Καλά, σχετικά, νέα για τους δείκτες φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού στην Ελλάδα που συγκλίνουν μεν με την ΕΕ και μάλιστα με την συνδρομή όχι επιδομάτων πλέον αλλά του εισοδήματος που δημιουργεί η άνοδος της απασχόλησης, αλλά έχουν ακόμη… δρόμο έως ότου το πρόβλημα υποχωρήσει σε επίπεδα ανάλογα του μέσου όρου της ΕΕ περιλαμβάνει σε ειδικό κεφάλαιο η Έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή.
Στην ίδια έκθεση, αναλύεται η κατανομή των κρατικών δαπανών, που παραμένουν υψηλές σε σχέση με άλλα κράτη της ΕΕ, στην 2η θέση αναλογικά με το ΑΕΠ. Ωστόσο, η κατανομή δείχνει πως ως αναλογία οι κοινωνικές δαπάνες είναι από τις πιο χαμηλές και αφορούν κυρίως συντάξεις. Όσο για τις υπόλοιπες δαπάνες, δίνουμε ως χώρα τα πιο πολλά για άμυνα, είμαστε πάνω από τον μέσο όρο σε δαπάνες που σχετίζονται με την προστασία του περιβάλλοντος, αλλά και πολύ πιο «κάτω» σε δαπάνες που αφορούν την υγεία και την παιδεία...
Αναλυτικά, ειδική αναφορά γίνεται στο ποσοστό του πληθυσμού της Ελλάδας που βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού το 2022 (με βάση τα εισοδήματα του 2021) το οποίο διαμορφώνεται στο 26,3% (περίπου 2.722.000 άτομα, μειωμένο κατά 2 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με το 2021 (28,3%, περίπου 3 εκατ. άτομα). Η μείωση αυτή οφείλεται, κατά κύριο λόγο, στη μείωση του ποσοστού του πληθυσμού που είναι σε χαμηλή ένταση εργασίας (από 12,1% του πληθυσμού το 2021 σε 9,5% το 2022). Παρά τη μείωση, το Γραφείο επισημαίνει πως το ποσοστό του πληθυσμού σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού στην Ελλάδα παραμένει σημαντικά υψηλότερο από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης (26,3% με βάση τον αναθεωρημένο ορισμό στην Ελλάδα έναντι 21,9% στην Ευρωζώνη το 2021).
Ποσοστό ατόμων σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού στην Ελλάδα και στην Ευρωζώνη με βάση τον ορισμό των προγραμμάτων “Ευρώπη 2020” και “Ευρώπη 2030”, 2015-2022
Ενδιαφέρον έχει ειδικά για τον κίνδυνο φτώχειας (που αποτελεί υποσύνολο του προηγούμενου δείκτη και μετράει το ποσοστό των ατόμων με ισοδύναμο διαθέσιμο εισόδημα χαμηλότερο από 60% του εθνικού διάμεσου εισοδήματος), η διάκριση που γίνεται μεταξύ πριν και μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις.
Πριν τις κοινωνικές μεταβιβάσεις (συντάξεις και κοινωνικά επιδόματα) το ποσοστό είναι 46,1%, βελτιωμένο σε σχέση με το προηγούμενο έτος (48,2%) τόσο για το σύνολο του πληθυσμού όσο και για τις επιμέρους ηλικιακές ομάδες: 32,9% για την ηλικιακή ομάδα 0-17 (35,4% το 2021), 35,8 για τις ηλικίες 18-64 (38,4% το 2021) και 83,3% για την ομάδα 65+ (84,2% το 2021). Μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις το ποσοστό γίνεται 18,8% (19,6% το 2021), δηλαδή μειώνεται κατά 27,3 ποσοστιαίες μονάδες από τις οποίες 4,8 οφείλονται στην καταβολή κοινωνικών επιδομάτων πλην συντάξεων και 22,5 ποσοστιαίες μονάδες στις συντάξεις.
Τον χαμηλότερο κίνδυνο φτώχειας μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις αντιμετωπίζουν οι ηλικιωμένοι με 15,8% (13,5% για την ηλικιακή ομάδα 65+ το 2021) και τον υψηλότερο τα παιδιά με 22,4% (23,7% στις ηλικίες 0-17 το 2021), ενώ για την ηλικιακή ομάδα 18-64 το ποσοστό φτώχειας είναι 18,9% (20,6% το 2021).
Ποσοστό φτώχειας στην Ελλάδα προ και μετά κοινωνικών μεταβιβάσεων 2020-2022
Κρατικές δαπάνες: Πολλά για άμυνα, λίγα για υγεία
Σε ειδικό κεφάλαιο για τις κρατικές δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ η Ελλάδα κατέχει τη δεύτερη υψηλότερη θέση με 57,4% του ΑΕΠ (59,8% το 2020), δηλαδή 5,1 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερο από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο (52,3% του ΑΕΠ). Την πρώτη θέση κατέχει η Γαλλία με 59,0% του ΑΕΠ, την τρίτη θέση η Αυστρία με 56,0%, ενώ τις χαμηλότερες συνολικές δαπάνες στην Ευρωζώνη εμφανίζει η Ιρλανδία με 24,8% του ΑΕΠ.
Οι συνολικές ελληνικές κρατικές δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ, που για όλο το διάστημα 2010-2021 είναι υψηλότερες από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, αυξάνονται στην Ελλάδα από το 2010 (53% του ΑΕΠ) μέχρι το 2013 (62,8% του ΑΕΠ), στη συνέχεια παρουσιάζουν πτωτική τάση μέχρι το 2019 (47,9% του ΑΕΠ), αυξάνονται το 2020 (59,8% του ΑΕΠ) και μειώνονται το 2021 (57,4% του ΑΕΠ).
Οι κοινωνικές δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ είναι χαμηλότερες στην Ελλάδα συγκρινόμενες με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο για την περίοδο 2010-2021: αυξάνονται από το 2010 (30,2% του ΑΕΠ) μέχρι το 2012 (32,1% του ΑΕΠ), στη συνέχεια παρουσιάζουν πτωτική τάση μέχρι το 2019 (29,7%), με εξαίρεση το 2016 (30,2%), αυξάνονται το 2020 (34%) και παρουσιάζουν πτώση το 2021 (31,7%).
Ελλάδα – Ευρωζώνη: Κοινωνικές δαπάνες (% ΑΕΠ), 2010-2021
Μεταξύ των χωρών της Ευρωζώνης διαφέρει τόσο το επίπεδο του συνόλου των κρατικών δαπανών (από 24,8% του ΑΕΠ στην Ιρλανδία μέχρι 59,0% του ΑΕΠ στη Γαλλία), όσο και η σύνθεσή τους, με τις κοινωνικές δαπάνες να διατηρούν ωστόσο το μεγαλύτερο μερίδιο σε όλες τις χώρες και να κυμαίνονται, το 2021, από 40,5% του ΑΕΠ στη Γαλλία μέχρι 17,6% του ΑΕΠ στην Ιρλανδία.
Κοινωνικές δαπάνες ως μέρος των κρατικών δαπανών (% ΑΕΠ) στην Ευρωζώνη το 2021
Κοινό γνώρισμα όλων των χωρών της ευρωζώνης αποτελεί επίσης και η (μικρότερη ή μεγαλύτερη) μείωση των κοινωνικών δαπανών και του συνόλου των κρατικών δαπανών το 2021 σε σχέση με το προηγούμενο έτος (σε αντίθεση με την παρατηρούμενη αύξηση το 2020 σε σχέση με το 2019). Εξαίρεση αποτελούν η Λετονία όπου οι κοινωνικές δαπάνες αυξήθηκαν από 25,4% του ΑΕΠ το 2020 σε 26,6% το 2021 (και το σύνολο των κρατικών δαπανών από 43,1% σε 44,0% αντίστοιχα), η Σλοβακία όπου οι κοινωνικές δαπάνες αυξήθηκαν από 27,7% του ΑΕΠ το 2020 σε 28,0% το 2021 και οι συνολικές κρατικές δαπάνες από 45,6% σε 46,3% το 2020 και η Γερμανία όπου το σύνολο των κρατικών δαπανών αυξήθηκε από 50,8% του ΑΕΠ το 2020 σε 51,3% το 2021, ενώ οι κοινωνικές δαπάνες μειώθηκαν από 35,8% του ΑΕΠ το 2020 σε 34,5% το 2021.
Διαχρονικά, το μεγαλύτερο μέρος των κρατικών δαπανών στην Ευρωζώνη αφορά τις δαπάνες που συνδέονται με την κοινωνική πολιτική (κοινωνικές δαπάνες), το μεγαλύτερο μέρος των οποίων αφορά τις δαπάνες κοινωνικής προστασίας. Παρά την παρατηρούμενη μείωση των δαπανών κοινωνικής προστασίας ως ποσοστό του ΑΕΠ στις χώρες της Ευρωζώνης (με εξαίρεση τη Λετονία, όπου παρατηρείται αύξηση 0,3 ποσοστιαίων μονάδων), οι δαπάνες κοινωνικής προστασίας εξακολουθούν και το 2021 να απορροφούν το μεγαλύτερο μέρος των κοινωνικών δαπανών.
Κοινωνικές δαπάνες στις χώρες της Ευρωζώνης (% ΑΕΠ) το 2021
Παρά το γεγονός ότι οι κοινωνικές δαπάνες στην Ελλάδα υπολείπονται συστηματικά των αντίστοιχων ευρωπαϊκών για την περίοδο 2010-2021, οι δαπάνες κοινωνικής προστασίας υπερβαίνουν τις ευρωπαϊκές μέχρι το 2019 (με εξαίρεση το 2010 και το 2013), ενώ από το 2020 και μετά είναι χαμηλότερες (κατά 0,2 και 0,5 ποσοστιαίες μονάδες το 2020 και το 2021, αντίστοιχα).
Δαπάνες κοινωνικής προστασίας (% ΑΕΠ), 2010-2021
Η απόκλιση αυτή υποδηλώνει διαφοροποίηση στη σύνθεση των κοινωνικών δαπανών και διαφοροποίηση στη βαρύτητα που αποδίδεται στους επιμέρους τομείς της κοινωνικής πολιτικής, αναφέρει το Γραφείο. Χαρακτηριστικό είναι ότι οι δαπάνες κοινωνικής προστασίας που αφορούν την τρίτη ηλικία και τους συζύγους/τέκνα θανόντων ως ποσοστό του ΑΕΠ είναι, το 2021, υψηλότερα στην Ελλάδα κατά 2,8 και 0,7 ποσοστιαίες μονάδες, αντίστοιχα, συγκρινόμενα με το μέσο ευρωπαϊκό όρο, ενώ εκείνες που σχετίζονται με την ασθένεια & αναπηρία και την ανεργία υπολείπονται κατά 1,3 και 1,2 ποσοστιαίες μονάδες αντίστοιχα.
Συγκρίνοντας περαιτέρω τη σύνθεση του συνόλου των κρατικών δαπανών της Ελλάδας με τον μέσο όρο της Ευρωζώνης το 2021, διαπιστώνεται διαφοροποίηση στη σύνθεσή τους. Η Ελλάδα κατέχει την πρώτη υψηλότερη θέση στις δαπάνες για άμυνα (με 2,8% του ΑΕΠ, υψηλότερες κατά 1,5 ποσοστιαίες μονάδες του ευρωπαϊκού μέσου όρου). Οι ελληνικές δαπάνες που σχετίζονται με την προστασία του περιβάλλοντος (1,2% του ΑΕΠ), είναι κατά 0,3 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερες του ευρωπαϊκού μέσου όρου, ενώ οι ελληνικές δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ που αφορούν την υγεία και την παιδεία υπολείπονται του μέσου όρου της Ευρωζώνης κατά 1,6 και 0,6 ποσοστιαίες μονάδες αντίστοιχα.
