Τα πλαστικά ειδικά ως συσκευασίες αποτελούν την πιο διευρυμένη μέθοδο αποθήκευσης, προστασίας και αγοράς των προϊόντων με τη χρήση τους να λύνει πρακτικά προβλήματα και να εξυπηρετεί ένα μεγάλο φάσμα επιχειρήσεων, τις εμπορικές συναλλαγές αλλά και τους καταναλωτές αλλά, από την άλλη, η πλαστική ρύπανση τείνει να εξουδετερώσει σε βάθος χρόνου τα οφέλη εάν δεν συνεχιστούν και δεν διευρυνθούν οι πολιτικές ανακύκλωσης, επανάχρησης και μείωσης εκείνων των πλαστικών τα οποία αποτελούν έναν ύπουλο εχθρό για τα οικοσυστήματα όπως είναι τα μικροπλαστικά.
Σε μια γενική θεώρηση, ωστόσο, κάποιες επιστημονικές μελέτες υποστηρίζουν ότι τα πλαστικά ίσως να είναι εν μέρει παρεξηγημένα. Σύμφωνα με τίτλο «Climate Impact of Plastics» αποδεικνύει ότι στις περισσότερες εφαρμογές τα πλαστικά έχουν χαμηλότερη συνολική συνεισφορά σε αέρια του θερμοκηπίου σε σύγκριση με τα εναλλακτικά υλικά. Όπως υποστηρίζει η συγκεκριμένη έρευνα, τα πλαστικά, στις περισσότερες περιπτώσεις που εξετάστηκαν, έχουν χαμηλότερη συνολική συνεισφορά εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, σε σχέση με τα εναλλακτικά υλικά. Η εξοικονόμηση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου χάρη στα πλαστικά, κυμαίνεται από 10% έως 90%, λαμβάνοντας υπόψη τόσο τον κύκλο ζωής του προϊόντος όσο και τον αντίκτυπο της χρήσης.
Από την άλλη, τα πλαστικά τείνουν να κατακλύσουν τους ωκεανούς αλλά και τις χωματερές λόγω της έλλειψης επαρκούς θεσμικού πλαισίου και υποδομών ανακύκλωσης. Έρευνα της 5 Gyres Group υποστηρίζει ότι η ρύπανση των θαλασσών από πλαστικά μπορεί να αυξηθεί κατά 2,6 φορές ως το 2040, αν δεν θεσπιστούν νομικά δεσμευτικές παγκόσμιες πολιτικές, προβλέπει η έρευνα αυτή.
Οι συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας και η ανάγκη ορθής διαχείρισής τους στην Ελλάδα
Την τρέχουσα περίοδο βρίσκονται σε εξέλιξη οι διαβουλεύσεις για την έγκριση πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που αφορά την αναθεώρηση της Οδηγίας για τις Συσκευασίες και τα Απορρίμματα Συσκευασίας με στόχο, όλες οι συσκευασίες που βρίσκονται στην ευρωπαϊκή αγορά να είναι επαναχρησιμοποιήσιμες ή ανακυκλώσιμες (με οικονομικά βιώσιμο τρόπο) έως το 2030. Στο πλαίσιο αυτό, προτείνεται η αύξηση της χρήσης ανακυκλωμένου πλαστικού και στις συσκευασίες.
Πρωταρχικός στόχος είναι η μείωση των απορριμμάτων συσκευασιών 15% έως το 2040 κατά κεφαλήν ανά κράτος μέλος (με έτος αναφοράς το 2018). Αυτό θα οδηγήσει σε συνολική μείωση των αποβλήτων στην Ε.Ε. κατά περίπου 37% σε σύγκριση με το σενάριο χωρίς αλλαγή της νομοθεσίας.
Επιπλέον, άμεσα θα έπρεπε να αρχίσουν να λειτουργούν συστήματα χρηματοδότησης επιστροφής εγγύησης (deposit refund systems) και για πλαστικές συσκευασίες νερού και αναψυκτικών ενώ το 2025, το 65% του συνόλου των αποβλήτων συσκευασιών πρέπει να οδηγείται στην ανακύκλωση, ενώ τίθενται επιμέρους στόχοι για κάθε ένα από τα υλικά συσκευασίας.
Τι πρέπει να γίνει στην Ελλάδα
Προκειμένου η Ελλάδα να ανταποκριθεί στους στόχους και τις προθεσμίες για την διαχείριση των συσκευασιών και την ανακύκλωση θα πρέπει να γίνουν μεγάλα βήματα σε επίπεδο υποδομών και θεσμικών παρεμβάσεων.
Κάποιες εταιρείες του κλάδου ήδη πραγματοποιούν επενδύσεις και αναδιοργανώνουν τις γραμμές παραγωγής τους προκειμένου να ανταποκριθούν στους φιλόδοξους στόχους της Ε.Ε. για το κλίμα και την κυκλικότητα έως το 2050.
Για την περαιτέρω ενίσχυση Σύνδεσμος Βιομηχανιών Πλαστικών Ελλάδος (ΣΒΠΕ) τονίζει ότι είναι αναγκαία η παροχή κινήτρων για την επιτάχυνση των επενδύσεων που θα διασφαλίσουν την ανακυκλωσιμότητα όλων των πλαστικών συσκευασιών, θα ωθήσουν την επαναχρησιμοποίηση των υλικών σε πολλές εφαρμογές και θα αυξήσουν το ανακυκλωμένο περιεχόμενο, προσφέροντας μια πραγματική Κυκλική Οικονομία για τα πλαστικά στην Ευρώπη.
Βασικός πυλώνας για την κυκλική αξιοποίηση των πλαστικών είναι η αύξηση των ποσοστών ανακύκλωσης, με τον ΣΒΠΕ να προτείνει την επίσπευση των αλλαγών στο σύστημα ανακύκλωσης. Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται η επέκταση της εφαρμογής των συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης και σε άλλα ρεύματα πλαστικών αποβλήτων (π.χ. γεωργοκτηνοτροφικά, αγροτικό φιλμ), η εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου συστήματος επικοινωνίας και ενημέρωσης των πολιτών, η επιβολή προστίμων που θα ενσωματώνουν το περιβαλλοντικό κόστος από την ανεξέλεγκτη απόρριψη αποβλήτων συσκευασίας στο οικοσύστημα (π.χ. στην πόλη ή στο δάσος), και τα οποία σε συνδυασμό με το πυκνότερο σύστημα κάδων συλλογής, θα περιορίσουν σημαντικά τις ποσότητες συσκευασίας που δεν εισέρχονται στο σύστημα διαχείρισης κατά συνέπεια και τις ανεπιθύμητες περιβαλλοντικές τους επιπτώσεις. Τον ίδιο στόχο θα εκπλήρωναν και η αναβάθμιση των ήδη υπαρχουσών υποδομών, η κατασκευή νέων υποδομών ανακύκλωσης και η επέκταση της θέσπισης ελάχιστων ποσοστών ανακύκλωσης σε διάφορα προϊόντα.
Το πρόβλημα με τους καφέ κάδους
Η ελληνική νομοθεσία με τον Ν.4819/2021 έχει ρυθμίσει τα ζητήματα αυτά, χωρίς όμως να έχουν γίνει βήματα για την εφαρμογή του, με αποτέλεσμα τυπικά να είμαστε ευθυγραμμισμένοι με τον ευρωπαϊκό Κανονισμό, αλλά ουσιαστικά να γεμίζουν οι χώροι υγειονομικής ταφής με οργανικά απορρίμματα (40-60% κατά βάρος στο σύνολο των απορριμμάτων).
Ο ΣΒΠΕ κάνει έκκληση στη νέα κυβέρνηση να λάβει τα κατάλληλα μέτρα για την αποτελεσματική εφαρμογή του νόμου που αφορά την ξεχωριστή διάθεση των βιοαποβλήτων.
«Πιστεύουμε ότι η εφαρμογή του θα συμβάλει σημαντικά στην επίτευξη των στόχων της προστασίας του περιβάλλοντος και της αειφορίας. Στο πλαίσιο αυτό, θα ήταν απαραίτητο να πραγματοποιηθούν μεγάλης κλίμακας καμπάνιες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης προς τους πολίτες, προκειμένου να συμβάλουν από την πλευρά τους στη βιώσιμη διαχείριση των βιοαποβλήτων. Με την υλοποίηση της δέσμευσης για ξεχωριστή διαλογή θα έχουμε θεαματική μείωση ποσοτήτων αποβλήτων προς τους ΧΥΤΑ, χρήσιμο λίπασμα και καθαρότερους μπλε και πράσινους κάδους, για περαιτέρω επεξεργασία των αστικών αποβλήτων, καθώς και προώθηση των βιοαποβλήτων προς περαιτέρω επεξεργασία αλλά και παραγωγή ενέργειας», αναφέρει σχετικά ο Σύνδεσμος.
Μικροπλαστικά: Ο αόρατος εχθρός των οικοσυστημάτων
Μια μεγάλη παγκόσμια πρόκληση στην ανάπτυξη κυκλικών σχημάτων στη διαχείριση των πλαστικών αποτελούν τα μικροπλαστικά, δηλαδή τα μικρά (κάτω των 5 mm) κομμάτια πλαστικού τα οποία έχουν παραχθεί από διαφορετικά πολυμερή. Τα μικροπλαστικά μπορούν να παραχθούν για να προστεθούν σε προϊόντα για τη βελτίωση συγκεκριμένων ιδιοτήτων (για παράδειγμα, προστίθενται μικροπλαστικά σε προϊόντα προσωπικής περιποίησης και οικιακής χρήσης για να υπάρξει καλύτερο αποτέλεσμα) ή να δημιουργηθούν από την υποβάθμιση και τη διάβρωση μεγαλύτερων πλαστικών αντικειμένων, τα οποία διαφεύγουν στο περιβάλλον ως αποτέλεσμα μη ορθής απόρριψης των προϊόντων.
Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του ελβετικού οργανισμού Environmental Action (EA), η μεγαλύτερη πηγή μικροπλαστικών που διαφεύγουν στα ύδατα είναι τα χρώματα βαφής: αντιπροσωπεύουν περισσότερο από τη μισή ποσότητα (58%) όλων των μικροπλαστικών που καταλήγουν στους ωκεανούς κάθε χρόνο.
Άλλες μελέτες αναφέρουν ότι τα μικροπλαστικά προέρχονται κυρίως από συνθετικά ρούχα (35%) και ελαστικά αυτοκινήτων (28%), από καθημερινές συνήθειες για τις οποίες δεν έχει υπάρξει ενημέρωση στο ευρύτερο κοινό για τις επιπτώσεις που έχουν στο περιβάλλον.
Η ελληνική βιομηχανία συνεργάζεται στενά με την ευρωπαϊκή, καθώς και με την επιστημονική κοινότητα προκειμένου να κατανοηθεί καλύτερα ο αντίκτυπος των μικροπλαστικών στο περιβάλλον και την υγεία συμμετέχοντας σε προγράμματα, όπως το «Brigid». Ωστόσο, σύμφωνα με τον ΣΒΠΕ, για την αντιμετώπιση αυτής της περίπλοκης πρόκλησης θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα συμπαγές νομοθετικό πλαίσιο στο οποίο θα πρέπει να συμβάλει η παγκόσμια βιομηχανία πλαστικών.
