να λαμβάνουν χώρα κυρίως από το δ΄ τρίμηνο του 2022 και μετά.
Η Έκθεση του Διοικητή εκτιμά ότι στο μέλλον οι εγχώριες επιχειρήσεις αναμένεται να επωφεληθούν:
α) από την προσφορά νέων δανείων στο πλαίσιο του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, καθώς αναμένεται να εισρεύσουν, επιπροσθέτως προς τα 5,3 δισ. ευρώ που έχουν ήδη ληφθεί, πόροι ύψους 7,4 δισ. ευρώ με σκοπό τη συγχρηματοδότηση ιδιωτικών επενδύσεων.
β) από τη δημιουργία προγραμμάτων με την αξιοποίηση πόρων του νέου Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου (ΕΣΠΑ) 2021-2027. Τα προγράμματα που θα δημιουργηθούν προορίζονται για τη στήριξη προτεραιοτήτων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και νέων εθνικών προτεραιοτήτων, συμπεριλαμβανομένης μιας ενισχυμένης μεθοδολογίας για κλιματικές δράσεις. Επίσης, δύνανται να συγχρηματοδοτούν προγράμματα της ΕΑΤ, όπως το “Εξοικονομώ-Αυτονομώ” που στοχεύει στην ενίσχυση της ενεργειακής αυτονομίας στον τομέα των οικιστικών ακινήτων ή το “Ταμείο Επιχειρηματικότητας” που στοχεύει στη χρηματοδότηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων μέσω της παροχής δανείων για επενδυτικούς σκοπούς και για κεφάλαια κίνησης με ευνοϊκούς όρους.
