Στο επίκεντρο της δημόσιας πολιτικής της Γερμανίας έρχεται ολοένα και περισσότερο για άλλη μία φορά το προσφυγικό.
Δημοσίευμα της Welt, θέτει το ερώτημα αν ο Όλαφ Σολτς θα γίνει και αυτός, όπως η προκάτοχος του, Άνγκελα Μέρκελ, «καγκελάριος των προσφύγων». Η απάντηση την οποία δίνει η γερμανική εφημερίδα είναι... αρνητική, αν και με αστερίσκο: Ακόμη και αν γίνει και ο Σολτς «καγκελάριος των προσφύγων», δεν θα γίνει με τον τρόπο το οποίο έκανε η Μέρκελ.
Ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς (SPD) βίωσε τη μεταναστευτική κρίση το 2015 - αλλά από διαφορετική οπτική γωνία από την προκάτοχό του Άνγκελα Μέρκελ (CDU). Με τη διορατικότητά του ως πρώην δήμαρχος του Αμβούργου, αισθάνεται τώρα ιδιαίτερα την πρόκληση να δείξει το δρόμο στη χώρα.
Την περασμένη Τετάρτη, ο καγκελάριος είχε καταστήσει σαφές στη συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου ότι η Γερμανία δεν μπορούσε να απέχει από σημαντικές αποφάσεις σχετικά με το Κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου (ΚΕΣΑ). Μια σχεδόν ήπια διευκρίνιση, η οποία όμως θα μπορούσε να προωθηθεί ως «λέξη ισχύος» στα μέσα ενημέρωσης, σύμφωνα με τους συμμετέχοντες.
Ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς (SPD) έχει βιώσει τη μεταναστευτική κρίση του 2015 - αλλά από διαφορετική οπτική γωνία από την προκάτοχό του Άγγελα Μέρκελ (CDU): ως πρώην δήμαρχος του Αμβούργου, αισθάνεται τώρα ιδιαίτερα καλεσμένος να δείξει το δρόμο στη χώρα.
Όταν το βράδυ ο ηγέτης του CDU Φρίντριχ Μερτς κινούμενος από τα δεξιά του πολιτικού φάσματος έθεσε αιφνιδιαστικά το ζήτημα της οδοντιατρικής περίθαλψης όσων προσφύγων έχει απορριφθεί η αίτηση ασύλου σε ένα talk show της Welt, το σκηνικό ήταν τέλειο από τη σκοπιά του Σοσιαλδημοκράτη Σολτς, δηλαδή το να κρατήσει τη Γερμανία στο πολιτικό Kέντρο
Μακροπρόθεσμα, ωστόσο, ο Σολτς δεν μπορεί να βασιστεί στο ότι οι πολιτικοί του αντίπαλοι θα αποσυρθούν από τη συζήτηση. Ενόψει της περαιτέρω αύξησης του αριθμού των αιτούντων άσυλο που φτάνουν στη Γερμανία και των δραματικών εικόνων που εμφανίστηκαν πρόσφατα στο ιταλικό νησί Λαμπεντούζα, το προσφυγικό θα μπορούσε να γίνει το καθοριστικό ζήτημα των επόμενων ετών. Θα γίνει ο Σολτς ο «καγκελάριος των προσφύγων», όπως η προκάτοχός του Άνγκελα Μέρκελ (CDU) ήταν η καγκελάριος των προσφύγων; Όχι, σίγουρα όχι με αυτό τον τρόπο, απαντά η Welt. Ακριβώς επειδή ο Σολτς βίωσε το φθινόπωρο της «κουλτούρας υποδοχής» (σ.σ. των προσφύγων) και τον επακόλουθο χειμώνα της δυσαρέσκειας από μια ιδιαίτερη οπτική γωνία: αυτή του δημάρχου του Αμβούργου.
Ο Σολτς είχε επιστρέψει στη Χανσεατική πόλη (σ.σ. Αμβούργο) μετά την έξοδο του SPD από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση το 2009, στην οποία ανήκε ως υπουργός Εργασίας υπό τη Μέρκελ. Στα επτά χρόνια της θητείας του ως Δήμαρχος της πόλης, η καθοριστική πρόκληση ήταν η αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης. Ο Σολτς είχε μάλιστα γράψει και ένα βιβλίο γι' αυτό: Το «Hoffnungsland» (σ.σ. «Χώρα της Ελπίδας»). Το βιβλίο αυτό εκδόθηκε το 2017 και προοριζόταν ως «επιστολή υποψηφιότητας» για την επιστροφή του στο ομοσπονδιακό επίπεδο μετά τις ομοσπονδιακές εκλογές του ίδιου έτους, κάτι που πέτυχε - αν και κανείς δεν είχε διαβάσει το «Hoffnungsland».
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο Σολτς μπορεί ακόμη και σήμερα να πουλήσει τις ιδέες εκείνης της εποχής ως νέες ιδέες: «Ο κόσμος βιώνει μια καμπή», έγραψε στη δεύτερη παράγραφο του βιβλίου το 2016.
Το 2022, αυτό έγινε κυβερνητική δήλωση (σ.σ. ο λόγος για την δήλωση περί «στροφής των καιρών», μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία) και στη συνέχεια ο τίτλος μιας νέας εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής.
Όσον αφορά τη μεταναστευτική και προσφυγική πολιτική, ισχύει ακόμη περισσότερο το εξής: Οι ιδέες του δημάρχου εκείνης της εποχής διαμορφώνουν τις ενέργειες του καγκελαρίου του σήμερα.
Οι διαφορές Μέρκελ - Σολτς
Αυτό αποτελεί μια ενδιαφέρουσα ένδειξη των διαθέσεων του Σολτς, οι οποίες φαίνεται πως διαφοροποιούνται σε σχέση με εκείνες της προκάτοχό της:
- Η Μέρκελ είχε εργαστεί ως επιστήμονας στη (τέως) Λαϊκή Δημοκρατίας της Γερμανίας (DDR) και, μετά την κατάρρευση της, ως εκπρόσωπος ενός μικρού κόμματος και στη συνέχεια ως αναπληρώτρια εκπρόσωπος της πρώτης ελεύθερα εκλεγμένης κυβέρνησης της DDR, είχε εισέλθει σχεδόν αμέσως στο εθνικό επίπεδο.
Η Μέρκελ είχε επίγνωση αυτής της έλλειψης εμπειρίας σε πολιτειακό ή ακόμη και τοπικό πολιτικό επίπεδο κατά τη διάρκεια της προσφυγικής κρίσης, την αντιλήφθηκε σχεδόν ως αχίλλειο πτέρνα - και προσπάθησε να την αντισταθμίσει κάνοντας αμέτρητα τηλεφωνήματα σε περιφερειακούς συμβούλους και δημάρχους σε όλη τη Γερμανία.
- Ο Σολτς κινείται αντίστροφα: Προεκτείνοντας τις εμπειρίες του από το Αμβούργο σε ολόκληρη τη Γερμανία, αισθάνεται ότι βρίσκεται απέναντι στην πρόκληση να δείξει το δρόμο στη χώρα σε καιρούς που οι αριθμοί των μεταναστών αυξάνονται συνεχώς. Αυτό μπορεί σίγουρα να οδηγήσει σε σαφείς τοποθετήσεις.
Για παράδειγμα, όταν ο Ράινχαρντ Ζάγκερ (CDU), πρόεδρος της Γερμανικής Ένωσης Περιφερειών, επέκρινε την ομοσπονδιακή κυβέρνηση για την κατά την άποψή του ανεπαρκή χρηματοδότηση των δαπανών στέγασης και ανέφερε ότι οι άνθρωποι πρέπει να κοιμούνται «εν μέρει σε σκηνές», ο Σολτς τον έβαλε στο στόχαστρο με την επόμενη ευκαιρία. Ο καγκελάριος ρώτησε πώς εξελίσσεται η ψηφιοποίηση της αρχής για τους αλλοδαπούς στην περιφέρεια Οστχολστάιν (Ostholstein). Ο Ζάγκερ ήταν μέχρι πρόσφατα περιφερειακός διοικητής εκεί. Ο καγκελάριος σημείωσε με εμφανή δυσαρέσκεια την απάντησή του ότι είχε «μισοτελειώσει». Αν δεν έχεις το δικό σου κατάστημα υπό έλεγχο, δεν χρειάζεται να παραπονιέσαι, έτσι το βλέπει ο Σολτς, σύμφωνα με τη Welt.
Σε αντίθεση με τη Μέρκελ, η οποία αντιμετώπιζε τους περιφερειακούς συμβούλους και τους δημάρχους με ερωτήσεις του τύπου «πώς μπορώ να βοηθήσω;» ή αιτήματα όπως «παρακαλώ, δώστε μου περισσότερο χρόνο για να βρω μια ευρωπαϊκή λύση», ο Σολτς διατυπώνει προσδοκίες και εκφράζει κριτική όταν αυτές δεν εκπληρώνονται, σημειώνει η Welt. H κριτική περιλαμβάνει όχι μόνο την καθυστέρηση της ψηφιοποίησης, αλλά και την υποστελέχωση των δικαστηρίων που αποφασίζουν για τις προσφυγές των απορριφθέντων αιτούντων άσυλο.
Στην πραγματικότητα, οι ενίοτε χρονοβόρες διαδικασίες δεν οφείλονται πλέον τόσο στην υπερφορτωμένη Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Μετανάστευσης και Προσφύγων (BAMF), όπως συνέβαινε επί εποχής Μέρκελ, όσο στα δικαστήρια, τα οποία διαθέτουν πολύ λίγους δικαστές ή τους χρησιμοποιούν εσφαλμένα.
Ο Σολτς βλέπει την ανάγκη να υπάρχει κάποιος σε κάθε επίπεδο που να περιορίζει την αποτελεσματικότητα του κράτους. Όποιος αποτυγχάνει σε αυτό θεωρείται «χαμένος» κατά τον Σολτς. Ο ίδιος χρησιμοποιεί τακτικά το επιτυχημένο μοντέλο διοίκησης που εφάρμοσε ως Δήμαρχος Αμβούργου. Στην πραγματικότητα, ο Σολτς είχε προωθήσει το 2016 ένα νέο Κεντρικό Κέντρο Πρώτης Υποδοχής στην περιοχή Ραλστεντ (Rahlstedt) του Αμβούργου. Αυτό δεν άρεσε καθόλου στους πολίτες εκεί, αλλά σήμερα η εγκατάσταση, όπου οι «ιθύνοντες» της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Μετανάστευσης και Προσφύγων (BAMF) εργάζονται επιτόπου και αποφασίζουν για την κατανομή εντός 48 ωρών, θεωρείται υποδειγματική.
Ορισμένες από τις ιδέες στο βιβλίο του Σολτς παρέμειναν ομολογουμένως ουτοπικές: στο βιβλίο του «Hoffnungsland», για παράδειγμα, βασίζεται στην κατασκευή καταφυγίων για πρόσφυγες που μετατρέπονται σε κανονικές κοινωνικές κατοικίες όταν οι κάτοικοι αναγνωρίζονται.
Ο Σολτς είχε επίσης καινοτόμες ιδέες για την Ευρώπη ώστε να αποτρέψει την εισροή όλων των μεταναστών στη Γερμανία: πρότεινε ότι ένας πρόσφυγας που αναγνωρίζεται στη Ρουμανία, για παράδειγμα, θα πρέπει να επιτρέπεται να εργαστεί αμέσως στη Γερμανία. Αν δεν έβρισκε δουλειά εδώ, ωστόσο, θα έπρεπε να καταφεύγει στη ρουμανική κοινωνική πρόνοια. Αντίστοιχη πρωτοβουλία της ομοσπονδιακής κυβέρνησης δεν είναι γνωστή.
Η απαιτητική άποψη του Σολτς έγινε επίσης αισθητή από τους 16 πρωθυπουργούς των κρατιδίων, οι οποίοι θέλησαν να του αποσπάσουν περισσότερα χρήματα τον Μάιο. Η Μέρκελ τους το είχε πάντα παραχωρήσει αυτό - κάτι που ήταν ακόμη δυνατό με τα έσοδα ρεκόρ για τον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό, σε αντίθεση με σήμερα.
Ο Σολτς, από την άλλη πλευρά, έδωσε στους επικεφαλής των κρατιδίων «εργασία για το σπίτι»: Οι απελάσεις, για παράδειγμα, δεν θα πρέπει πλέον να αποτυγχάνουν επειδή σε ορισμένα γραφεία δεν μπορεί να επικοινωνήσει κανείς εκτός ωραρίου. Η απόφαση για το κόστος αναβλήθηκε για τον Νοέμβριο - μετά τις εκλογές των κρατιδίων στην Έσση και τη Βαυαρία.
Ο Σολτς πιστεύει στην αναλογία των μηχανισμών
Στο δικό του επίπεδο, ο Σολτς πιστεύει ότι μπορεί ήδη να παρουσιάσει επιτυχίες. Τις προάλλες στο υπουργικό συμβούλιο απέσπασε τελικά από τους Πράσινους την ανακήρυξη της Μολδαβίας και της Γεωργίας ως ασφαλών χωρών προέλευσης. Εξάλλου, το 10% των αιτούντων άσυλο που δεν αναγνωρίστηκαν πέρυσι προέρχονταν από αυτές τις δύο χώρες. Ήδη από τις αρχές του έτους, ο Σολτς ανακοίνωσε στο εσωτερικό της κυβέρνησης ότι η Γερμανία δεν θα αντιταχθεί στην κατασκευή εγκαταστάσεων συνοριακής ασφάλειας στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ.
Για το SPD και τους Πράσινους, που επί χρόνια έκαναν εκστρατεία «κατά της Ευρώπης-φρούριο» ή για μια «Ευρώπη χωρίς φράχτες», αυτό είναι ένα αξιοσημείωτο βήμα.
Από την άλλη πλευρά, ένας συμβιβασμός από τη συμφωνία συνασπισμού των CDU/CSU προκαλεί προβλήματα: Οι Πράσινοι είχαν περάσει ότι οι ιδιωτικοί "ναυαγοσώστες" θα χρηματοδοτούνταν στο μέλλον εν μέρει από τον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό. Τώρα τα χρήματα θα καταβληθούν για πρώτη φορά - και δεν είναι μόνο η ιταλική κυβέρνηση, στις ακτές της οποίας μεταφέρονται όσοι περισυνελέγησαν στη Μεσόγειο, που είναι ενοχλημένη.
Ο συμβιβασμός για το άσυλο της δεκαετίας του 1990 - τον οποίο πολλοί στο CDU - CSU σκέφτονται - δεν αποτελεί πρότυπο για τον Σολτς: Δεν θέλει να αλλάξει τον Βασικό Νόμο, τον Χάρτη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ή τη Σύμβαση της Γενεύης για τους πρόσφυγες. Πρόκειται για ανθρωπιστικά επιτεύγματα που δεν πρέπει να τίθενται προς συζήτηση.
Σε αντίθεση με τη Μέρκελ, η οποία μετά το 2015 ήταν επίσης το πρόσωπο μιας -ανάλογα με την οπτική γωνία- ανθρώπινης ή αφελούς προσφυγικής πολιτικής, ο Σολτς θέλει να εργαστεί κυρίως στο παρασκήνιο. Την Τρίτη, για παράδειγμα, προσκάλεσε στην Καγκελαρία τον ειδικό εκπρόσωπο για τις συμφωνίες για τη μετανάστευση, Γιόαχιμ Σταμπ (FDP), και αρκετούς υπουργούς του υπουργικού του συμβουλίου. Η στρογγυλή τράπεζα ολοκλήρωσε ένα έγγραφο στο οποίο ο Σολτς εναποθέτει μεγάλες ελπίδες: ένα υπόδειγμα συμφωνίας για τις μεταναστευτικές συνεργασίες.
Σε αντίθεση με τη Μέρκελ, η οποία αντιμετώπισε επίσης δημοσίως τον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για τη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας το 2016, ο Σολτς πιστεύει στη διακριτική αναλογία των μηχανισμών. Εκείνοι που θα αναλάβουν στο μέλλον τους απορριφθέντες αιτούντες άσυλο από τη Γερμανία θα μπορούν να στέλνουν νόμιμα πολίτες στη Γερμανία για εργασία, εκπαίδευση ή πανεπιστήμιο. Μέχρι στιγμής, ωστόσο, μόνο η Ινδία έχει υπογράψει συμφωνία για τη μετανάστευση σε αυτή τη νομοθετική περίοδο - το αν στις πρότυπες συμφωνίες του Σολτς θα προσχωρήσουν σύντομα πολλές χώρες είναι ένα ανοιχτό ερώτημα.
